En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları

Yozgat (il)

Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki bir il Vikipedi'den, özgür ansiklopediden

Yozgat (il)
Remove ads

Yozgat, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Çekerek, Aydıncık ve Kadışehri ilçeleri ise Karadeniz Bölgesi'nde kalır.

Pratik Bilgiler Ülke, Coğrafi bölge ...
Remove ads

Yozgat ili nüfusu 419.095'tir. Bu nüfusun %76,35'i şehirlerde yaşamaktadır (2021 sonu). İlin yüzölçümü 13.690 km²'dir. İlde km²'ye 31 kişi düşmektedir (Bu sayı merkezde 53'tür.). İlde yıllık nüfus %0,14 azalmıştır.[2] İlin yüz ölçümü 13.690 km²'dir.

Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 14 ilçe, 36 belediye, bu belediyelerde 234 mahalle, ayrıca 558 köy bulunmaktadır.[2]

İl merkezinin denizden yüksekliği 1.317 metredir.

Remove ads

Etimoloji

Özetle
Bakış açısı

İlin asıl adı "Bozok" olup 1927 yılında ismi "Yozgat" olarak değiştirilmiştir. Oğuzların "Bozok" koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınıyla birlikte yöre "Bozok" ismiyle anılmıştır. 1800'lü yıllara doğru bu ismin yanı sıra "Yozgat" adı da telaffuz edilmiştir.

"Yozgat" adının menşei konusunda ise değişik söylentiler ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre Yozgat Saray Köyü'nden (bugün itibarıyla kasaba) itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişinden ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri "yüz kat" denmiş, zamanla bu isim söylene söylene "Yozgat" hâlini almıştır.[kaynak belirtilmeli]

Diğer bir rivayete göre aşiret reisi Ömer Cabbar Ağa'nın yüzü çopurdu. Bu yüzden kendisine Çopur veya Çapar Koca derlerdi. Söylentiye göre Cabbar Ağa, sürülerini bir yaz günü yaylakta otlatırken karşısına Hızır çıkıyor ve davar sahibi Cabbar Ağa'dan içmek için süt istiyor. Güler yüzlü Ömer Ağa hemen misafirine ikramda kusur etmeyerek gönül hoşluğu ile sütü ikram eder. Hızır sütü içtikten sonra çok memnun kalır ve Cabbar Ağa'ya "Çobanoğlu; yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kant olsun." der. Bu sözü söyleyerek kaybolur. Temeli böyle olan Yoz-Kant, söylene söylene Yozgat hâlini alır.[kaynak belirtilmeli]

İsmin kaynağı hakkında her ne kadar tatmin edici bir bilgi yoksa da uzun yıllar bu bölgenin böyle anıldığı bilinmektedir.

2. Dönem Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile Yozgat ismi Bozok olarak değiştirilmiş, bilahare 23 Haziran 1927 tarihinde Bozok Mebusu Süleyman Sırrı Bey ve arkadaşlarının verdiği bir takrirle Bozok ismi tekrar Yozgat olarak değiştirilmiştir.

Bozok

Bugünkü Yozgat ili bölgesi ve komşu yörelerin Osmanlı Türkleri devrindeki adıdır. Burası Osmanlı öncesi Moğol topluluğunun yaşadığı bir yer idi. Ankara Savaşı'ndan sonra Türkistan hakanı Timur, buradaki Türk ve Moğol topluluklarını Orta Asya'ya taşımıştır. 15. asrın başında Boz-Ok Türkmenleri, Dulkadırlı Türkmenleri adıyla burayı yurt tuttular.

  • Gedük: Kara-Yahyalu, Delü-Alilü, Ağcalu (en mühim obası: Hacılar), Agça-Koyunlu (Dulkadırlı'dan), Şam BAyadı (Dulkadırlı'dan)
  • Kara-Taş: Ali Beğlü, Ağçalu, Tecirlü (Dulkadırlı'dan), Kızıl-Kocalu (başlıca oymaklarından: Ali Şarlu).
  • Ak-Dağ: Karalu, Kırklu, Hisar-Beğlü, Kızıl-Kocalu, Sevgülen (en büyük oymağı: Saru-Halillu).
  • Boğazlıyan: Çiçeklü, Kulağuzlu.
  • İli-Su: Tatar Türkleri, Arslan-Beğlü, Ağçalu.
  • Sorgun: Zakirlu, Kızıl-Kocalu.

