Каһан

Каһан - (рус. Кага́н хакан, хаган, урта монгол ᠬᠠᠭᠠᠨ, Qaɣan; хәзерге монголча хаан, борынгы төрки - 𐰴𐰍𐰣, кыт. 可汗, , пиньинь: Kèhán) — урта гасыр күчмә халыклар иерархиясенең иң югары титулы. Ханнар ханы. Монгол империясе чорында каан («бөек хан») рәвешенә кергән.^[1]

Каһан
бор. төрк. 𐰴𐰍𐰣‬‎ монг. ᠬᠠᠭᠠᠨ фар. خاقان кыт. 可汗 кор. 가한 төр. kağan монг. ꡢꡖꡋ монг. хаан госм. төр. خاقان уйг. قاغان кор. 可汗
Дөнья кисәге	Европа һәм Азия
Дәүләт	Монгол империясе

«Каан» рәвешендә беренче тапкыр XIII гасырда күренә. Ул Бөек Монгол Олысының югары башлыгына карата кулланылган һәм Чыңгызханның Ясасындагы титулатурага кертелгән.

Үгәдәй беренче булып каһан титулын алган дип санала.^[2] Җәми ат-таварихтагы Рәшит ад-Дин бу исем белән Борҗиһиннардан башлап Борҗиһин кланының күп әгъзаларының исемнәрен, шулай ук Чыңгызхан токымнары исемнәрен бәйли. Чыңгыз үзе каһан дип аталмаган. Шул ук вакытта, шул ук Рәшит ад-Дин "Үгәдәй Чыңгызханнан соң каан булды" дип яза.^[3] Әрмән тарихчысы Григор Акнерци (монах Магакия) шулай ук "Чангыз-Каан" турында яза.^[4]

Искәрмәләр

1. Кляшторный С. Г. Степные империи древней Евразии. — Филологический факультет Санкт-Петербургского гос. университета, 2005. — С. 50. — 345 с. — ISBN 978-5-8465-0246-8.
2. Фёдоров-Давыдов Г. А. Общественный строй Золотой Орды. — М.: Издательство Московского университета, 1973. — С. 45
3. Рашид ад-Дин. Сборник летописей. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1952. — Т. 1, кн. 2. — С. 69
4. История монголов инока Магакии, XIII века. — М., 1871. — С. 4.

Әдәбият

• Ганиев Р.Т. Восточно-тюркское государство в VI - VIII вв — Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2006. — Б. 152. — ISBN 5-7525-1611-0.
• Мельникова Е.А. «Князь» и «каган» в ранней титулатуре Древней Руси // Древняя Русь и Скандинавия — Москва: Русский фонд содействия науке и образованию, 2011. — Б. 476 с.. — ISBN 978-5-91244-073-1.