Hankendi

Bu madde Azerbaycan'da yer alan şehir hakkındadır. Elazığ ilinin Merkez ilçesine bağlı köy için Hankendi, Elazığ sayfasına bakınız.

Hankendi (Azerice: Xankəndi) veya Stepanakert (Ermenice: Ստեփանակերտ, romanize: Step'anakert) Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bir hayalet şehirdir.^[a] 2023 Azerbaycan harekâtına kadar şehir, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kontrolü altındaydı ve başkenti olarak işlev görüyordu. Şehir, Karabağ dağ sırasının doğu yamaçlarında, Karkar Nehri'nin sol kıyısında, bir vadi içinde yer almaktadır.^[6]

Hankendi Xankəndi Ստեփանակերտ Stepanakert
Ülke	Azerbaycan
Şehir statü	1940[1]
Yüzölçümü
• Toplam	25.66 km²
Rakım	1013 m
Nüfus
• Toplam	49.300
Alan kodu	+994 168

Sovyet döneminde şehir, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nin başkenti olarak ilan edildi ve bölgenin ekonomik ve endüstriyel faaliyetlerin merkezi haline geldi.^[1] Ayrıca şehir, Dağlık Karabağ'ın Ermenistan'a birleştirilmesi çağrısında bulunan Ermeni gösterilerinin merkezi olarak siyasi aktivitenin de odak noktası oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Hankendi büyük hasar gördü ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla Ermeni güçlerin kontrolüne geçti.

Ermenilerin kontrolü altındayken şehir, eğitim ve kültürün bölgesel merkezi olarak hizmet vermekteydi. Artsah Üniversitesi, çeşitli müzik okulları ve bir kültür sarayı burada bulunmaktaydı. Ekonomi genel olarak hizmet sektörüne dayanıyordu ve çeşitli işletmeler, gıda işleme, şarap üretimi ve ipek dokuma en önemli faaliyetler arasındaydı.^[6] 2021 itibarıyla Hankendi'nin nüfusu 75.000'di.^[7]

29 Eylül 2023'te Azerbaycan yetkilileri şehri kontrol altına aldı ve neredeyse tüm Ermeni nüfusu, Azerbaycan güçlerinin bölgeye varmasından önce Ermenistan'a kaçtı.^[8]

Tarih

Uzakta Hankendi garnizonu ile 19. yüzyıl Rus Şuşa kartpostalı.

Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev Hankendi'de Azerbaycan Cumhuriyeti'nin ulusal bayrağını göndere çekiyor. 15 Ekim 2023

Ermeni Orta Çağ kayıtlarına göre, bölgede bilinen ilk yerleşim Vararakn (Ermeniceː Վարարակն) isminde bir köydü. 10. ve 11. yüzyıllar arası bu yerleşim, Haçen Prensliği'nin parçasıydı. Sonrasında Karabağ Hanlığı'nın yönetimine giren şehir, 1847'de Hankendi (Hanın köyü) olarak adlandırılmıştır.^[9]

7 Temmuz 1923'te Sovyetlerin Azerbaycan SSC içinde Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nı kurduğundan bir ay sonra Karabağ'ın merkezi Şuşa'dan 10 km kuzeyde yerleşen Hankendi kentine geçirildi. Kentin adı Ermeni Bolşevik Stepan Şaumyan'ın şerefine Stepanakert (Ermenice: Ստեփանակերտ) yapılmıştır.^[10][11][12] Bu dönemde şehir hızla büyüyerek Karabağ'ın en büyük şehri haline gelmiş ve 1972 yılında şehri Bakü'ye bağlayan demiryolu hattı çekilmiştir.

De jure olarak Azerbaycan'a bağlı olan Hankendi, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Ermenistan tarafından işgal edildi ve 6 Ocak 1992 tarihinde bağımsızlığını ilan eden de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.^[13] Azerbaycan ve Ermenistan arasında devam eden İkinci Karabağ Savaşı 10 Kasım 2020 tarihinde Ermenistan'ın yenilgisiyle sonuçlanmasıyla birlikte ateşkes antlaşması imzalandı ve Hankendi şehri, Rus Barış Gücü gözetiminde Ermenilere bırakıldı.^[14] 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonrası şehir Azerbaycan'ın nezaretine bırakılmış olup Azerbaycan Polisi kentte ilk devriyesini 29 Eylül 2023'te atmıştır. Kentte yaşayan birçok Ermeni asıllı kişi ise büyük bir göç hareketiyle kentten ayrılıp Ermenistan'a dönmüştür. 30 Eylül tarihinde şehre gönderilen Azerbaycanlı doktorlar 1 Ekim'de görevlerine başlamıştır. Şehir, 4 Ekim 2023'te tam Azerbaycan kontrolüne geçti.^[15] 15 Ekim 2023'te Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından cumhurbaşkanlığının 20. yıldönümünde Sovyet devrinde Azerbaycan Komünist Partisi Dağlık Karabağ Özerk Oblastı merkez parti komitesi için yapılan^{[kaynak belirtilmeli]} işgal devrinde ise eski de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin başkanlık binası olarak kullanılan binanın önüne Azerbaycan bayrağı göndere çekildi.^[16]

