Samandağ

Samandağ, eski adıyla Süveydiye (Arapça: السويدية, as-Sūwaydīyah), Türkiye'nin güneyinde, Hatay ilinin ilçelerinden biridir.

Samandağ
İlçe
Şehrin Akdeniz kıyısından görünümü
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Hatay
Coğrafi bölge	Akdeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Emre Dündar
• Belediye başkanı	Emrah Karaçay (TİP)
Yüzölçümü
• Toplam	446 km²
Rakım	4 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	121.109
• Kır	-
• Şehir	124.237
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	31770
İl alan kodu	0326
İl plaka kodu	31
Resmî site www.samandag.bel.tr www.samandag.gov.tr

Etimoloji

Samandağ eskiden Süveydiye, Yukarı Alevışık ve Levşiye olarak biliniyordu. 1948 yılında resmi adı Simeon Dağı anlamına gelen "Samandağ" olarak değiştirildi.

Coğrafya

Samandağ; Musa Dağı, Kel Dağı ve Saman Dağı arasında bulunan, Asi Nehri'nin Akdeniz'e döküldüğü noktada oluşmuş bir deltada kuruludur. 446 km²'lik yüzölçümüne sahip ilçede bağlı belediye sayısı 12, köy sayısı 31'dir.

Tarih

MÖ VII. yüzyılda Yunanlar (İyonyalılar), Asi Nehri'nin döküldüğü bölgede Al Mina Limanını kurmuşlardır. Bu sayede gemiler Asi Nehri'ni ulaşım ve ticaret yolu olarak kullanmış, sonradan başkent olacak Antakya'nın bir metropol olmasına büyük katkıda bulunmuşlardır. Al Mina limanı, önemini uzun yıllar korumuştur. MÖ 300 yılında Büyük İskender'in ünlü generali, I. Selevkos Nikator tarafından kurulan Selevkos İmparatorluğu'na başkentlik yapmak üzere bir liman şehri olan Seleucia Pierria (bugünkü adıyla Çevlik) kurulmuştur. Ancak I. Selevkos Nikator deniz tarafından sürekli artan saldırılar sebebiyle Antioch (Antakya) şehrini kurmuş ve imparatorluğun başkentini oraya taşımak zorunda kalmıştır.

Roma İmparatorluğu döneminde imparator Vespasianus limanı sel sularından korumak üzere dağlarda tüneller yaptırmıştır. Yapımı toplamda yaklaşık yüz yıla yakın bir zaman boyunca sürdüğü tahmin edilen tüneller, oğlu Titus tarafından tamamlanmıştır. XIV. yy'a kadar Selçuklu, Fatımiler ve Memlük egemenlikleri altında kalan Samandağ, 1516'da Osmanlı hakimiyetine geçmiş ve adı Süveydiye olarak anılmaya başlanmıştır. Samandağ, I.Dünya Savaşından sonra bir müddet Fransızların idaresindeki İskenderun Sancağı sınırları içerisinde kalmıştır. Hatay Devleti'nin kurulmasıyla Antakya'ya bağlı nahiye statüsüne kavuşan Samandağ, 23 Temmuz 1939'da Referandumla Hatay'ın Türkiye'ye ilhakıyla Türkiye Cumhuriyeti'nde Antakya'ya bağlı bir nahiye olmuş, 1948'de Süveydiye adı Samandağ olarak değiştirilerek Hatay iline bağlı bir ilçe olmuştur.

Etnik yapı ve din

Hz. Hızır Türbesi Samandağ

Samandağ, etnik olarak Arapların, Ermenilerin ve Türkmenlerin yaşadığı bir bölge olmakla beraber Araplar çoğunluğu oluşturur. Dinî ve mezhepsel olarak ise Nusayri (Arap Alevisi) başta olmak üzere Sünnî, Hristiyan Ortodoks, Hristiyan Katolikler ve Gregoryenler gibi çeşitli inanç grupları bulunmaktadır. Samandağ'daki Arapların büyük bir kısmı mezhepsel olarak Nusayridir. Arapların içinde önemli bir nüfusta Hristiyan Ortodoks ve Protestan Araplar da mevcuttur. Bunun yanında çok az sayıda da olsa Türkmen ve Türk aileler de bulunur. Ayrıca bölgede bulunan her inançtan insanlar dindar olup dinlerine bağlıdırlar.

