İran'da konuşulan diller

İran'ın etnik çeşitliliği, İran'da konuşulan dilleri de etkiler. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, Farsçanın tek başına okul eğitimi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için kullanılması gerektiğini ileri sürmektedir. Anayasa ayrıca Arapçayı İslam'ın dili olarak tanır ve resmi statüsünü dinin dili olarak atar. Çok dillilik teşvik edilmese de, azınlık dili edebiyatı öğretimi sırasında azınlık dillerinin kullanımına izin verilmektedir. Farklı yayınlar İran dilleri için farklı istatistikler bildirmiştir, ancak konuşulan ilk üç dil sürekli olarak Farsça, Azerice ve Kürtçe olarak bildirilmektedir.

İran'da konuşulan diller
Resmi	Farsça
Ana	Farsça 53%, Azerice ve diğer Türk dilleri 18% (ö. Halaçça, Kaşkayca, Türkmence), Kürtçe 10%, Gilanca ve Mazenderanca 7%, Lurca 6%, Arapça 2%, Beluçça 2% ve diğer diller (Tatça, Talışça, Ermenice, Gürcüce, Süryanice, Çerkes dilleri) 1%[1]
Azınlık	Ermenice, Gürcüce, Çerkes dilleri, İbranice ve Süryanice

İran'ın dil politikası ve planlaması

İran'ın mevcut Dil Politikası, İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'nın ikinci bölümünde ele alınmıştır (Madde 15 ve 16).^[2] Farsçanın İran ulusunun 'lingua franca'sı olduğunu ve bu nedenle okul sistemi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için gerekli olduğunu belirtir. Buna ek olarak, anayasa Arap dilini İslam'ın dili olarak kabul eder, ona din dili olarak resmi statü verir.

Ülkenin kendine özgü sosyal ve etnik çeşitliliği nedeniyle,^[3][4] anayasa ayrıca azınlık dili edebiyatını öğretmek için azınlık dillerinin kitle iletişim araçlarında ve okullarda kullanılmasına izin verir. İran'ın azınlık dillerinin resmi statüsü yoktur ve resmi olarak tanınmamaktadır.^[5]

Farsçaya statü veren ilk yasa, 1906'da İran devletinin, hükûmetinin, siyasi kurumlarının ve hukuk sisteminin resmi dili olarak konumlandıran yasanın bir parçası olarak başlatıldı. Zamanla, bu yasayı başkaları izledi ve sonunda İran rejimi tarafından tek dilli bir politikaya yol açtı.

Çok dilliliği ulusun birliğine ve toprak bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algılayan ve azınlık dillerinin kullanımını kısıtlayan ve Fars dilinin hegemonyasını ilerletme ihtiyacını gören İran'ın dil politikası, bir ana hattan oluşur: tüm hükûmet, yönetim ve eğitim kurumları herhangi bir yazılı iletişim için sadece Farsça kullanmak zorundadır. Bu, siyasi kurumlar (yani İran Parlamentosu), resmi bürokratik iletişim (formlar, tabelalar vb.) için geçerlidir ve okullarda (altı yaşından itibaren tüm çocuklar sadece Farsçayı öğrenir ve ders kitapları Farsçadır). Başka bir deyişle, İran makamları azınlıkların İran dilini devlet kurumlarıyla iletişim kurmalarına izin verecek ölçüde öğrenmeleri gerektiğine inanır.^[6]

İran'daki diller

Farklı yayınlar İran'da ki diller için farklı istatistikler bildirmiştir . 2001, 1991, 1986 ve 1949-1954 yıllarında İran'da bazı sınırlı nüfus sayımları yapılmıştır.^[7][8] En fazla konuşmacıya sahip diller şunlardır (CIA World Factbook'tan gelen veriler):^[1]

• Hint-Avrupa(esas olarak Farsça, daha az sayıda diğer dallar, çoğunlukla Ermenice ve diğerleri tarafından temsil edilmektedir)
• Türk dillleri (çoğunlukla Azerice, daha az miktarda Türkmence, Kaşkayca ve Afşarca)
• Sami dilleri (çoğunlukla Arapça, aynı zamanda Süryanice ve İbranice)
• Kafkas dilleri (Güney Kafkas dilleri ve Çerkesce gibi)

CIA World Factbook

En fazla konuşmacıya sahip diller şunlardır (CIA World Factbook'tan gelen veriler):^[1]

• Farsça 53%
• Azerice ve diğer Türk Lehçeleri 18%
• Kürtçe 10%
• Gilanca ve Mazenderanca 7%
• Lurca 6%
• Arapça 2%
• Beluçça 2%
• Diğer diller %1 (Tatça), Talışça, Gürcüce, Ermenice, Çerkes dilleri)

İran'ın toplam nüfusu 83,508,226'dır (2020 nüfus sayımı)^[9]

Ayrıca bakınız

• İran demografisi
• İran dilleri

Kaynakça

1. "The World Factbook — Central Intelligence Agency". Cia.gov. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
2. "Constitution". Islamic Parliament of Iran. Parliran.ir. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020.
3. "Atlas of the languages of Iran". Geomatics and Cartographic Research Centre (GCRC) at Carleton University, Ottawa, Canada, and Shahrekord University, Iran. 2016. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
4. "Linguistic diversity and language contact in Chahar Mahal va Bakhtiari Province, Iran" (PDF). Erik Anonby (Carleton & Bamberg) & Mortaza Taheri-Ardali (Shahrekord). 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
5. Riazi, Abdolmehdi. The Four Language Stages in the History of Iran. 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Martin, Peter W; Lin, Angel (Eds.). Decolonisation, Globalisation: Language-in-education Policy and Practice. (Buffalo: Multilingual Matters, Ltd. 2005). pp. 98-114.
6. Haddadian-Moghaddam, Esmaeil; Meylaerts, Reine. What about Translation? Beyond “Persianization” as the Language Policy in Iran.^{[ölü/kırık bağlantı]} Iranian Studies, Vol. 78, No. 6 (2015). pp. 851-870.
7. Iran. rtish. Sitād-i Artish. Dāyirah-i Jughrāfiyāʾī. Title: Farhang-i jughrāfiyāʾī-i Irān : ābādīhā. Imprint: [Tihrān] : Dāyirah-i Jughrafiyāʾī-i Sitād-i Artish, 1328–1332 [1949–54] Description: 10 v. : illus., maps (part fold. col.) Notes: Vols. 1–9 compiled under the general editorship of Hossein ʻAlī Razmārā. See for summary: (Ehsan Hooshmand, “Faslnaameyeh Goftegoo”, “A closer look at religious and ethnic statistics in modern Iran”, 2005, Tehran)
8. "فصلنامه گفتگو، شماره 43". Magiran.com. 29 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
9. "Iran – کاهش غیرمنتظره نرخ رشد جمعیت در ایران". DW Persian. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2012.