Marmara Bölgesi

Marmara Bölgesi, Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden biridir.

Marmara Bölgesi
Türkiye'nin coğrafi bölgesi
Ülke	Türkiye
Yüzölçümü
• Toplam	67,000 km²
Nüfus
• Toplam	27.899,126[1]
• Yoğunluk	300/km²
Demonim	Marmaralı
Zaman dilimi	UTC+03.00
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (CEST)
ISO 3166 kodu	TR-IDF

Köprü niteliği ile Avrupa ve Asya'yı birbirine bağladığı söylenebilir. Yaklaşık 67.000 kilometrekarelik bir yüzölçüme sahip olup Türkiye'nin %8,5'ine karşı gelir.^[2]

Marmara Denizi de yaklaşık 11.000 km²'lik yüzölçümüyle bu bölgenin bir iç denizi durumunda olup bölgenin tam ortasını kaplar. Marmara Bölgesi'nin toplam nüfusu TÜİK 2022 yılı nüfus sayımına göre 26.650.405 nüfusu vardır.

Marmara Bölgesi'nde sanayi, ticaret, turizm ve tarım gelişmiştir. Bölgedeki en gelişmiş sanayi İstanbul-Bursa-Kocaeli şehirlerinde olmakla birlikte bölgenin diğer yörelerinde de yaygın sanayi faaliyetleri vardır. Başlıca sanayi ürünleri olarak; otomotiv endüstrisi parçaları, çeşitli metal ürünler, işlenmiş gıda, dokuma, hazır giyim, çimento, kimya, kâğıt, petrokimya ürünleri, beyaz eşya sayılabilir.

2019 Marmara Bölgesi ihracat haritası

Ekili alanların yaklaşık yarısı buğday olup buğdayı şekerpancarı, mısır ve ayçiçeği izler. Bölge, Türkiye'nin ayçiçeği üretiminin yaklaşık %73'ünü, mısır üretiminin ise yaklaşık %30'unu gerçekleştirir. Bağcılık da hayli gelişmiş olup Tekirdağ, Şarköy, Mürefte, Avşa ve Bozcaada üzüm ve şarapları meşhurdur.

Yedi coğrafi bölge içinde yükseltisi en az olan bölgedir. Ekili-dikili arazi oranı %30'dur. Ormanlık alan oranı %11,5'tir. Kümes hayvancılığı ve ipek böcekçiliği yaygındır. Nüfus ve nüfus yoğunluğu, göç alması nedeniyle çok yüksektir. Enerji tüketimi ve turizm gelirleri en yüksek bölgedir.

İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Yalova, Kocaeli tamamen bölge sınırları içinde; Sakarya ve Bilecik'in Karadeniz Bölgesi'nde toprakları olup; Bursa ve Balıkesir'in Ege Bölgesi'nde de toprakları vardır. Çanakkale ilinin topraklarının çok büyük bir bölümü Marmara Bölgesi içinde olup sadece Edremit Körfezi çevresindeki yerleşim yerleri Ege Bölgesi sınırları içinde kalır.

Marmara Bölgesi'nin nüfusu bakımından en büyük kenti İstanbul, en küçük kenti ise Yalova'dır.

İdari yapı

İl merkezleri baz alındığında Marmara Bölgesi'nde yer alan iller şunlardır.

İstanbul

Edirne

Kırklareli

Tekirdağ

Çanakkale

Kocaeli

Yalova

Sakarya

Bilecik

Bursa

Balıkesir

Marmara Bölgesi'nde olmayıp bölge sınırları içerisinde toprakları bulunan iller

• Düzce, Gümüşova ilçesinin batısı.
• Bolu, Sultanpınar Yaylası ve Göynük ilçesine bağlı Hacımahmut ile Kaşıkçışeyhler köyleri.
• Eskişehir, İnönü ilçesinin kuzeyi.
• Kütahya, Domaniç ilçesine bağlı Safa köyü ve Çiçekli Yayla (Acısu).
• Manisa, Kırkağaç ilçesine bağlı Demirtaş, Fırdanlar, Gökçukur, Kocaiskan mahalleleri ve Soma ilçesine bağlı Tabanlar mahallesi.
• İzmir, Bergama ilçesine bağlı Ürkütler mahallesinin kuzeyi

Marmara Bölgesinin, yine bölge bazında olan 14 komşusu vardır. Güneyde Ege Bölgesi, doğuda Karadeniz Bölgesi ve güneydoğuda İç Anadolu Bölgesi karadan bölgeyi kuşatmıştır. Bölgenin adını aldığı Marmara Denizi haricinde; İstanbul, Tekirdağ, Kırklareli, Kocaeli ve Sakarya illeri aracılığı ile Karadeniz'e; Çanakkale, Edirne ve Balıkesir illeri aracılığı ile de Ege Denizi'ne kıyısı vardır.

