Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP)[1], farklı ülkelerdeki belirli ürünlerin fiyatlarını ölçmek ve ülkelerin para birimlerinin satın alma gücünü karşılaştırmak için kullanılan bir ölçüttür. SAGP, bir yerdeki belirli bir ürün sepetinin fiyatının, başka bir yerdeki aynı sepetin fiyatına oranını ifade eder. SAGP'ye göre hesaplanan enflasyon ve döviz kuru, gümrük vergileri ve diğer işlem maliyetleri gibi sebeplerle piyasa döviz kurundan farklılık gösterebilir.
_per_capita_in_2024.svg)
|
>$60,000
$50,000 – $60,000
$40,000 – $50,000
$30,000 – $40,000 |
$20,000 – $30,000
$10,000 – $20,000
$5,000 – $10,000
$2,500 – $5,000 |
$1,000 – $2,500
<$1,000
No data |
Satın Alma Gücü Paritesi göstergesi, ekonomileri gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), iş gücü verimliliği ve bireysel tüketim açısından karşılaştırmak, bazı durumlarda ise fiyatların yakınsamasını analiz etmek ve yaşam maliyetlerini kıyaslamak için kullanılabilir. OECD'ye göre, SAGP hesaplaması, yaklaşık 3.000 tüketim malı ve hizmeti, 30 kamu sektörü mesleği, 200 çeşit ekipman ve yaklaşık 15 inşaat projesini içeren bir ürün sepetine dayanılarak yapılır.
Konsept
Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP), farklı yerlerdeki fiyatları ölçmek için kullanılan ekonomik bir terimdir. Bu kavram, tek fiyat kanuna dayanır. Bu yasa, bir mal için işlem maliyetleri veya ticaret engelleri yoksa, o malın fiyatının her yerde aynı olması gerektiğini söyler.[1] Örneğin, bir bilgisayar New York'ta ve Hong Kong'da aynı fiyata sahip olmalıdır. Eğer New York'ta bir bilgisayar 1000 Amerikan doları ve Hong Kong'da aynı bilgisayar 2.000 Hong Kong doları ise, SAGP teorisine göre döviz kuru 1 Amerikan doları = 2 Hong Kong doları olmalıdır.
Fakirlik, gümrük vergileri, taşıma maliyetleri ve diğer engeller nedeniyle bazı malların ticareti ve satın alınması zorlaşır. Bu da tek bir malın fiyatına dayalı ölçümlerin büyük hatalara yol açmasına neden olur. Bu sorunu çözmek için SAGP, bir ürün sepeti (farklı miktarlarda birçok mal) kullanır. SAGP, bir yerdeki ürün sepetinin fiyatını başka bir yerdeki fiyatına bölerek enflasyonu ve döviz kurunu hesaplar. Örneğin, bir bilgisayar, bir ton pirinç ve yarım ton çelikten oluşan bir sepetin New York'ta 1.000 Amerikan doları ve Hong Kong'da 6.000 Hong Kong doları olduğunu varsayarsak, SAGP'ye göre döviz kuru 1 Amerikan doları = 6 Hong Kong dolarıdır.
Satın Alma Gücü Paritesi adı, doğru döviz kuru ile her yerdeki tüketicilerin aynı satın alma gücüne sahip olacağı fikrinden gelir.
SAGP'ye dayalı döviz kuru, seçilen ürün sepetine çok bağlıdır. Genel olarak, tek fiyat kanununa daha uygun olan ve her iki yerde de kolayca ticareti yapılabilen mallar seçilir. SAGP döviz kurunu hesaplayan kurumlar, farklı ürün sepetleri kullanır ve bu da farklı sonuçlar ortaya çıkarabilir.
SAGP döviz kuru, piyasa döviz kuru ile eşleşmeyebilir. Piyasa kuru daha dalgalıdır çünkü her yerdeki talep değişikliklerine tepki verir. Ayrıca, gümrük vergileri ve iş gücü maliyetlerindeki farklar (Bkz: Balassa–Samuelson teoremi), iki kur arasındaki uzun vadeli farklılıklara katkıda bulunabilir. SAGP, özellikle uzun vadeli döviz kurlarını tahmin etmek için kullanılır.[2]
SAGP döviz kurları daha istikrarlıdır ve gümrük vergilerinden daha az etkilenir, bu yüzden ülkelerin GSYİH'sini veya diğer ulusal gelir istatistiklerini karşılaştırmak gibi birçok uluslararası karşılaştırmada kullanılır.
SAGP'ye dayalı gelirler ile piyasa döviz kurlarıyla dönüştürülen gelirler arasında belirgin farklılıklar olabilir. Örneğin, Geary–Khamis doları (GK doları veya uluslararası dolar) olarak bilinen bir satın alma gücü ayarı vardır. Dünya Bankası'nın 2005 Dünya Kalkınma Göstergeleri'ne göre, 2003 yılında bir Geary–Khamis doları, satın alma gücü paritesine göre yaklaşık 1.8 Çin yuanına eşitti—bu, nominal döviz kurundan oldukça farklıdır. Bu tür farkların büyük etkileri vardır. Örneğin, nominal döviz kuru ile hesaplandığında Hindistan'ın kişi başına GSYİH'si yaklaşık 2,484 Amerikan dolarıdır, ancak SAGP'ye göre bu rakam yaklaşık 9170 uluslararası dolardır. Diğer yandan, Danimarka'nın nominal kişi başına GSYİH'si yaklaşık 68000 Amerikan dolarıdır, ancak SAGP'ye göre bu rakam 72000 uluslararası dolardır ve diğer gelişmiş ülkelerle uyumludur.
Varyasyonlar
SAGP'yi (Satın Alma Gücü Paritesi) hesaplamak için kullanılan yöntemlerde farklılıklar vardır. EKS yöntemi (EKS Index) (Ö. Éltető, P. Köves ve B. Szulc tarafından geliştirilen), bireysel mallar için hesaplanan döviz kurlarının geometrik ortalamasını kullanır. EKS-S yöntemi (Éltető, Köves, Szulc ve Sergeev tarafından geliştirilen) ise her ülke için iki farklı ürün sepeti kullanır ve sonuçları ortalamaya alır.
Bu yöntemler iki ülke için etkili bir şekilde çalışsa da, üç ülkeye uygulandığında döviz kurları arasında tutarsızlıklar oluşabilir. Örneğin, para birimi A'dan B'ye, ardından B'den C'ye olan kurun çarpımı, doğrudan A'dan C'ye olan kura eşit olmayabilir. Bu durumda, oranların tutarlı hale gelmesi için ek ayarlamalar gerekebilir.
Göreli Satın Alma Gücü Paritesi
Göreli SAGP, tek fiyat yasasına dayalı daha zayıf bir ifadeye dayanır ve döviz kuru ile enflasyon oranlarındaki değişiklikleri kapsar. Göreli SAGP, döviz kurundaki değişiklikleri SAGP’ye kıyasla daha yakından yansıtıyor gibi görünür.[3]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