Bunlardan işaret edilmeyen birçok oymak da Dulkadırlı'dan idiler.[3] Kazakistan'da Bozok adlı tarihi yerleşim yeri bulunmuştur.[4] Arkeolojik kazılarda buradaki eski yerleşimden birçok eşya çıkmıştır.[5][6][7]

Remove ads

Tarihçe

Yozgat ili, tahminen beş bin yıllık bir geçmişe sahiptir. Yozgat çevresinde ilk siyasi birliğini kuran devlet Hititlerdir. Hititler döneminde, bugün Çorum sınırları içinde bulunan Hattuşa antik şehri kurulmuştur. Osmanlı son döneminde Bozok Sancağı olarak geçmektedir.[8] Yozgat şehri ve çevresindeki bazı köyleri kapsayan alana XVI. yüzyıl sonrası Osmanlı kaynaklarında Baltı nahiyesi denilmiştir. Baltı sözü Tıva Türkçesinde balta anlamındadır. Eski Uygur Türkçesinde baltu şeklinde geçmektedir. Kanak-Zir Nahiyesi, şimdiki Sarıkaya'nın güneybatısından Kanak akarsuyunun civarında yer alır. Korece'deki nehir anlamındaki gang ( 강 ) sözcüğünün Yozgat'ta nehir adı olması da Koreye yakın Oğuz boylarının gelip yerleştiğinin delili olabilir. Kerpiççik de bu nahiye içine girer. Sorkun nahiyesi, günümüz Sorgun civarını kapsar. Kanak-ı Bala nahiyesi, Sarıkaya'nın kuzeyinden başlayıp Kanak akarsuyu civarındaki yerleşimleri kapsar. Hozman (Bağlıca) bu nahiye içindedir.[9]

Remove ads

Coğrafya

Konum

Yozgat, İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak Bölümü'nde Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır.

AnkaraSivas kara yolu ile Samsun-Kayseri-Mersin kara yolları Yozgat'tan geçmektedir. Bu yollar, uluslararası taşımacılıkta önemli bir yere sahiptir. Ülkemizden ve Avrupa ülkelerinden Orta Doğu'ya yapılan ticaret, bu yolların önemini daha da artırmaktadır. Kuzeyde; Çorum, Amasya, Tokat, doğuda; Sivas, güneyde; Kayseri, Nevşehir, batıda; Kırşehir, Kırıkkale illeri ile komşudur.

İlin doğusu ile batısı arasında yaklaşık sekiz dakikalık bir fark vardır. Yozgat, alan bakımından Türkiye'nin on beşinci ilidir. İzdüşüm alanı 13597 km2, gerçek alanı ise 14123 km2'dir. İl geneli fazla dağlık değildir.

İlçeler

Yozgat, on dört ilçeden oluşmaktadır. Bunlar; Akdağmadeni, Aydıncık, Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent, Sarıkaya, Şefaatli, Sorgun, Yenifakılı, Yerköy ve Yozgat.

Yönetim

Özetle
Bakış açısı

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt sistemine göre belirlenir (2972 sayılı Kanun'un 23'üncü maddesi).

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak beş kişilik İl Encümenini seçer.[10][11]

Merkezî yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve il encümeni) seçilmişlerden oluşur ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Yozgat Valisi, 1973-Güdül doğumlu Mehmet Ali ÖZKAN’dır. Ağustos 2023 tarihinde Tunceli Valisi iken atanmıştır.

