Җаганнатһ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Җаганнатһ (Ория телендә: ଜଗନ୍ନାଥ, Jagannātha; туры мәгънәдә "Галәмнең Ходае"; элегрәк Җәггернаут) — Һиндстанда һәм Бангладешта җирле Һинд дине традицияләре буенча табыныла торган илаһ, җаганнатһчылыкның (шулай ук Одиша вишнуизмы буларак мәгълүм) төп илаһы,[1][2] Пурушоттама,[3][4][5] Пара Браһман.[6][7].
Җаганнатһ | |
Җенес | ир-ат |
---|---|
Кардәш | Баларама һәм Субһадра[d] |
Җаганнатһ Викиҗыентыкта |
Вишнуизмда — Вишну-Кришнаның бер формасы сыман[8][9], шиваизмда — Шиваның Бхайрава аспекты буларак; җәйничелектә — Җинапатһ исемле тиртханкара сыйфатында кабул ителә.
Иртуганы Баларама һәм кызтуганы дэви Субһадра белән өчлек өлеше, агачтан ясалган һәйкәлләр сыйфатында хөрмәт ителәләр. Җаганнатһ поты зур түгәрәк күзләр һәм симметрик йөз белән бизәлгән агач кисәгеннән ясала, күзгә күренә торган итеп куллары яки аяклары юк. Табыну процедуралары, серләр һәм ритуаллар үзенә Һинд динендә киң таралмаган ритуалларны кертә.[10][11] Культ үзәге — Пури шәһәрендә урнашкан Җаганнатһ гыйбадәтханәсе булып тора.
Һиндстанның Одиша, Чһаттисгарх, Көнбатыш Бенгалия, Җаркһанд, Биһар, Гөҗәрат, Ассам, Манипур һәм Трипура штатларында зур әһәмияткә ия.[12] Ул шулай ук Бангладеш Һиндулары өчен әһәмиятле.
Галимнәр фикеренчә, Пури шәһәре элек автохтон культ үзәге булса кирәк — Кришна культы белән берләшкәндә җирле Җаганнатһ илаһы исеме сакланып кала. Җаганнатһның килеп чыгуы һәм эволюциясе ачык түгел.[13] Кайбер галимнәр Ригведаның 10.155.3 гимнын мөмкин булган чыганак дип интерпретациялиләр, әмма башкалар килешмиләр һәм ул кабилә тамырлары белән синкретик/синтетик илаһ дип раслыйлар. [14][15][16]
Һәр елның июньдә яки июльдә Һиндстанның көнчыгыш штатларында Җаганнатһка багышланган Ратһа ятра дип аталган фестиваль бәйрәм ителә. Башка ике ассоциацияләнгән илаһ белән бергә сурәте церемонияле рәвештә арбага урнаштырып баш гыйбадәтханәдән якынча 3 километр ераклыгында урнашкан Гундича гыйбадәтханәсенә тартыла. Анда берничә көн калудан соң төп гыйбадәтханәгә кайталар. Ходай Җаганнатһны арбада күрер өчен чарага күпсанлы лакх тугрылары килә.[17] Шул ук вакытларда охшаш процессияләр дөнья буенча башка Җаганнатһ гыйбадәтханәләрендә дә оештырыла.
Күпчелек Вайшнава Һиндулары өчен, бигрәк тә кришнаитлар өчен Җаганнатһ Кришнаның һәм Маһавишнуның абстракт чагылышы,[18][19] кайвакыт Кришна яки Вишнуның аватары.[20][21] Кайбер Шайва һәм Шакта Һиндуларында ул Шиваның юк итү белән ассоциацияләнгән ярсулы манифестациясе Бхайраваның симметрия тулы тантрик формасы.