Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Üçüncü yol, merkez sağ ekonomik politikaların merkez sol sosyal politikalarla sentezini savunarak sağ ve sol siyaseti uzlaştırmaya çalışan merkezciliğe benzer bir politik konumdur.[1][2] Üçüncü Yol, devletin ekonomik canlılığı ve daha önce Keynesçilik tarafından popüler hale getirilmiş olan ekonomik müdahaleci politikaların aşırı kullanımına ilişkin şüphelere yanıt olarak, çeşitli merkez - merkez sol ilerici hareketler içindeki siyasi politikaların yeniden değerlendirilmesi olarak yaratıldı. 1970'lerin sonları ve 1980'ler boyunca neoliberalizmin ve Yeni Sağ'ın popülaritesinin yükselişiyle tezatlık içeriyordu.[3]
Üçüncü Yol, sosyal liberaller[4] ve sosyal demokratlar[5] tarafından desteklenmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde Üçüncü Yol'un önde gelen savunucularından biri 1993-2001 yılları arasında ülkenin başkanlığını yapan Bill Clinton'dı.[6] Birleşik Krallık'ta Üçüncü Yol'un sosyal-demokrat taraftarı Tony Blair, savunduğu sosyalizmin geleneksel sosyalizm anlayışından farklı olduğunu iddia etmiş ve şöyle demiştir: “Benim sosyalizm anlayışım, sosyal adalet kavramları etrafında şekillenen bir değerler bütünüdür. ... Katı bir ekonomik determinizm biçimi olarak sosyalizm sona ermiştir ve bu doğru bir karardır."[7] Blair, bireyleri sosyal olarak birbirine bağımlı kabul eden ve sosyal adaleti, sosyal uyumu, her vatandaşın eşit değerde olduğunu ve fırsat eşitliğini savunan politikaları içeren bir “sosyal-izm”den söz etmiştir.[8]
Üçüncü Yol'un sosyal demokrat temsilcisi Anthony Giddens, bu yaklaşımın devlet sosyalizmi anlayışını reddettiğini belirtir. Giddens'a göre Üçüncü Yol, sosyalist bir etik doktrin olarak, sosyal demokrat hükumetlerin sosyal refah ve benzeri politikalarla kapitalizmin adaletsiz unsurlarını ortadan kaldırabileceği inancına dayanır. Bu bakış açısı, Marksizmin kapitalizmi bir üretim tarzı olarak tamamen ortadan kaldırma iddiasını aşarak, Anthony Crosland’ın tasarladığı uygulanabilir bir sosyalizm modelini kabul eder.[9] Blair 2009 yılında “yeni bir kapitalizme” destek verdiğini açıkça beyan etmiştir.[10]
Kendilerini Üçüncü Yol destekçisi olarak tanımlayanların desteklediği politikalar bölgelere, siyasi koşullara ve ideolojik eğilimlere göre değişmektedir. Üçüncü Yol savunucuları genel olarak kamu-özel sektör ortaklıklarını, mali muhafazakarlığa bağlılığı,[11] fırsat eşitliğini kişisel sorumlulukla birleştirmeyi, beşeri ve sosyal sermayeyi geliştirmeyi ve çevrenin korunmasını desteklemektedir.[12] Ancak bu amaçlar doğrultusunda bile Üçüncü Yol savunucuları birbiriyle çelişen önceliklerden dolayı fikir ayrılığına düşmektedir. Örneğin Anthony Giddens, toplumun yaşlılara karşı daha kapsayıcı olması gerektiğine inanarak, insanların yeterince birikim yaptıklarında işgücünden çıkabilmeleri için emeklilik yaşının kaldırılması çağrısında bulunurken, Emmanuel Macron bunun tam tersini yaparak bütçeyi dengelemek için emeklilik yaşını yükseltti.[13] Siyaset bilimci Charles Murray'in çalışmalarından etkilenen Bill Clinton yönetimi,[14] refah devletine Tony Blair'den daha az destek vermiştir.[15]
Üçüncü Yol, diğer sosyal demokratların yanı sıra anarşistler, komünistler ve özellikle demokratik sosyalistler tarafından sol değerlere ihanet olarak eleştirilmiştir[16][17][18] ve bazı analistler Üçüncü Yol'u etkili bir neoliberal hareket olarak nitelendirmiştir.[19] Ayrıca, serbest piyasa kapitalizmini savunan muhafazakârlar, klasik liberaller ve liberteryenler tarafından da eleştirilmiştir.[20][21]
Üçüncü yol, son birkaç yüzyılda çeşitli siyasi akımları ve ideolojileri açıklamak için kullanılmıştır.[22] Bu fikirler 20. yüzyılın başlarında ilerlemeciler tarafından uygulanmıştır. Bu terim 1950'lerde Wilhelm Röpke gibi Alman ordoliberal ekonomistler tarafından tekrar ele alınmış ve sosyal piyasa ekonomisi kavramının geliştirilmesiyle sonuçlanmıştır. Röpke daha sonra bu terimden uzaklaşmış ve sosyal piyasa ekonomisini serbest piyasa ekonomisinin bir ilerlemesi anlamında ilk yol olarak konumlandırmıştır.[23]