Coğrafya

Bölümler

Türkiye'nin havadan fotoğrafları, Marmara Denizi'nin uydu görüntüleri

Marmara Bölgesi 4 bölümden oluşmaktadır. Bunlar Çatalca-Kocaeli, Yıldız Dağları, Ergene ve Güney Marmara bölümleridir.

Çatalca-Kocaeli bölümü

Adapazarı Ovası'nın doğusundan başlayarak, Silivri'ye kadar devam eder. Marmara Bölgesi'nin kuzeydoğu topraklarını kapsayan bu bölüm İstanbul Boğazı ile ikiye bölünür. Doğudaki kısım Kocaeli Yarımadası ve Adapazarı Ovası, batıdaki kısım ise Çatalca Yarımadası'dır. Bölüm akarsular ile parçalanmış olup, yer yer tepeliklere sahiptir. Ortalama 150 - 200 metre yükseklik gösteren bu tepeler plato özelliği taşır.

Bölümün Karadeniz kıyılarını bakan taraflarında ormanlar görülürken, Marmara Denizi kıyısında bitki örtüsü yerini maki ve zeytinliklere bırakır. Bölümde toprakları bulunan İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerinin üçünde de kuzeyde yerleşim seyrektir. Nüfus yoğunluğu daha ılıman iklime sahip olan, güneydedir. Kuzeydeki en önemli yerleşim merkezi Şile'dir. Buna karşılık güneyde en önemli yerleşim birimleri, Kocaeli ve İstanbul'dur.

Şeker pancarı, zeytin, sebze ve tahıl üretimi yapılmaktadır. Silivri ve Çatalca ilçelerinde önemli ölçüde hayvansal gıda üretilir. Tereyağı, peynir ve yoğurt bunların başlıcalarıdır.

Çatalca ilçesindeki ocaklardan çıkarılan grafit işlenmesi için İstanbul'a gönderilir. Durusu Gölü çevresinde çıkarılan linyit İstanbul'da yakacak ihtiyacı için kullanılır.

Bölümün böylesine gelişmesinin sebebi Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan Boğaz Köprülerinin bu bölüm içinde İstanbul ilinde olmasıdır. İstanbul ticaret, sanayi, bankacılık, kültür, sanat, medya, ulaşım, tekstil, kimya, dericilik, kundura, ilaç, cam, besin ve turizm bakımından Türkiye'nin merkezidir. Tüm bu sunduğu imkânlar dahilinde İstanbul uzun yıllar durmak bilmez bir göç dalgası ile karşı karşıya kalmış ve bugün Türkiye'nin toplam nüfusunun sekizde birinin bünyesinde bulundurur. Aldığı nüfus ile hızla büyüyen İstanbul ili yaşayanlara yeterli altyapı ve konut sunamamaktadır ve plânsızca büyümektedir. Devlete ve özel sektörün çabalarıyla şehirde kentsel dönüşüm seferberliği başlatılmış, gecekondulaşmanın yerini toplukonutlar ile çözme yoluna gidilmiştir. Günümüzde Kocaeli ve Sakarya, İstanbul'un hemen arkasında hızla büyümektedir. İstanbul ve Sakarya arası büyük bir sanayi sahasıdır. Buralarda devlete ve özel sektöre ait birçok tersane, çimento, beyaz eşya fabrikaları, alüminyum ve petrokimya tesisleri bulunur. Kocaeli'nin Gölcük ilçesi bir donanma üssü ve askeri araçların yapıldığı bir sanayi merkezidir.

Yıldız Dağları bölümü

Yıldız Dağları Bölümü, Marmara Bölgesi'nin kuzeybatısını oluşturur.İsmini alanın büyük bir alanını kaplayan Yıldız Dağları'ndan alır. Batıda, Bulgaristan sınırından, doğuda Durusu Gölü'ne kadar uzanır. Yıldız Dağları'nın Karadeniz'e bakan yamaçlarında Türkiye'de Karadeniz iklimi etkilidir. Doğal bitki örtüsü makilik olup, yaklaşık 150 metre yükseklikten sonra ormanlar başlamaktadır. Yıldız Dağları'nın batı kısımları plâto özelliği taşır ve bu alandaki verimli tarım arazilerinde buğday, ayçiçeği, şeker pancarı ve mısır tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık oldukça gelişmiştir ve buna bağlı olarak bölümde birçok mandıra ve peynir imalathanesi vardır.