Coğrafya

Hankendi, Karabağ Yaylası'nda deniz seviyesinden ortalama 813 metre yükseklikte bulunmaktadır. Köppen iklim sınıflandırmasına göre ılıman dönencealtı iklimi etkisi altındadır.

Notlar

1. Azerbaycan'ın kontrolü ele geçirmesinin ardından şehir, çeşitli kaynaklar tarafından 'Hayalet Şehir' olarak tanımlanmıştır.^[2][3][4][5]

Kaynakça

1. Hewsen 2001, s. 265
2. "Nagorno-Karabakh's abandoned capital transforms under Azerbaijani rule". Eurasianet. 11 Ocak 2024. 31 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. It was once the seat of a de facto government. Now it's a ghost town that plays host to projections of its conquerors' power
3. Nechepurenko, Ivan (17 Kasım 2023). "What's Left When a Long War Suddenly Ends". The New York Times. ISSN 1553-8095. 13 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024. …the Nagorno-Karabakh city of Stepanakert, also known as Khankendi, a ghost town after its ethnic Armenian residents fled in fear as Azerbaijani troops captured the area.
4. Barseghyan, Arshaluys; Aghayev, Ismi (2 Ekim 2023). "UN mission arrives to empty streets in Nagorno-Karabakh". OC Media. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024. Reporting from the regional capital Stepanakert, Al Jazeera describes a 'ghost town' with no one left.
5. Gunter, Joel (3 Ekim 2023). "Deserted Nagorno-Karabakh reveals aftermath of lightning-fast Armenian defeat". BBC. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024. The few images that have emerged from Khankendi since the takeover show a ghost town, where possessions appear to have been abandoned in the streets as residents fled.
6. Baranchikov 2016, s. 225
7. Khachatryan, Karen (13 Ağustos 2021). Stepan Kocharyan (Ed.). "Drought leads to "unprecedented" water crisis in Stepanakert city". armenpress.am. Stepanakert: Armenpress. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024.
8. "Armenians describe journey to safety after fall of their homeland". The Independent (İngilizce). 29 Eylül 2023. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024.
9. Johannes, Rau (2007). Der Berg-Karabach-Konflikt zwischen Armenien und Aserbaidschan (Almanca). Dr. Köster. s. 34. ISBN 978-3-89574-629-1.
10. Svante E. Cornell. Small Nations and Great Powers, Routledge, 2001, ISBN 0-7007-1162-7, 9780700711628, s. 74.
11. Mark Malkasian. Gha-ra-bagh!, Wayne State University Press, 1996, ISBN 0-8143-2604-8, 9780814326046, s. 155.
12. Adrian Room, Placenames of the world: origins and meanings of the names for 6,600 countries, cities, territories, natural features, and historic sites, McFarland, 2006 ISBN 978-0-7864-2248-7, s. 410.
13. European Country of Origin Information Network: "Armenia continues to occupy the Azerbaijani territory of Nagorno-Karabakh and seven surrounding Azerbaijani territories." 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Source: U.S. Department of State. "Country Report on Human Rights Practices 2006"
14. "Dağlık Karabağ Son Durum Haritası - Stratejik Ortak". 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
15. "Deserted Nagorno-Karabakh reveals aftermath of lightning-fast Armenian defeat". 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
16. Habertürk. "Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Hankendi ve Hocalı'da Azerbaycan bayrağını göndere çekti". Habertürk. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.

Bibliyografya

• Baranchikov, E.V. (2016). "STEPANAKERT". Yuri Osipov (Ed.). Great Russian Encyclopedia (Rusça). 31. Moskova: Большая Российская энциклопедия. s. 225. ISBN 978-5-85270-367-5. 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024.
• Hewsen, Robert H. (2001). Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. s. 265. ISBN 0-226-33228-4.

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Stepanakert ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur