Казакъстан

Казакъстан Җөмһүрияте (Казакъстан, шулай ук Казахстан, tat.lat. Qazaqstan(үле сылтама),; каз. Qazaqstan Respublikasy, Қазақстан Республикасы; [qɑzɑqˈstɑn]) — күбесенчә Азиядә урнашкан дәүләт. Россия, Кытай, Кыргызстан, Үзбәкстан, Төрекмәнстан илләре белән чиктәш.

Казакъстан

Байрак Илтамга
Шигарь	El meu Kazakhstan
Башкала	Астана
Халык саны	19 002 586 (2021)
Нигезләнгән	1991
Сәгать кушагы	UTC+05:00
Кардәш шәһәрләр	Тойота
Рәсми тел	казакъ теле, рус теле
География
Мәйдан	2,724,900 км²
Координатлар	48°N 68°E
Сәясәт
Башкарма орган	Казакъстан хөкүмәте
Канун чыгару органы	Казакъстан парламенты
Дәүләт башлыгы исеме	Казакъстан республикасы президенты
Дәүләт башлыгы	Касыйм-Җумарт Тукаев
Башлык исеме	Казакъстан премьер-министры
Хөкүмәт башлыгы	Әлихан Смаилов
Икътисад
ТЭП	197 112 миллион US$ (2021), 220 623 миллион US$ (2022)
Акча берәмлеге	Казакъстан тәңкәсе
Эшсезлек дәрәҗәсе	4% (2014)[1]
Туу күрсәткече	2.74 (2014)[2]
КПҮИ	0.811 (2021)[3]
Яшәү озынлыгы	72.3 ел (2016)[4]
Джини коэффициенты	27.8 (2018)[5]
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[6]
Челтәр көчәнеше	220 вольт[7]
Телефон коды	+7[8]
ISO 3166-1 коды	KZ
ХОК коды	KAZ
Интернет домены	.kz

1997 елда Казакъстан башкаласы илнең көньягында урнашылган Алматыдан, исемен Астанага үзгәртелгән, үзәгендәге Акмола шәһәренә күчте. Башкала күчерүенең сәбәпләре арасында киләчәктә Алматыда җир тетрәү көтелүе иде. Моннан тыш, Нурсолтанда күбрәк казакълар яшәсә, Алматыда исә русларның өлеше зур.

Бердәм сәгать поясына күчү

Казакъстан Хөкүмәтенең «Казакъстан Республикасы территориясендә вакытны исәпләү тәртибе турында»гы карарына ярашлы, 2024 елның 1 мартында 00:00 сәгатьтә бөтен ил территориясендә бердәм сәгать бүлгесе (UTC+5) билгеләнә. Ул Мәскәү вакытыннан 2 сәгатькә алдарак (МСК+2). Берничә шәһәрдә (шул исәптән башкала Астанада да) һәм 12 өлкәдә вакыт бер сәгатькә артка күчерелгән. Шуңа күрә хәзер республиканың көнбатышында урнашкан Җаекта да, көнчыгышында урнашкан Алматыда да вакыт — бер үк.^[9].

Җәгъpафия

Казакъстан — Азия һәм Аypyпa чигендә урнашкан трансконтиненталь дәүләт; территориянең күпчелеге Азиядә урнашкан.

Кырый ноктлалар

• төньякта — Төньяк Казакъстан өлкәсендә (55°26’ т. к.).
• көньякта — (40°66′ т. к.).
• көнбатышта — Эльтон һәм Баскынчак күлләре арасында (87°20′ кч. о.).
• көнчыгышта — (46°27′ кч. о.).

Рельеф

Казакъстанның территориясен күбесенчә чүлләр (36 %) һәм ярымчүлләр (18 %) били. Казакъстан территориясенең 35% өлешен далалар, 5,9 % — урманнар биләп тора.^[10]

Илнең үзәк районнарында Казакъ кечкенә таулар тезмәсе (Казахсᴋий мелкосопчник) урнашкан. Казакъстанның төньягын Көнбатыш Себер тигезлеге биләп тора.

Идарә-җир төзелеше

• Алматы шәһәре,
• Акмола өлкәсе (мәркәзе: Күкчетау),
• Актүбә өлкәсе,
• Нурсолтан шәһәре,
• Атырау өлкәсе,
• Көнбатыш Казакъстан өлкәсе (мәркәзе: Орал),
• Байкоңгыр шәһәре,
• Маңгыстау өлкәсе (мәркәзе: Актау),
• Көньяк Казакъстан өлкәсе (мәркәзе: Шымкент),
• Павлодар өлкәсе,
• Караганды өлкәсе,
• Костанай өлкәсе,
• Кызылорда өлкәсе,
• Көнчыгыш Казакъстан өлкәсе (мәркәзе: Өскемен)
• Төньяк Казакъстан өлкәсе (мәркәзе: Кызылъяр),
• Җамбыл өлкәсе (мәркәзе: Тараз).

Дәүләти бәйрәмнәр

• 1—2 гыйнвар — Яңа ел
• 8 март — Халыкара хатын-кызлар көне.
• 21—23 март — Наурыз бәйрәме
• 1 май — Казакъстан халкының бердәмлек бәйрәме
• 7 май — Ватанны саклаучы көне
• 9 май — Җиңү көне.
• 6 июль — Башкала көне
• 30 aугыcа — Казакъстан җɵмһүрᴎятсының Конституция көне
• 10 Зөлхиҗҗә (Һиҗри тәкъвиме) — Корбан бәйрәме
• 1 дᴎкәбеp — Казакъстанның беренче президенты көне
• 16—17 дᴎкәбеp — Казакъстанның бәйсезлек көне

Казакъстанда туган танылган шәхесләр

Төп мәкалә: :Төркем:Казакъстанда туганнар

Төп мәкалә: :Казакъстанда туган танылган шәхесләр

Искәрмәләр

1. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
2. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
3. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
4. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
5. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
6. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
7. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
8. Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
9. Казахстан переходит на единый часовой пояс: что нужно знать. zakon.kz, 29.02.2024
10. архив күчермәсе, archived from the original on 2009-11-30, retrieved 2011-11-22

Сылтамалар

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы

Моны да карагыз