Азәрбайҗанның танылган аш-сулары

Азәрбайҗанның танылган аш-сулары — азәрбайҗаннарны милли ашларына керә.

Азәрбайҗаннан(үле сылтама) ашамлыгы пити

Азәрбайҗан милли ризыгы төрле, мәсәлән, сөт, ит, он, яшелчә һ. б. бар. Шулай ук ризык әзерләү һәм куллану ысуллары төрле. Узган гасыр ризыклары шулай ук кешенең географик шартларына һәм социаль хәленә карап аерыла^[1].

Төрле яшел тәмләткечләр: аккишер, кресс-салат, яшел һәм кара рәйхан, шөет, кориандр, борыч, кинза, тархун(эстрей), яшел суган, кисличник һ. б. киң таралыш алды.

Азәрбайҗан ашханәсе үзенчәлекләре

Джейраннан(үле сылтама) һәм даг-кечәдән Кебаб

Азәрбайҗан ашханәсендә киң таралыш шашлык һәм тандырда аш-су алды. Төрле эчемлекләр, тәм-томнарда шулай ук бар. Азәрбайҗан ашханәсе үзенчәлеге-төрле ризыклар әзерләү өчен сарык ите куллану. Азәрбайҗаннар сыер, кош, балыкны аз таләп итәләр. Азәрбайҗан ашханәсе формалаштыруга Ислам таләпләре йогынты ясаган, нәтиҗәдә, анда гадәттәгечә дуңгыз ите ашлары һәм хәмерле ризыклар тәкъдим ителмәгән. Азәрбайҗан кулинариясенең тагын бер үзенчәлеге-ашларга төрле тәм-томнар һәм яшел тәмләткечләр бирә: ачы һәм хуш исле борыч, базилик, корица, канәфер, укроп, аккишер, кинза, тмин һәм башкалар. Бигрәк тә шафранша һәм сумахга тукталырга кирәк.

Сумах, кагыйдә буларак, төрле ит ризыкларына бирелә. Азәрбайҗан яшелчәләре (помидорлар, кыяр, баклажаннар һ. б. ), җиләк-җимеш (алма, груша, айв, әфлисуннар, лимоннар) киң кулланыла.

Азәрбайҗанның кайбер ризыклары махсус савыт-сабада әзерләнә. Әйтик, пити махсус питишницаларда әзерләнә. Кебаба һәм люля-кебаба әзерләү өчен төрле шпажкалар кулланалар^[2].

Ризыклар исемлеге

Салкын кабымлык

Садж(үле сылтама)

• Кюкю^[3]
  • Яшелчәләрдән кюкю
  • Кутумадан кюкю

    

    Йөзем(үле сылтама) яфракларыннан Азәрбайҗан долмасы

• Лобиодан фисинджан ^[4]
• Чөгендердән фисинджан^[4]
• Хяфта-беджэр^[5]
• Аджика
• Аджабсандал

Аш һәм шулпа

• Аришта^[6]
• Бозбаш
  • Коурма-бозбаш
  • Кюфта-бозбаш
  • Парча-бозбаш

    

    Азәрбайҗан(үле сылтама) домасы(кызыл борычтан һәм баклажан ярдәмендә ясалган)

• Довга
• Дограмадж (овдуг) —айраннан яшелчә салкын аш
• Дюшбара^[7] — вак пилмәнле аш
• Калапыр^[8]
• Келле-пача
• Овдух

  

  Тебриздан(үле сылтама) долма

• Пити — бәрәңге һәм сарык итеннән ясалган аш
• Соютма
  • Сыер итеннән соютма^[9]
  • Сарык итеннән соютма
• Сулу хингал
• Тоюг шорбасы — дөге һәм кипкән җиләк-җимешле тавык ашы
• Туршу-коурма
• Туршу-сыйыг

  

  Тикя-кебабы(үле сылтама) һәм Люля-кебабы(сарык итеннән)

• Умач
• Хамраши
• Шиля — тавык итеннән һәм дөгедән масса
• Хаш

Кайнар ашлар

Пылау

Азәрбайҗанда дөге ашау киң таралган, ул, нигездә, 50 төргә кадәр булган пылауны әзерләү өчен файдаланыла.

Кебаб(үле сылтама) ясау процессы

• Гийме-пылауы
• Лобиа-пылауы
• Мейве-пылауы
• Парча-дошеме
• Чыхыртма-пылауы
• Сабзикоурма-пылауы
• Сюдлю-пылауы

  

  Шах-палуы(үле сылтама)

• Тоюг-пылауы
• Фисинджан-пылауы
• Дошеме-пылауы
• Шешрянч-пылауы
• Ширин-пылауы
• Шуют-пылауы

Итле ризыклар

Азәрбайҗан(үле сылтама) традицион салкын ашлары

Иттән аш-су бик күп төрле. Иң яраткан ит булып-сарык ите санала. Яңа сарык һәм сыер итеннән басдырма пешерәләр, шулай ук аннан шашлык ясыйлар. Иң киң таралган ризык булып пити һәм бозбаш санала.

• Алыча-коурма
• Бастурма — сыер итеннән ясала
• Боз коурма^[10]
• Буглама
  • Сарык итеннән буглама
  • Сыер итеннән буглама
• Гызартма^[11]
• Дана бастырмасы
• Джиз-быз
• Долма

  

  Гянджин(үле сылтама) пәхләвәсе

  • Йөзем яфракларыннан долма
  • Суганнан долма
  • Җимешләрдән долма
  • Кыярдан долма
• Чыхыртма

  

  Шекербур(үле сылтама) пешерү процессы

  • Гийма-чыхыртма
  • Тоюг чыхыртмасы
  • Лобиа чыхыртмасы
• Кебаб (Шашлык)
  • Джудже-кебаб
  • Картоф кебабы
  • Яшелчәләрдән кебаб
  • Люля-кебаб
  • Тике-кебаб
  • Гуйруг кебаб
• Кюфта
  • Арзуман-кюфтасы
  • Тава кюфтасы
  • Тебриз кюфтасы
• Лявянги
• Нар коурма
• Сабзи коурма
• Тава-кебаб
• Тендир тойуг

Сөтле ризыклар

• Агуз
• Катык
• Курут
• Сыр
  • Мотал
  • Сачах
  • Чанах
  • Шор
• Сузьма

Татлы ризыклар һәм камыр ризыклары

Азәрбайджан(үле сылтама) пәхләвәсе

• Бадамбура
• Зейран
• Кята
• Курабье
• Мутаки

  

  Бакин(үле сылтама) пәхләвәсе

• Азәрбайджан пәхләвәсе
  • Гянджин пәхләвәсе
  • Нахичеван пәхләвәсе
  • Шекин пәхләвәсе
• Фесели
• Шекербура
• Шекерчёрек
• Шор-гогал

Искәрмәләр

1. Бабаева, Атакишиева, 1962
2. Титюнник, Новоженов, 1981
3. Б. Бурда. Чючю яки кюкю. 2010 елның 9 февраль көнендә архивланган.Kuking.net
4. Хабиба Кашкай. Азәрбайджа ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 110 — İSBN 5-373-00629-7
5. Азәрбайджан ашханәсе. Хяфта-беджар. 2009 елның 14 сентябрь көнендә архивланган.Kuking.net
6. Хабиб Кашкай. Азәрбайджан ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 60 — İSBN 5-373-00629-7
7. Азәрбайджан ашханәсе. Дюшбара 2009 елның 8 февраль көнендә архивланган.Kuking.net
8. Хабиб Кашкай. Азәрбайджа ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 113 — İSBN 5-373-00629-7
9. Хабиб Кашкай. Азәрбайджан ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 101 — İSBN 5-373-00629-7
10. Хабиб Кашкай. Азәрбайджан ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 90 — İSBN 5-373-00629-7
11. Хабиб Кашкай. Азәрбайджан ашханәсе. — М: Олма Медиа Груп, 2006. — стр. 113—114 — İSBN 5-373-00629-7]