Yozgat Belediye Başkanı, 2024 Türkiye yerel seçimlerinde Kazım Arslan seçilmiştir.[12]

2023 genel seçimleri sonucu, Yozgat'ı temsilen TBMM'e AKP'den iki milletvekili (Abdülkadir Akgül, Süleyman Şahan), İYİ Parti'den bir milletvekili (Lütfullah Kayalar) ve MHP'den bir milletvekili (İbrahim Ethem Sedef) seçilmiştir.[13]

Remove ads

Nüfus

Özetle
Bakış açısı

İlin nüfusu 2000 yılına kadar sürekli artmış fakat bundan sonra düşüşe geçmiştir. 1960-2008 yılları arası ilin nüfusu %20,33 artmıştır. Bu dönemde yıllık nüfus artış hızı ortalama %0,42 olmuştur. İlin yaş ortalaması epey gençtir. Özellikle 10-14 ve 15-19 yaş grubunun nüfusa oranı yüksektir.[14]

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[15])

Yozgat ili nüfusu: 413.161'dir. Bu nüfusun % 79,85'i şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 13.690  km2'dir. İlde  km2'ye 30 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 54'dür.) İldeki ilçelerin tamamında nüfus azalmıştır. İldeki nüfus azalış oranı ise  % 1,79 olmuştur. Nüfusu en çok azalan ilçe Yenifakılı'dır (%-5,35)

06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 36 belediye, bu belediyelerde 239 mahalle ve ayrıca 553 köy vardır.

2024 yılı sonunda Yozgat ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2023

Nüfus

2024

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[16]

 km2'ye

düşen kişi

Akdağmadeni 40.842 39.758 -1.084 -2,65 4 20 77 13.331 26.427 66,47 1810 22
Aydıncık 10.208 9.696 -512 -5,02 2 5 22 3.595 6.101 62,92 338 29
Boğazlıyan 35.075 34.670 -405 -1,15 6 31 22 5.102 29.568 85,28 1515 23
Çandır 4.434 4.385 -49 -1,11 1 10 4 812 3.573 81,48 205 21
Çayıralan 12.461 12.054 -407 -3,27 2 10 23 4.880 7.174 59,52 995 12
Çekerek 18.781 18.401 -380 -2,02 2 8 41 7.024 11.377 61,83 790 23
Kadışehri 10.612 10.080 -532 -5,01 2 16 18 2.582 7.498 74,38 472 21
Merkez 110.620 109.305 -1.315 -1,19 1 27 96 17.265 92.040 84,20 2024 54
Saraykent 11.828 11.369 -459 -3,88 3 14 12 2.603 8.766 77,10 319 36
Sarıkaya 31.866 31.000 -866 -2,72 2 19 56 9.449 21.551 69,52 1018 30
Sorgun 80.618 80.095 -523 -0,65 8 49 74 2.028 78.067 97,47 1768 45
Şefaatli 14.594 14.184 -410 -2,81 1 11 41 5.283 8.901 62,75 882 16
Yenifakılı 5.383 5.095 -288 -5,35 1 5 7 2.456 2.639 51,80 390 13
Yerköy 33.377 33.069 -308 -0,92 1 14 60 6.849 26.220 79,29 1164 28
Yozgat 420.699 413.161 -7.538 -1,79 36 239 553 83.259 329.902 79,85 13.690 30

İlin yıllara göre nüfusları

Daha fazla bilgi Yıl, Toplam ...
Remove ads

Eğitim

İlde, lisans ve lisansüstü düzeyinde eğitim veren Bozok Üniversitesi vardır. Bunun yanı sıra ilde fen liseleri; Anadolu liseleri; kız, erkek ve karma Anadolu imam hatip liseleri; ticaret, endüstri, turizm, sağlık vb. ağırlıklı mesleki ve teknik Anadolu liseleri bulunmaktadır.[40]

Ekonomi

Özetle
Bakış açısı

Yozgat kalkınmada birinci derecede öncelikli yöreler kapsamındadır. 1998 yılında çıkarılan 4325 sayılı kalkınmada öncelikli illerde istihdam yaratılması ve yatırımların teşvikine yönelik kanun ile Yozgat Sanayisi bir nebze de olsa canlılık kazanmış, Organize Sanayi Bölgesi (OSB) tahsis başvurularında doluluk yaşanmıştır. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizle birlikte OSB'de faaliyet gösteren firma sayısında ciddi bir düşüş olmuş, sonrasında çıkarılan 5084 sayılı Kanun da -4325 sayılı Kanun kadar etki oluşturamasa da- yeni yatırımların oluşmasını sağlamıştır.

Yozgat ilinde ağırlıklı üretim; gıda, konfeksiyon, metal işleme, tuğla ve hazır beton gibi üretim kollarıdır.

Tarım

İlin ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıdır. Yer şekilleri %98,8 oranında tarıma imkân vermektedir. İlde, yarı kurak iklim şartlarından dolayı, kuru tarım yaygınlaşmış ve ürün çeşitleri azalmıştır. İlde yoğun olarak tahıllar ve baklagiller yetiştirilmektedir. Bunların yanı sıra sulu tarım alanlarında şeker pancarı, ayçiçeği, patates ve soğan türü ürünler yetiştirilmektedir. Sulanabilir alanlar sınırlı olduğu için, il tarımında sebze üretiminin önemi azdır. İklimin sert oluşu ve depolama olanaklarının azlığından dolayı meyve üretimi büyük boyutlarda değildir. Elma, armut, kayısı, vişne, üzüm, ayva, badem ve ceviz yetiştirilen başlıca meyvelerdir. Dayılı Köyü tarımda çok gelişmiş olup Yozgat nüfusunun yaz aylarında büyük oranda sebze ihtiyacını karşılamaktadır.

Hayvancılık

İl ekonomisinde tarımın yanı sıra hayvancılık da önemli bir gelir kaynağıdır. Bozkırların geniş yer kaplaması küçükbaş hayvancılığın yaygınlaşmasına ortam hazırlamıştır. Hayvancılık genelde tarımsal faaliyetlerle bir arada yapılmakta olup mera hayvancılığı biçimindedir. Son yıllarda hayvan soylarının ıslahı çalışmaları ve hayvansal ürünleri değerlendirmeye yönelik sanayi faaliyetleri ile hayvancılık alanında canlanma olmuş, modern işletmeler kurulmaya başlamıştır. İlde, küçükbaş hayvanlardan; akkaraman koyunu, kıl ve tiftik keçisi, büyükbaş hayvanlardan sığır ve manda gibi cinsler beslenmektedir. Deri üretimi Yozgat'ın önemli gelir kaynaklarındandır. Son yıllarda kümes hayvancılığında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Küçük ölçekli tavuk çiftliklerinde, modern yöntemlerle üretim yapılmakta olup özellikle 1995 yılından itibaren yumurta üretiminde belirgin artışlar olmuştur.

Ormancılık

İl topraklarının %18,24'ünü kaplayan ormanlar Akdağmadeni, Aydıncık, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri ve Saraykent'te yoğunlaşmıştır. Boğazlıyan ve Yenifakılı ilçelerinde ise orman örtüsü neredeyse hiç yoktur. İlde ormanları işletmek ve korumak üzere toplam üç işletme müdürlüğü mevcuttur.

  • Yozgat Orman İşletme Müdürlüğü
    • Görev alanları: Merkez, Aydıncık, Çekerek, Kadışehri, Şefaatli, Sorgun ve Yerköy.
  • Akdağmadeni Orman İşletme Müdürlüğü
    • Görev alanları: Akdağmadeni ve Saraykent
  • Çayıralan Orman işletme Müdürlüğü
    • Görev alanları: Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Sarıkaya ve Yenifakılı ilçelerini kapsamaktadır.

Orman alanlarına bağlı olarak ormancılık yapılmaktadır.