Ergene bölümü

Ergene Bölümü, adını içine alan bu bölüm Yıldız Dağları ile Koru Dağları arasında kalmış bölümü kapsar. Tekirdağ ve Edirne illerinin bütünü ile Kırklareli'nin yarıya yakınını ve Çanakkale'nin Gelibolu ilçesinin çok küçük bir alanını kapsar.

Marmara Bölgesi'nin, en soğuk, en az yağış alan, bitki örtüsünün en cılız olduğu yer Ergene Bölümüdür. Genel bitki örtüsü bozkırlardır. Bölümde yetiştirilen başlıca ürünler; buğday, mısır, çeltik, şeker pancarı, ayçiçeği, susam ve patatestir. Bağcılık ve ayçiçeği üretimi çok gelişmiş olduğundan, buna bağlı olarak da alkollü içecek ve yağ sanayii gelişmiştir. En önemli yerleşim merkezleri, Uzunköprü, Meriç, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu, Çerkezköy, Malkara, Keşan, Edirne, Tekirdağ ve İpsala'dır. Hamitabat beldesinde çıkarılan doğalgazdan elektrik üretilir.

Güney Marmara bölümü

Güney Marmara Bölümü yeryüzü şekilleri bakımından Marmara Bölgesinin en fazla çeşitlilik gösterdiği bölümdür. Platolar, ovalar, göller, akarsular, körfezler bölümün başlıca yer şekilleridir. Saros Körfezi ile İzmit Körfezi'nin güneyinde kalan, Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Yalova, Bilecik illeri ile, Kocaeli ve Sakarya illerinin bir kısmını kapsayan alandır. Bölümdeki ovalarda buğday, ayçiçeği, şeker pancarı ekimi yapılmaktadır. Dutluklara ve meyve bahçelerine rastlanmaktadır. Küçükbaş hayvancılık çok gelişmiştir. Bursa yöresinde ipek böcekçiliği yapılır. Gelibolu ve Kapıdağ yarımadaları ile Çanakkale ilinin genelini kapsayan Biga Yarımadası nüfusun en seyrek olduğu yerlerdir. Buralarda engebe fazladır. Çanakkale Boğazı, Gelibolu Yarımadası ile Biga Yarımadası'nı birbirinden ayırır.

Bölüm akarsu, göl, körfez ve adalar yönünden oldukça zengindir. Bölgenin en önemli akarsuyu Susurluk Çayı'nın vadisi Marmara Denizi'nin ılıman havasının iç kesimlere ulaşmasını sağlar. Biga Çayı ile Gönen Çayı diğer önemli akarsulardır. İznik, Ulubat ve Manyas Kuşgölü bu bölümde bulunur. Bunlar içinde Kuşcenneti Millî Parkı dünyaca üne sahip bir millî parktır.

Bölümün en önemli yerleşim birimi Bursa'dır. Türkiye'nin nüfus bakımından dördüncü büyük kenti olan Bursa geçmişte Osmanlı Devleti'ne başkentlik yapmış eski bir payitaht'dır. Günümüzde ise Bursa güçlü sanayisi, otomotiv, tekstil, mobilya, gıda ve teknoloji gibi alanlarda faaliyet gösteren büyük sanayi kuruluşlarıyla önemli bir sanayi ve endüstri şehridir. Bursa sanayi şehri olmanın yanı sıra tarihi, doğal güzellikleri, sahilleri, gölleriyle ekonomik ve kültürel yönden gelişmiş bir turizm şehridir. Diğer önemli yerleşim merkezleri İnegöl, Balıkesir, Çanakkale, Erdek, Gemlik, Mudanya, Orhangazi, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Yalova, Bozüyük, Biga, Bandırma ve Gönen'dir.

İnegöl; Mobilya, Tekstil, İplik, Orman ve ağaç ürünleri konusunda bölümün Bursa'dan sonra en gelişmiş merkezidir. Yine Bursa, Bandırma, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik'de gıda sanayi, Balıkesir'de şeker ve kağıt sanayi, Bursa'da tekstil, otomotiv ve konserve sanayi, Bandırma beyaz et üretimi ve kimya sanayi, Erdek, Mudanya, Gemlik, İznik ve Gölyazı ise turizm konusunda gelişmiştir.