1968'deki Prag Baharı sırasında ekonomist Ota Šik, ülkedeki siyasi liberalleşme ve demokratikleşmenin bir parçası olarak üçüncü yol ekonomik reformu önermiştir. Tarihsel bağlamda, bu tür öneriler Batı'da Üçüncü Yol politikalarının özdeşleştirildiği sosyal açıdan duyarlı kapitalizmden ziyade liberalleştirilmiş merkezi planlı ekonomi olarak tanımlanabilir. 1970'ler ve 1980'lerde İtalyan Komünist Partisi lideri Enrico Berlinguer, resmi komünist partiler tarafından tipik olarak savunulan reel bir sosyalizmden ziyade daha çoğulcu ve aynı zamanda sosyal demokrasiden daha eşitlikçi bir sosyalist toplum vizyonunu savunmaya başlamıştır. Bu, komünist hareket içindeki daha geniş kapsamlı Avrupa Komünizmi eğiliminin bir parçasını oluşturmaktaydı ve Berlinguer'in Hıristiyan Demokratlarla Tarihi Uzlaşma arayışına teorik bir temel sağladı.[24]
Üçüncü Yol siyaseti Anthony Giddens'ın Modernitenin Sonuçları(1990), Modernite ve Kimlik(1991), İçtenliğin Dönüşümü(1992), Solun ve Sağın Ötesinde (1994) ve Üçüncü Yol: Sosyal Demokrasinin Yenilenmesi (1998) gibi çalışmalarında görülebilir. Solun ve Sağın Ötesinde'de Giddens pazar sosyalizmini eleştirmekte ve yeniden yapılandırılmış bir radikal siyaset için aşağıdaki değerleri içeren altı maddelik bir çerçeve oluşturmaktadır:[25]
Üçüncü Yol'da Giddens, radikal merkez olarak da adlandırdığı Üçüncü Yol'un meşrulaştırıldığı bir çerçeveyi ortaya koymaktadır. Buna ek olarak, Giddens'ın İngiliz siyasetinde“ilerici merkez sol” olarak adlandırdığı kesime yönelik geniş bir politika önerileri yelpazesi sunmaktadır.[26]
Bill Clinton 1992 başkanlık kampanyası sırasında Üçüncü Yol fikirlerini benimsemiştir.[27]
Üçüncü Yol şu şekilde tanımlanmıştır:
Serbest piyasanın erdemlerine olan güçlü inancına rağmen liberal kapitalizmden farklı bir yaklaşım sunan Üçüncü Yol, talep yönetimi ve devlet müdahalesine dayalı demokratik sosyalizmden de ayrılır. Üçüncü Yol, ekonomik büyümeyi, girişimciliği, teşebbüsü ve zenginlik yaratmayı destekler; fakat aynı zamanda daha fazla sosyal adaleti savunur ve bu hedefe ulaşmada devletin önemli bir rol oynadığını düşünür. Dolayısıyla, Anthony Giddens’a göre Üçüncü Yol, geleneksel neoliberalizmi reddettiği gibi, tepeden inmeci sosyalizm anlayışını da reddeder.[28]
Üçüncü Yol, savunucuları tarafından hem kapitalizme hem de Marksist ve devlet sosyalizmi de dahil olmak üzere sosyalizmin geleneksel biçimleri olarak gördüğü şeylere “radikal-merkezci” bir alternatif olarak savunulmuştur.[29] Kapitalizmin insanileştirilmesini, karma ekonomiyi, siyasi çoğulculuğu ve liberal demokrasiyi savunmayı içeren etik sosyalizmi, reformizmi ve ilerlemeciliği savunmaktadır.[29]
Üçüncü Yol'u bütüncül bir şekilde tanımlamak genellikle zordur; çünkü bu yaklaşım, sosyal adalete ulaşma yöntemlerinden çok, sosyal adalete ulaşma amacına öncelik veren esnek bir yapıya sahiptir. Üçüncü Yol’un en basit tanımı, genellikle “sorumluluklarla birlikte gelen haklar” ilkesi üzerinden yapılır. Örneğin, eğitim hakkı, iyi notlar almak için çaba gösterme sorumluluğuyla ilişkilendirilir.
Ekonomi alanında Üçüncü Yol'un en çok vurguladığı konulardan biri vergi gelirleri ve bu gelirlerin elde edilme yollarıdır. Küreselleşmiş bir ekonomide zenginliğin çekilmesi gerektiğini savunan Üçüncü Yol, yüksek vergilerin sermaye kaçışına yol açabileceği ve bunun da vergi gelirlerini azaltabileceği görüşündedir. Bu yüzden, vergi gelirlerini artırmanın en iyi yolunun ekonomik büyüme olduğunu; büyümenin ise serbest piyasa ekonomisi, mali disiplin ve sağlam bir beşeri sermaye altyapısıyla sağlanabileceğini ileri sürer.
Üçüncü Yol, savunucuları tarafından geleneksel sosyalizm ile kapitalizm arasında bir ideoloji olan yarışmacı sosyalizm olarak savunulmuştur.[30] Üçüncü Yol'un önde gelen savunucularından Anthony Giddens, sosyal demokrasi hareketi içinde modernize edilmiş bir sosyalizm biçimini açıkça desteklemiştir. Fakat ekonomik yönetim ve planlamayı içeren geleneksel sosyalist ideolojinin (devlet sosyalizmine atıfta bulunarak) kusurlu olduğunu ileri sürmekte ve yönetilen ekonominin bir teorisi olarak artık neredeyse hiç var olmadığını belirtmektedir.[22]
Tony Blair bir keresinde Üçüncü Yol'u tanımlarken şöyle yazmıştır: "Üçüncü Yol, sosyal adalete olan tutkulu bağlılığıyla modernize edilmiş bir sosyal demokrasiyi temsil eder".[31]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
