Кулон законы

Куло́н кануны – нокта электр корылмалары тәэсирләшүе кануны.

Классик электродинамика

Электр · Магнетизм

Электр статикасы Кулон кануны Электр кыры көчәнешлелеге Гаусс теоремасы Электрик диполь моменты Электр коргылары Электр индукциясе Электр кыры Электростатик потенциал Электр көчәнеше Магнит статикасы Био — Савар — Лаплас кануны Ампер кануны Магнит моменты Магнит кыры Магнит агымы Магнит индукциясе Электродинамика Векторлар потенциалы Диполь Лиенар — Вихерт потенциаллары Лоренц көче Күчеш агымы Униполяр индукция Максвелл тигезләмәләре Электр агымы Электр йөртү көче Электромагнитик индукция Электромагнит нурланышы Электромагнит кыры Электр чылбыры Ом кануны Кирхгоф кагыйдәләре Индуктивлык Фарадей кануны Радиодулкын Резонатор Электрик сыешлык Электр үткәрүчәнлек Электр каршылыгы Үтә үткәрүчәнлек Электр импедансы Реактив каршылык Ковариант тәгъбир Электромагнитик кыр тензоры Энергия-импульс тензоры 4-потенциал 4-агым Билгеле галимнәр Һенри Кавендиш Майкл Фарадей Никола Тесла Андре-Мари Ампер Густав Роберт Кирхгоф Джеймс Клерк Максвелл Һенри Рудольф Һерц Альберт Абрахам Майкельсон Роберт Эндрюс Милликен

Шулай ук карагыз: Портал:Физика

1785 елда Кулон тарафыннан ачыла. Металлик шарлар белән бик күп тәҗрибәләр үткәргәннән соң, Шарль Кулон канунга мондый формулировка бирә:

Вакуумдагы ике корылган нокталы җисемнәр арасындагы тәэсир итешү көче, бу ике җисемне тоташтыручы туры сызык буенча юнәлгән, һәм ул корылма зурлыкларының тапкырчыгышына туры, ә алар арасындагы ераклыкның квадратына кире пропорциональ.

Канун дөрес булсын өчен түбәндәгеләр кирәк:

1. корылмаларның нокталыгы – ягъни корылган җисемнәр арасындагы ераклык, аларның үлчәмнәреннән күпкә зуррак булырга тиеш.
2. аларның хәрәкәтсезлеге. Әгәр алай булмаса, өстәмә эффектланы исәпкә алырга кирәк: хәрәкәт итүче корылманың магнит кырын, һәм аңа тиңдәш, үзгә корылмага тәэсир итүче өстәмә Лоренц көчен.
3. Вакуумдагы тәэсирләшү.

Ләкин, канун, кайсыбер дөресләүләр белән, тирәлектәге һәм хәрәкәтләнүче корылмалар тәэсирләшүенә дә дөрес.

Ш.Кулонның канунын векторлы формада түбәндәгечә язалар:

${\displaystyle {\vec {F}}_{12}=k\cdot {\frac {q_{1}\cdot q_{2}}{r_{12}^{2}}}{\frac {{\vec {r}}_{12}}{r_{12}}}}$

монда ${\displaystyle {\vec {F}}_{12}}$ – 1 корылманың 2 корылмага тәэсир итү көче; ${\displaystyle q_{1},q_{2}}$ – корылмалар зурлыгы; ${\displaystyle {\vec {r}}_{12}}$ – радиус-вектор (1 корылмадан 2 корылмага үткәрелгән, һәм модуле буенча корылмалар арсындагы ераклыкка – ${\displaystyle r_{12}}$) тигез булган вектор; ${\displaystyle k}$ – пропорциональлек коэффициенты.

Шулай итеп, канун бер тамгалы корылмаларның этешкәнен, ә каршы тамгалыларының тартышканын ачык күрсәтә.

k коэффициенты

СГСта үлчәү берәмлеге шулай итеп алынган ки, коэффициент k = 1 һәм, кагыйдә буларак, төшеп кала.

СИда k ≈ 8,987551787·10⁹ Н·м²/Кл² (яки Ф^-1·м) һәм түбәндәгечә языла:

${\displaystyle k={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}}$

кая ${\displaystyle \varepsilon _{0}}$ ≈ 8.854187817·10⁻¹² Ф/м – электр даимие.

Бертөрле изотроп матдәдә формуланың ваклаучысына тирәлекнең диэлектрик үткәрүчәнлеге ε кушыла.

СГСта

${\displaystyle k={\frac {1}{\varepsilon }}}$

СИда

${\displaystyle k={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}\varepsilon }}}$

Тарих

Кулонга хәтле 11 ел элек, корылмалар тәэсир итешүен Г. Кавендиш ача, ләкин аның нәтиҗәләре бастырылмый һәм охак вакыт беленмичә кала.

Кулон үзе җөпләр чиратылу белән шөгыльләнгән һәм чиратылган үлчәүләр уйлап тапкан. Ул үзенең канунын, шул үлчәүләр ярдәмендә корылган шарчыкларның тәэсирләшү көчен өйрәнеп, ача.

Моны да карагыз

• Электр кыры