Çanakkale'ye bağlı Biga ve Çan ilçelerinde günümüzde faal olan linyit ocakları mevcuttur. Bandırma limanı bölge için çok önemlidir. İstanbul - Bandırma arasında arabalı feribot taşımacılığı yapılır. Yine Bursa ve İstanbul arasında her gün İDO ve BUDO feribot seferleri yapılmaktadır. Bursa, İnegöl ve Gönen'de kaplıca turizmi, Susurluk'da bor çıkarımı, Bilecik ve Marmara Adası gibi merkezlerde ise mermercilik yapılmaktadır.

Yerleşme

Türkiye'de tarım alanlarının en iyi değerlendirildiği yer Marmara Bölgesi'dir. En fazla ekili dikili alan bu bölgede bulunur. Fakat bölge kendine yetmediğinden, dışarıdan ürün almaktadır. Bölgenin sağladığı iş istihdamı nedeniyle bölge hâlâ yoğun göç almaktadır.

Bölgeye bağlı 21 ada vardır. Adaların çoğunda yerleşim vardır. Ege Denizi'nde bulunan Gökçeada ve Bozcaada da Marmara Bölgesi sınınrları içindedir. Karadeniz'e kıyısı olan Kefken Adası bölgenin sınırları içinde bulunur.

Adalar

Bursa iline bağlı adalar

1. İmralı Adası
2. Halilbey Adası
3. Mutlu Adası
4. Terzioğlu Adası

Balıkesir iline bağlı adalar

Akçaada Akoğlu Adası Alibey Adası Anataş Adacık Aslı Adacığı Asmalı Adası Balık Adası Çiçek Adası Çıplak Adası Dolap Adası Ekinlik Adası Fener Adası Fenerada Göz Adası Güvercin Adası Halı adası

Haşır Adası Hayırsız Adası Hızırreis Adacık Işık Adası Kara Ada Kara Adası Kayainönü Adası Kız Adası Kötürüm Adası Koyun Adası Küçükmaden Adası Kumru Adası Kuş Adası Maden Adası Mamalı Adası Marmara Adası

Martı Adası Oker Adacık Palamut Adası Paşalimanı Adası Pınar Adası Soğan Adası Taş Adası Taslı Adası Tavuk Adası Yelken Adası Yellice Adası Yelnız Adası Yerada Yumurta Adası Yuvarlak Adası Zambak Adacık Zeytinli Ada

Çanakkale iline bağlı adalar

Bkz: Tavşan Adaları

Aldridge Kayası Karayer Adaları Yılan Adası (Çanakkale, Ezine) Orak Adası (Çanakkale, Ezine) Pırasa Adası (Çanakkale, Ezine) Tavşan Adası (Çanakkale, Ezine) Eşek Adası (Çanakkale, Ezine) Kara Ada (Çanakkale, Ezine) Saros Adaları Minik Ada ya da Böcek Adası (Çanakkale, Gelibolu) Küçük Ada, Saros ya da Defne Adası (Çanakkale, Gelibolu) Büyük Ada, Saros ya da Yunus Adası (Çanakkale, Gelibolu) Eşek Adası ya da Ortafener Adası; (Çanakkale, Bozcaada) Gökçeada ya da İmroz (Çanakkale, Gökçeada) Gökçe Ada (Çanakkale, Bozcaada) Horoz Taşları; (Çanakkale, Bozcaada) İncirli Ada; (Çanakale, Bozcaada) Küçük Eşek Adası; (Çanakkale, Bozcaada) Mavna Adası ya da Yıldız Adası; (Çanakkale, Bozcaada) Sıçan Adası ya da Sıçancık Kayası Talbot Kayası; (Çanakkale, Bozcaada) Taş Adası (Çanakkale, Bozcaada) Zorlu Adası; (Çanakkale, Bozcaada) Aksaz Adası (Çanakkale) Karaada, Rabbit Adası (Çanakkale) Sıçancık Adası (Çanakkale) Tavşan Adası, Çanakkale (Çanakkale) Tavşanlı Adası (Çanakkale) Yumurta Adası, Çanakkale (Çanakkale) Üçadalar (Çanakkale) Büyükada; (Çanakkale, Biga) Küçükada; (Çanakkale, Biga) Çekirdek Adası; (Çanakkale, Ezine) Yıldız Adası; (Çanakkale, Bozcaada) Yumurtaada; (Çanakkale, Biga)

