Utbe bin Gazvân

Ebû Abdillâh (Ebû Gazvân) Utbe b. Gazvân b. Câbir el-Mâzinî (Arapça: عُتبة بن غَزْوان المازني) (y. 581-638), İslam peygamberi Muhammed'in tanınmış bir sahabesidir. İslam'a geçen yedinci kişidir. Habeşistan'a yapılan hicrete katıldı, ancak Medine'ye ikinci hicreti yapmadan önce Mekke'de Muhammed'in yanında kalmak için geri döndü. Bedir (624), Uhud (625), Hendek (627) ve Yememe muharebeleri de dahil olmak üzere birçok çatışmada savaştı.

Basra'da şehrin kurucusu Utbe bin Gazvân'ın anısına inşa edilmiş bir heykel

Ömer'in (h. 634-644) halifeliği sırasında Utbe, Ubullah'a karşı Haziran'dan Eylül 635'e kadar süren bir seferde 2.000 kişilik bir kuvvete komuta etti. Uballah işgal edildikten sonra Utbe, Furat ilçesini işgal eden Dicle'nin karşısına bir kuvvet gönderdi, ardından Meisan ve Abarqubaz geldi. Kısa süre sonra halife tarafından Basra'ya (Irak) vali olarak atandı. 639'da Utbe, hac yapmak ve Ömer'den kendisini valilik görevinden almasını istemek için Hicaz'a gitti. Ömer bunu kabul etmemiş, ancak Basra'ya dönerken Utbe devesinden düşerek ölmüştür. Onun yerine vali olarak Mugire bin Şu'be geçti.

Kökeni ve Muhammed'in sahabeliği

Yaklaşık 581'de Gazvân bin al-Harith bin Cabir'in oğlu olarak doğdu.^[1] Hicaz'daki (Batı Arabistan) Kays kabilesinin Mansur bin İkrime şubesinden küçük bir klan olan Banu Mazin'e bağlıdır.^[1][2] Utbe, Mekke'nin Kureyş kabilesinin Banu Nawfal klanının bir konfederasyonuydu.^[2] Erkenden İslam'a geçti ve İslam peygamberi Muhammed'in sahabesi oldu.^[2] İslam'ı kabul eden yedinci kişi olarak biliniyordu ve Mekke'den Habeşistan'a iki Müslüman göçüne katıldı, ayrıca Bedir Muharebesi'nde ve Muhammed'in önderlik ettiği veya emrettiği birkaç akında savaş rolü üstlendi.^[1] Utbe, Benî Sakif'ten el-Harith ibn Kalada'nın kızıyla evlendi; Belâzürî'ye göre adı Azda,^[3] Medâinî'ye göre adı Safiyya idi.^[4]

Irak'ın Fethi

Ebû Bekir'in hilafeti zamanında (h. 632-634), Halid bin Velid liderliğindeki Müslümanlar, Sasani Perslerine karşı ilk seferlerini Aşağı Mezopotamya'da (Irak) başlatmış olabilirler, ancak bu kazanımları kısa ömürlü veya sınırlıydı. Ebu Bekir'in halefi Ömer (h. 634-644), Utbe'yi Irak'ın kesin fethinin başlangıcı olan başkent Medine'den bu cepheye gönderdi.^[2] Orta Çağ Arap kaynaklarına göre kuvveti nispeten küçüktü, 300 ila 2.000 kişi arasında değişiyordu.^[2] Saflarına, Utbe'nin evlilik bağları olan Benî Sakif üyeleri hakimdi^[5] ve kısmen, hareket halindeyken Utbe'nin ordusuna katılan göçebe Arap kabilelerinden oluşuyordu.^[2]

Utbe, Ubulla kasabasına ve onun 500 kişilik Pers süvari garnizonuna bir saldırı başlattı.^[2] Khurayba adlı yakındaki bir köyde kamp kurdu, ardından Ubulla'nın savunucularını alt etti ve kasabayı işgal edip yağmaladı. Bölgedeki diğer Sasani mevzilerine karşı operasyon üssü olarak kullandığı kasabayı korumak için teğmenlerinden biri olan kayınbiraderi Nafi ibn al-Harith ibn Kalada'yı atadı.^[2] O ve/veya yardımcı komutanları Mugire bin Şu'be ve Mujashi ibn Mas'ud al-Sulami daha sonra hepsi aşağı Dicle nehri kıyılarında yer alan al-Furat ve Meysan kasabalarını ve Abazqubadh ve Dast Maysan ilçelerini ele. geçirdiler^[6]

Kaynakça

Özel

1. Bosworth 2000, s. 944.
2. Donner 1981, s. 213.
3. Donner 1981, s. 415.
4. Friedmann 1992, s. 171.
5. Donner 1981, s. 214.
6. Donner 1981, ss. 213–214.

Genel

• Bosworth, C. E. (2000). "ʿUtba b. Ghazwān". Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume X: T–U (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 944. ISBN 978-90-04-11211-7.
• Donner, Fred M. (1981). The Early Islamic Conquests. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-05327-8.
• Friedmann, Yohanan, (Ed.) (1992). The History of al-Ṭabarī, Volume 12: The Battle of al-Qādisīyyah and the Conquest of Syria and Palestine. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0733-2.