Samandağ halkı aynı coğrafya olan ancak 1920'lerde sınır çizilirken ikiye bölünen ve bir kısmı Türkiye'de bir kısımı ise Suriye'de kalan sınır bölgeleriyle akrabalıkları mevcuttur. Samandağ'da herkes birbirinin milliyetine ve dinine büyük saygı gösterir. Dünyada Ermenistan dışındaki tek Ermeni mahallesi, Samandağ'a bağlı olan Vakıflı Köyü ile anılan mahallesidir.

Diller dillere, çan sesleri ezan sesine, bayramlar bayramlara karışır; en çok bayram burada kutlanır. Ramazan ve Kurban Bayramlarının, Noel ve Meryem Ana Yortularının, Gadir Hum Bayramlarının sevincine tüm Samandağlılar katılır. Komşular birbirlerine "Allah herkese kendi dininde yardımcı olsun" derler. Samandağ'da 350 Arap Ortodoks ailenin yaşadığı Cemal Gürsel (Zeytuniya) Mahallesi'nde birbirine yakın mesafede iki Arap Ortodoks Kilisesi var. 12.yy yapısı kiliselerden Aziz İlyas Kilisesi demir parmaklıklarla çevrilmiş bir avlunun, Meryem Ana Kilisesi ise Ortodoks Mezarlığı'nın içinde. Her ikisi de son derece bakımlı ve ibadete açık.

Seleucia Pieria'nın (Samandağ) Şehir Yapısı

Şehrin dışından Samandağ sahili

Beşikli Mağara

Şehrin dışından Samandağ manzarası.

Seleucia Pieria'dan (Samandağ) terk edilmiş Ariadne mozaiği, MS 2.-3. yüzyıl, Hatay Arkeoloji Müzesi, Antakya, Türkiye

Samandağın bir eski adı da Seleucia Pieria‘dır (Selefkiye). MÖ 300 yıllarında Makedonyalı Büyük İskenderin fetihlerinden sonra, Büyük İskender'in haleflerinden ve Seleukos İmparatorluğu'nun kurucularından biri olan Seleukos I Nicator tarafından kurulmuştur. Seleucia Pieria'nın (Samandağ) şehir yapısı konumu nedeniyle iki bölümden oluşuyordu. Yukarı şehir ve aşağı şehir olarak adlandırılan bu bölümler şehrin kurulduğu bölgedeki arazi yapısı bunu mecburi kılıyordu. Yukarı şehir dağın üst yamacında yer alıyordu. (Bugün Kapısuyu mahallesinin bulunduğu bölge) Denizden yaklaşık 30 metre yüksekliğinde imalathaneler, mabetler ve resmi binalar burada kurulmuştu. Dağın güney-batı tarafında dik kayalıklar şehri aşağıdaki bölümden ayırıyordu. Aşağı şehirle buradaki bağlantıyı dik kayalıklara oyulmuş ve 7-8 kişinin yan yana yürüyebileceği muazzam merdivenler sağlıyordu. (Merdivenler hala sapasağlam durmaktadır ve görülebilecek durumdadır. Merdivenden biraz önce sol tarafta kayanın içine oyularak yapılan, bekçi odası olarak kullanılmış olması muhtemel bir mağara vardır. Burası daha sonra rahiplerin oturduğu yer olarak kullanılmıştır). Aşağı şehir liman çevresinde kurulmuştur. Liman tesisleri yanında pazar, çarşı, dükkânlar ve zanaatkarlar burada bulunmaktadır. Aynı zamanda büyük bir hamam ve küçük bir tiyatro yer almaktadır. Burası şehrin en canlı en hareketli yeridir. İhracat ve ithalat merkezi olduğu için büyük depolar, ayrıca gemi onarımı için küçük bir tersane inşa edilmişti.

Teraslarda zemini mozaikle kaplı lüks Roma villaları yer alıyordu. Şehrin surları içinde yer alan liman bir boğaz ile denize bağlıydı.

Aşağı şehirle, yukarı şehir arasında bulunan kapı dahilen iki burçla dar bir geçidi ihtiva etmektedir. Bunu burcun kalan izlerinden anlamak mümkündür. Surun kalınlığı 4 metredir. Şehrin tamamı bir surla çevrilidir. Bu surun uzunluğu 12,5 km'yi bulur. Bu duvarlardan günümüze çok az bir kısmı kalmıştır. Bazı yerlerde kalıntı izleri durmasına rağmen duvarın büyük bölümünü oluşturan taşlar eski evlerde kullanıldığından bugün sadece izi kalmıştır. Uzaktan bakıldığında rahatlıkla sur izleri görülebilmektedir. Çevre duvarları içerisinde kalan liman 16 hektardır. (160 dönüm)

Şehrin 3 büyük kapısı vardır. En güneydeki kapı şehrin pazar kapısı olarak adlandırılmış, surların dibindeki kapı orta kapısı olarak kullanılmıştır. Bu kapı surların dibindeki kapı olarak Bab el-Kils (kireç kapısı) ve kral kapısı olarak bilindiğine dair görüşler vardır. Şehrin içinden geçen suyun surlardan çıktığı yerdeki kapıya Bab el-Mina (liman kapısı) denmektedir. Bu kapının pazar kapısı gibi şimdi yıkılmış olan iki büyük kulesi vardı. Biraz daha kuzeyde üçüncü bir kule inşa edilmiş ve şehrin iç tarafında uzun bir yapı savunma için yapılmıştır. Yukarı şehrin uzun duvarında yalnız bir kapı (Bab el-hava) yapılmıştır. El Kabusiye (Kapısuyu) mahallesine giden yol buradan başlamaktadır.

Kuzey-doğu şehir duvarından ayrılan çapraz şeklindeki duvar şehrin içine doğru kıvrılmış ve orada kesilmiştir. Şehir duvarı batıdaki suya kadar gelir, öbür uçtan devam edip limana kadar ulaşır ve orada son bulur. Bu liman şimdi Minat el-Atiga (eski liman) ve Minat el-Cedide (yeni liman) denilen yerden dış limana açılır. Kanal kuzeyde kalenin duvarları, güneyde liman duvarlarıyla korunmuştur. Boğazın denize açılan yerinde iki bekçi evi yapılmıştır. Güneydeki bekçi evi kalenin içinde 3x12 metre büyüklüğünde bir oda şeklindedir. Limanın doğu tarafındaki eski liman, duvar izleriyle tespit edilmiştir. Limandan denize bir kanalın gittiği, kanalın etrafındaki sıra kulelerle tespit edilmiştir. Dış binanın genişliği 130-140 metre olarak saptanmıştır. Güneydeki iskele 100 metre uzunlukta 9 metre genişlikte olup yapısını kısmen koruyabilmiştir.

Nüfus

Samandağ ilçesinin belde ve köyleri

İlçe nüfusu 2020 TÜİK nüfus verilerine göre 124.237'dir.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1950[1]	28.452	9.175	19.277
1955[2]	34.264	11.118	23.146
1960[3]	42.137	13.912	28.225
1965[4]	44.960	15.990	28.970
1970[5]	55.111	18.131	36.980
1975[6]	65.506	22.540	42.966
1980[7]	64.998	23.672	41.326
1985[8]	82.934	27.477	55.457
1990[9]	89.202	29.857	59.345
2000[10]	106.754	34.641	72.113
2007[11]	124.830	42.012	82.818
2008[12]	129.011	43.528	85.483
2009[13]	129.124	44.137	84.987
2010[14]	129.644	44.918	84.726
2011[15]	129.424	45.199	84.225
2012[16]	128.303	44.912	83.391
2013[17]	116.151	116.151	veri yok
2014[18]	118.373	118.373	veri yok
2015[19]	117.770	117.770	veri yok
2016[19]	119.176	119.176	veri yok
2017[19]	119.558	119.558	veri yok
2018[19]	121.109	121.109	veri yok
2019[19]	122.223	122.223	veri yok
2020[19]	124.237	124.237	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Samandağ Belde ve Köylere Göre Nüfus Dağılımı (2008)
Yerleşim Birimi	Erkek Nüfus	Kadın Nüfus	Toplam
Merkez	21.566	21.962	43.528
Aknehir Beldesi	1.111	1.153	2.264
Değirmenbaşı Beldesi	1.762	1.678	3.440
Koyunoğlu Beldesi	2.065	2.066	4.131
Kuşalanı Beldesi	2.851	2.693	5.544
Mağaracık Beldesi	2.487	2.330	4.817
Mızraklı Beldesi	4929	4.623	9.552
Sutaşı Beldesi	3.226	3.066	6.292
Tavla Beldesi	1.528	1.669	3.197
Tekebaşı Beldesi	4.368	4338	8.706
Tomruksuyu Beldesi	1.606	1.635	3.241
Uzunbağ Beldesi	1.811	1.677	3.488
Yaylıca Beldesi	1.751	1.734	3.485
Beldeler Toplamı	27.392	26.726	54.118
Ataköy	571	577	1.148
Avcılar	412	452	864
Batıayaz	469	448	917
Büyükoba	226	228	454
Ceylandere	144	106	250
Çamlıyayla	87	89	176
Çanakoluk	445	481	926
Çınarlı	329	291	620
Çöğürlü	1.573	1.495	3.068
Çökek	358	315	673
Çubukçu	231	240	471
Eriklikuyu	330	305	635
Fidanlı	561	516	1.077
Gözene	695	702	1.397
Hancağız	332	396	728
Hıdırbey	325	342	667
Huzurlu	703	747	1.450
Hüseyinli	307	296	603
Kapısuyu	869	873	1.742
Karaçay	1.235	1.273	2.508
Meydan	1.173	1.347	2.520
Özbek	301	356	657
Özengili	319	284	603
Seldiren	282	245	527
Vakıflı	58	62	120
Yeniçağ	1.171	1.175	2.346
Yeniköy	137	131	268
Yeşilköy	809	816	1.625
Yeşilyazı	74	88	162
Yoğunoluk	334	325	659
Köyler Toplamı	15.560	15.805	31.365
İlçe Toplamı	64.518	64.493	129.011
Türkiye İstatistik Kurumu[20]

Ekonomi

Günümüzde balıkçılık ve yoğun şekilde tarım yapılan bir ilçedir. Nüfusun belli bir bölümü geçimini yurtdışında(genellikle Arabistan) çalışan aile üyelerinden gelen para ile gelir sağlamaktadır. Akdeniz kıyısında, Çevlik mevkiinden başlayan güneye doğru uzanan kumsalı oldukça uzundur. Çevlik Plajı'nın uzunluğu yaklaşık 14 kilometredir. Dünyanın en uzun sahillerindendir.^[21] İlçe, Antakya'ya ve Yayladağı'na asfalt yollarla bağlantılıdır. Samandağ kumsalları, nesli tehlikede olan Chelonia mydas (yeşil kaplumbağa) ve koruma altına alınmış Caretta caretta (iribaş kaplumbağa) türü deniz kaplumbağalarının önemli yumurtlama-üreme alanlarından biridir. Ayrıca bu kumsallar Hayalet Yengeçleri ^[22] popülasyonuna ev sahipliği yapar

Narenciye, mandalina ve portakal, zeytin üretimi yapılır. İlçede 30 eczane iki sağlık ocağı 1 devlet hastanesi vardır. Denize sıfır olmasına ve dünyanın en uzun sahillerinden birine sahip olmasına rağmen turizm yatırımı henüz yapılmamıştır. Ayrıca denizi yazın rüzgarlı olduğu için sörf sporu için idealdir.

Yerel Yönetim

Belediye

Samandağ'da belediye teşkilatı ilk kez 1937 yılında kurulmuştur.^[23]

Samandağ Belediye Başkanları [23][24][25][26]
Yunus Nural	-
Zeynel Abidin Cilli	-
Abdullah Cilli	-
İzzettin Cilli	-
Ataullah Cilli	1968-1977
Mithat Aslan	1977-1980
Hasan Erdoğan	-
Erhan Aksay	-
Ganim Canbolat	1984-1994
Mithat Abacı	1994-1999
Ganim Canbolat	1999-2004
Ali Terzi (CHP)	2004-2009
Mithat Nehir (ÖDP)	2009-2014
Mithat Nehir (CHP)	2014-2019
Refik Eryılmaz (CHP)	2019-2024
Emrah Karaçay (TİP)	2024-günümüz

İdari yapı

Samandağ 42 mahalleden^[23] oluşmaktadır. Bunların 9'u ilçe merkezinde iken 33 mahalle kırsal mahalledir.