Kocaeli iline bağlı adalar

• Kefken Adası ya da Kerpe Adası; (Kocaeli, Kandıra)

İstanbul iline bağlı adalar

Bakınız Adalar (Prens Adaları)

Burgaz Adası (Adalar) Büyükada (Adalar) Eşek Adası (Beykoz) Hayırsızada (Tuzla) Heybeliada (Adalar) İncir Adası (Tuzla) Kahırsız Adası (Beykoz) Kaşık Adası (Adalar) Kınalıada (Adalar) Kızkulesi veya Kız Adası (İstanbul)

Koç Adası (Tuzla) Kumbaros (İstanbul) Kuruçeşme Adası ya da Galatasaray Adası (İstanbul) Öreke Kayalıkları (Sarıyer) Sedef Adası (Adalar) Sivriada Tavşan Adası veya Balıkçı Adası Yassıada veya Demokrasi ve Özgürlük Adası Şemsiye Adası (Tuzla)

Dağları

Marmara Bölgesi'nde Yıldız dağları, Biga dağları, Kapıdağ, Uludağ, Samanlı dağları, Domaniç Dağı, Koru Dağları, Işıklar dağı, Armutçuk dağı, Kazdağı, Elmacık dağ'ları bulunmaktadır. Bunların en büyüğü Bursa'daki Uludağ'dır. Yüksekliği 2543 metredir. Ayrıca bölgedeki Edirne ilinde herhangi bir dağ bulunmamaktadır.

Akarsu ve göller

Bölge genelinde, küçük ölçekli olmalarına rağmen sık bir akarsu ağı vardır. Sakarya, Ergene, Susurluk, Meriç ve Biga Çayı bölgedeki başlıca akarsulardır. Bölge'de irili ufaklı birçok doğal ve yapay göl bulunur. Büyükçekmece Gölü, Samandıra Gölü, Küçükçekmece Gölü, Durusu Gölü, İznik Gölü, Sapanca Gölü, Uluabat Gölü ve Manyas Gölü, açık havası olan tatlı su gölleridir. Bunların haricinde özellikle Güney Marmara Bölümü'nde Biga Yarımadası üzerinde sulama yapılır.

İklim ve bitki örtüsü

Marmara Bölgesi'nin iklimini, tek bir iklim adı ile başlıklandırmak doğru olmaz, Marmara Bölgesi'nde hüküm süren iklim, Türkiye'de Karadeniz iklimi, karasal iklim ve Akdeniz iklimi arasında bir geçiş evresidir. Bölgede yıllık yağış 500 – 1000 mm arasındadır. En çok yağış kış mevsiminde Aralık, Ocak, Şubat aylarında düşer. En kurak aylar ise Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Karlı, soğuk ve donlu günlerin sayısı kıyı kesimlerde en azdır. İç kesimlere gidildikçe karasallık etkisi artar. Ege ve Marmara denizi kıyılarında makiler, güney Marmara sahillerinde ise zeytinlikler bulunur. Makiler 200 metre yüksekliğe kadar baskın bitki örtüsüdür. Ergene Havzası'nda bozkırlar oluşmuşsa da bölgenin tamamında yaygınlık göstermez. Yükseltinin olduğu yerlerde, özellikle Trakya'da ormanlara rastlanır.

Hava sıcaklığının 0 °C nin altında geçtiği gün sayısı çok sınırlıdır. Marmara Bölgesi'nin yıllık sıcaklık değerleri: ortalama 14 -16 °C, en sıcak ay ortalaması: 23-25 °C, en soğuk ay ortalaması: 5-6 °C'dir. Yıllık yağış miktarı 600–700 mm civarındadır. Marmara bölgesinde hâkim rüzgârlar genelde Kuzey ve Kuzeydoğu yönlerinden eser.

Bölgedeki millî parklar

1. Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı (Çanakkale)
2. Kazdağı Millî Parkı (Balıkesir)
3. Gala Gölü Millî Parkı (Edirne)
4. Uludağ Millî Parkı (Bursa)
5. Kuşcenneti Millî Parkı (Bandırma)
6. Truva Tarihî Millî Parkı (Çanakkale)
7. İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı (Kırklareli)

Ayrıca bakınız

• Türkiye'nin coğrafi bölgeleri

Kaynakça

1. "Türkiye'nin Nüfus Haritası". icisleri.gov.tr. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023.
2. Ayşegül Celepoğlu ((Ed.)). Türkiye 2007. Başbakanlık Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından Türk Haberler Ajansı'na hazırlatılmıştır. s. 27. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)