![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Dispersive_Prism_Illustration_by_Spigget.jpg/640px-Dispersive_Prism_Illustration_by_Spigget.jpg&w=640&q=50)
Күренмә нурланыш
From Wikipedia, the free encyclopedia
Күренмә нурланыш - спектрның якынча 380 нанометрдан 780 нм хәтле дулкын озынлыклы өлешен алып торучы кеше күзе кабул итә алган электромагнит дулкыннар[1][2]. Мондый дулкыннар 400 дән 790 терагерцкача ешлык диапазонын алып торалар. Мондый дулкын озынлыклы электромагнит нурланышны шулай ук күренүче яктылык, яки сүзнең тар мәгънәсендә яктылык дип кенә атыйлар.[3] Кеше күзе яктылыкка дулкынның 555 нм (540 ТГц) өлкәсендә (спектрның яшел өлешендә) иң зур сизгерлеккә ия.
Электромагнит нурланыш |
---|
Синхротрон |
Циклотрон |
Тормозлау |
Җылылык |
Монохроматик |
Черенков |
Күчү |
Радионурланыш |
Микродулкын |
Терагерцлы |
Инфракызыл |
Күренмә |
Ультрашәмәхә |
Рөнтген |
Гамма-нурланыш |
Ионлаштыру |
Реликт |
Магнит-дрейфлы |
Икефотонлы |
Спонтан |
Мәҗбүр |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Dispersive_Prism_Illustration_by_Spigget.jpg/640px-Dispersive_Prism_Illustration_by_Spigget.jpg)
Спектрда кеше мие аера алган барлык төсләр дә урнашмаган. Мәсәлән, алсу яки манджета төсләре күренүче нурланыш спектрында юк, алар башка төсләр кушылу нәтиҗәсендә барлыкка киләләр.
Күренүче нурланыш шулай ук «оптик тәрәзә»гә - электромагнит нурланыш спектрының Җир атмосферасы тарафыннан йотылмый торган диярлек өлешенә керә. Чиста һава күк төсне кечкенәрәк (спектрның кызыл ягына таба) дулкынлы нурланышларга караганда көчлерәк тарата, шуңа күрә көндезге күк йөзе күк төстә.
Күпләгән биологик төрләр кеше күзе үзләштерә алмаган нурланышларны күрә алалар. Мәсәлән, бал кортлары һәм башка күпләгән бөҗәкләр ультрафиолет диапазондагы яктылыкны күрәләр, бу аларга чәчәкләрдәге нектарны табарга ярдәм итә. Нәсел дәвам итү күзлегеннән караганда, бөҗәкләр тарафыннан серкәләнүче үсемлекләргә ультрафиолет спектрда якты төсле булу отышлырак. Кошлар шулай ук ультрафиолет нурланышны (300—400 нм) күрегә сәләтлеләр, ә кайбер кошларның каурыйларында иптәшләрен җәлеп итү өчен хәтта ультрафиолет тамгалары бар.[4][5]