İnsan beyni
insan sinir sisteminin ana organı / From Wikipedia, the free encyclopedia
İnsan beyni, insan sinir sisteminin merkezi organıdır ve omurilikle birlikte merkezi sinir sistemini oluşturur.
insan beyni | |
---|---|
![]() | |
Latince isim | encephalon |
Prekürsor | Nöral tüp |
Sistem | Homo sapiens |
Arter | internal karotid arter, Vertebral arter, Willis poligonu, anterior serebral arter, Posterior serebral arter |
Toplardamar | internal juguler ven, internal serebral ven |
Tanımlayıcılar | |
Microsoft Academic | 2777670902 |
TA | 5415 |
FMA | 50801 |
İnsan beyni, kraniyal sinirler ve omurilik sayesinde merkezî sinir sistemini kontrol eder, çevresel sinir sistemini yönetir ve hemen hemen insanın tüm işlevlerini düzenler.[1] Kalp atışı, soluk alma ve sindirim gibi istemsiz eylemler, otonom sinir sistemi yoluyla farkına varmadan beyin tarafından yönetilir.[1][2] Düşünce, mantık ve soyutlama gibi daha karmaşık zihinsel eylemler ise bilinçli olarak beyin tarafından yönetilir.[2]
Beyin, serebrum, beyinsapı ve beyincikten oluşur. Vücudun çoğu aktivitesini kontrol eder, duyu organlarından aldığı bilgileri işler, bütünleştirir ve koordine eder ve vücudun geri kalanına gönderilen talimatlara ilişkin kararlar alır. Beyin, kafatası içindedir ve kafatası kemikleri tarafından korunur.
İnsan beyninin en büyük kısmı olan serebrum, iki serebral yarım küreden oluşur. Her yarım kürenin beyaz maddeden oluşan bir iç çekirdeği ve boz maddeden oluşan bir dış yüzeyi (serebral korteks) vardır. Korteksin dış katmanı neokorteks ve iç allokortekstir. Neokorteks altı nöronal katmandan oluşurken, allokorteks üç veya dört katmandan oluşur. Her yarım küre dört loba ayrılır - frontal, temporal, parietal ve oksipital loblar. Frontal lob, özdenetim, planlama, muhakeme ve soyut düşünme gibi yönetici işlevlerle ilişkilendirilirken, oksipital lob görmeyle ilişkilendirilir. Her lobda, kortikal alanlar duyusal, motor ve ilişki bölgeleri gibi belirli işlevlerle ilişkilendirilir. Sol ve sağ yarım küreler şekil ve işlev olarak genel olarak benzer olsa da, bazı işlevler bir tarafla ilişkilendirilir, örneğin solda dil ve sağda görsel-mekansal yetenek gibi. Yarım küreler, en büyüğü corpus callosum olan komissural sinir yollarıyla birbirine bağlanır.
Beyin, beyin sapı ile omuriliğe bağlıdır. Beyin sapı, orta beyin, pons ve medulla oblongata'dan oluşur. Beyincik, beyin sapına serebellar pedinküller adı verilen üç çift sinir yolu ile bağlıdır. Serebrumun içinde, beyin omurilik sıvısının üretildiği ve dolaştırıldığı dört birbirine bağlı ventrikülden oluşan ventriküler sistem bulunur. Serebral korteksin altında talamus, epitalamus, epifiz bezi, hipotalamus, hipofiz bezi ve subtalamus gibi birkaç önemli yapı; amigdala ve hipokampus gibi limbik yapılar, klaustrum, bazal ganglionların çeşitli çekirdekleri, bazal ön beyin yapıları ve üç sirkumventriküler organ bulunur. Orta planda olmayan beyin yapıları örneğin iki hipokampus ve iki amigdala, çiftler halindedir. Beyin hücreleri nöronları ve destekleyici glial hücreleri içerir. Beyinde 86 milyardan fazla nöron ve az çok eşit sayıda başka hücre vardır. Beyin aktivitesi nöronların birbirine bağlanması ve sinir uyarılarına yanıt olarak nörotransmitter salınımı ile mümkün olur. Nöronlar sinir yolları, sinir devreleri ve ayrıntılı ağ sistemleri oluşturmak için bağlanır. Tüm devre nörotransmisyon süreci tarafından yönlendirilir.
Beyin, kafatası tarafından korunur, beyin omurilik sıvısında asılı kalır ve kan-beyin bariyeri tarafından kan dolaşımından yalıtılır. Ancak beyin hala hasara, hastalığa ve enfeksiyona karşı hassastır. Hasar travmadan veya felç denilen kan akışının kaybından kaynaklanabilir. Beyin, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı da dahil olmak üzere bunamalar ve multipl skleroz gibi dejeneratif bozukluklara karşı hassastır. Şizofreni ve klinik depresyon gibi psikiyatrik durumların beyin işlev bozukluklarıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Beyin ayrıca hem iyi huylu hem de kötü huylu tümörlerin yeri olabilir; bunlar çoğunlukla vücuttaki diğer yerlerden kaynaklanır.
Beynin anatomisinin incelenmesi nöroanatomi iken, işlevinin incelenmesi nörobilimdir. Beyni incelemek için çok sayıda teknik kullanılır. Mikroskobik olarak incelenebilen diğer hayvanlardan alınan örnekler geleneksel olarak çok fazla bilgi sağlamıştır. Fonksiyonel nörogörüntüleme ve elektroensefalografi (EEG) kayıtları gibi tıbbi görüntüleme teknolojileri beynin incelenmesinde önemlidir. Beyin hasarı olan kişilerin tıbbi geçmişi, beynin her bir bölümünün işlevine dair içgörü sağlamıştır. Nörobilim araştırmaları önemli ölçüde genişlemiştir ve araştırmalar devam etmektedir.
Kültürde, zihin felsefesi yüzyıllardır bilincin doğası ve zihin-beden problemi sorusunu ele almaya çalışmıştır. Frenolojinin sözdebilimi, 19. yüzyılda kişilik özelliklerini korteksin bölgelerine yerleştirmeye çalışmıştır. Bilim kurguda, beyin nakilleri 1942 Donovan'ın Beyni gibi hikayelerde hayal edilmektedir.