Remove ads

Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[41] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km2 Rakım mt. Merkeze km[42] Ulaşan Yollar[42]
Yozgat Merkez 2.024 1.317 /D.200-16, 66.75, 66.25
Akdağmadeni Cumh.önce 1.810 1.322 104 /D.200-17, 66.31
Aydıncık 1990 Çekerek 338 831 97 D.190-04=>66.01
Boğazlıyan Cumh.önce 1.515 1.071 95 D.805-02, 66.36, 66.38, 66.34, 66.25
Çandır 1990 Çayıralan 205 1.235 122 D.805-02 (Boğazlıyan)=>66.34
Çayıralan 1948 Boğazlıyan 995 1.362 112 D.805-02 (Sarıcakaya)=>66.33, 66.34
Çekerek 1944 Sorgun 790 936 90 D.805-01, D.805-09, 66.07, 66.08
Kadışehri 1990 Çekerek 472 1.036 118 D.805-09=>66.03, 66.05, 66.06
Saraykent 1990 Akdağmadeni 319 1.142 71 /D.200-17, 66.30
Sarıkaya 1957 Boğazlıyan 1.018 1.116 77 D.805-02, 66.32, 66.33
Sorgun 1926 1.768 1.083 34 /D.200-17, D.805-01, 66.01
Şefaatli 1954 Yerköy 882 914 44 D.200-16=>66.50
Yenifakılı 1990 Boğazlıyan 390 1.012 104 D.805-02 (Boğazlıyan)=>66.36
Yerköy 1945 Merkez 1.164 770 41 /D.200-16, D.785-06
YOZGAT Cumh.önce 13.690

Turizm

Özetle
Bakış açısı

Yozgat karayolu üzerinde bulunması ve özellikle Hattuşa (Hitit Medeniyeti Başkenti)'ın yakın olması ve Hattuşa ile Kapadokyayı birbirine bağlayan Atatürk yolunun il merkezinden geçmesi nedeniyle yabancıların uğrak yeridir. Bozok yaylası olarak da adlandırılan ve ilkçağlardan beri yerleşim yeri olan Yozgat, bozulmamış doğası, misafirperver sıcakkanlı insanları, çok güzel misafir anlayışları, sahip olduğu tabiat güzellikleri, mesire yerleri, yüksek ovaları, tarihi, kültürel, turistik değerleri ve kaplıcalarıyla gezilip görülmesi gereken en güzel illerimizden biridir. Türkiye'nin ilk Millî Parkı olan Çamlık Millî Parkı, Akdağ Ormanları, Şebekpınarı Mesire alanı, Kazankaya Vadisi ve Gelingüllü barajı gibi yerler Yozgat'ta Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[43] spor, dinlence ve piknik alanlarıdır.

Turizm

Antik kentler

Müzeler-konaklar

  • Nizamoğlu evi
  • Karslıoğlu Konağı
  • Koçerler konağı
  • Yozgat Arkeoloji Müzesi

Millî parklar

Yozgat'ın en tanınmış ormanı Yozgat Çamlığı'dır. Türkiye'deki İlk millî park olup devlet tarafından korunmaktadır.

Endemik bitki türleri

Endemik bitki türü olarak, dünyada sadece Yozgat ve Kastamonu'da Bulunan İspir Meşesi ve Yozgat Adaçayı (Salvia Yosgadensis) bulunmaktadır.[45]

Diğer yerler

  • Yer altı çarşısı
  • Süleyman Bey Camii
  • Çapanoğlu Camii
  • Yozgat Saat Kulesi
  • Lise Caddesi
  • Bazlambaç Kocaalan Yaylası mesire alanları
  • Lavanta Adası (Çekerek)
  • Kazankaya Kanyonu (Aydıncık)
Remove ads

Yemek

Başlıca yöresel lezzetler aşağıda listelenmiştir.

Spor

2018-2019 Sezonu sonunda Yozgat'ın BAL'daki futbol takımı Yozgat 1959 FK, 3. Lig'e çıkmıştır. Voleybol Erkekler 1. Ligi'nde Sorgun Gençlik, lig 3.'sü olmuştur. Hentbol Erkekler 1. Ligi'nde Yozgat Bozokspor, Süper Lig'e çıkmıştır. Hentbol kadınlar takımı Yozgat Aile ve Sosyal Pol. GSK 2. Lig'i beşinci sırada bitirmiştir.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Yozgat 1959 FK, ilk turda elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Yozgat Bozok Stadı (8.260), Rıza Kayaalp Spor Salonu (2.500), Yozgat Olimpik Yüzme Havuzu (500).

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads