From Wikipedia, the free encyclopedia
Эле́ктр корылмасы яки электр коргысы [1] – җисемнең электр кыры чыганагы булу һәм электромагнит тәэсир итешүләрендә катнашу мөмкинлеге бирүче үзлеге. Корылма микъдар характеристикасы булып тора. СИда корылманың үлчәү берәмлеге – кулон. Корылма беренче тапкыр 1785 елда Кулон законында кертелә. Бер кулонлы корылма бик зур: әгәр вакуумда ике корылма (q1=q2=1Кл) 1 м ераклыкта урнашса, алар үзара 9×109 H көч белән тәэсир итешерләр иде.
Йомык системаның[2] электр корылмасы вакыт үтү белән саклана һәм квантлана – элементар электр корылмасына кабатлы үзгәрә. Коргының саклану кануны – физиканың төп законнарыннан берсе.
Электр корылмасы зурлыгы (яки, электр коргысы) – уңай һәм тискәре тамгага ия булырга мөмкин, коргы йөртүчеләрнең һәм корылган кисәкчекләрнең микъдари характеристикасы.
Электр корылмасының билгеле йөртүчеләре булып электр корылган элементар кисәкчекләр – электрон (бер тискәре элементар электр корылмасы), протон (бер уңай элементар корылма) һәм башка азрак таралган кисәкчекләр. Электрон корылмасы −1,602176487(40)×10−19 Кл. Тулаем алганда, табигатьтә уңай һәм тискәре корылмалар саны бер үк. Атом һәм молекулаларның корылмалар суммасы нульгә тигез, ә уңай һәм тискәре ионнарның коргылары каты җисемнәрнең кристаллик рәшәткәләре бүлекләрендә үзара компенсацияләнгән.
1729 елда Шарль Дюфе ике төрле корылма булганлыгын ачыклый. Беренчесе пыяла белән ефәк, икенчесе сумала белән йон ышкылганда барлыкка килә. Шуңа күрә Дюфе бу корылмаларны «пыяла» һәм «сумала» корылмалары дип атый. Уңай һәм тискәре коргылар атамаларын Бенджамин Франклин кертә.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
