Safevî şahları listesi

Safevi şahı unvanı, 1501 sonbaharında I. İsmail'in Çabani^[1] ve Şerur^[2] savaşlarını kazandıktan sonra Tebriz'i ele geçirmesi ve kendisini Şah ilan etmesiyle kabul edilmiş^[3] ve 1736 yılında Nadir Şah olduktan sonra^[4] bu hanedandan alınmıştır.

Bu listede Safevî Hanedanı'na mensup Şahların isimleri kronolojik olarak sıralanmıştır. Liste ayrıca şahın adını, babasının adını, portresini, ulusal bayrağını, saltanatının başlangıcını ve bitişini, taç giyme tarihini ve bilgilerin kaynağını gösterir.

Safevî şahları listesi

Şah	Portre	Arma	Varis	Unvan	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Taç giyme töreni	K.
I. İsmail.[5][6]	(1501–1524)		I. Tahmasb[7][8]	Şah	1494 (1494–1524 — Safevî Tarikatının kurucusu ve Safevî İmparatorluğu'nun ilk şahı)	23 Mayıs 1524	22 Aralık 1501	[9]
I. Tahmasb	(1524-1576)		II. İsmail	Şah	23 Mayıs 1524	25 Mayıs 1576	23 Mayıs 1524	[10]
II. İsmail[11][12]	(1576-1577)		Muhammed Hüdabende	Şah	Mayıs 1576	Kasım 1577	22 Ağustos 1576	[13]
Muhammed Hüdabende[14]	(1578-1587)		I. Abbas	Şah	Kasım 1577	Ekim 1587	11 Şubat 1578	[10]
I. Abbas[15][16][17]	(1587-1629)		Safî	Şah	Ekim 1587	19 Ocak 1629	16 Ekim 1587	[18]
Safî	(1629-1642)		II. Abbas	Şah	19 Ocak 1629	12 Mayıs 1642	29 Ocak 1629
II. Abbas[19]	(1642-1666)		I. Süleyman (Safevi)	Şah	12 Mayıs 1642	26 Ekim 1666	15 Mayıs 1642	[20]
I. Süleyman (Safevi)	(1666-1694)		Hüseyin Mirza	Şah	26 Ekim 1666	29 Temmuz 1694	İlk taç giyme töreni: 1 Kasım 1666[21] İkinci taç giyme töreni: Mart 1668.[22]	[23]
Hüseyin Mirza[24]	(1694-1722)		II. Tahmasb	Şah	6 Ağustos 1694	21 Ekim 1722	7 Ağustos 1694[25]	[26]
II. Tahmasb	(1722-1732)		III. Abbas	Şah	1722 (kuşatılmış İsfahan'dan kaçtı ve kendini Şah ilan etti)[27][28][29]	Eylül 1732	1729 (İsfahan Afganlardan geri alındıktan sonra tahta çıkmayı başardı.)[30]
III. Abbas	(1722-1736)		Hanedanlığın saltanatı sona erdi.	Şah	7 Eylül 1732[31]	8 Mart 1736 (Nadir tarafından hanedanın saltanatı sona erdi. O bu tarihte kendini şah ilan etti ve Safevi hanedanı yerini Afşar hanedanına bıraktı.)	7 Eylül 1732	[32]

Hanedanın sonraki temsilcileri

II. Tahmasb'ın 1732'de Nadir Han tarafından tahttan indirilmesinden sonra Safevi hanedanının gücü fiilen sona erdi. Ancak en azından yasal olarak 1736'ya kadar iktidarda kalan Safevi hanedanı, 1736'da tamamen iktidardan uzaklaştırıldı ve Nadir Han kendini Şah ilan etti. Ancak 1747'de Nadir Şah'ın ölümünden sonra imparatorluktaki iç savaşlar yoğunlaştı ve Afşar hanedanından olan Şahlar birbirinin yerini almaya başladı.^[33]

Ekim 1748'de Nadir Şah'ın genç torunu Şahruk iktidara getirildi. İki ay sonra Nadir'in yeğeni İbrahim kendini şah ilan etti. Ancak yenildikten sonra kaçmak zorunda kaldı. Şehirde bulunan Seyyid Muhammed, Meşhed şehrine girmeye çalışan İbrahim'in şehre girmesine izin vermedi. Seyyid Muhammed sadece anne tarafından Safevi kökenliydi ve annesi Safevi şahı I. Süleyman'ın kızıydı.^[34] Böylece taraftarlarının yardımıyla tahta çıktı ve II. Süleyman adıyla kendisini Şah ilan etti. Afşarların bir diğer temsilcisi Şahruk ise kör edildi. Ancak iki ay sonra II. Süleyman tahttan indirildi ve yerine Şahruk geçti.^[35][36][37]

Bu dönemde Şah ilan edilen bir diğer kişi de Abuturab Mirza'dır. II. Süleyman gibi o da anne tarafından Safevi hanedanından olup annesi Meryem Beyim de Sultan Hüseyin'in kızıdır. Feodal hükümdarlardan ikisi olan Karim han Zand ve Alimardan han Bahtiari, İsfahan'a saldırdı ve onu ele geçirdi. Karara istinaden Safevi hanedanının yeniden iktidara geldiği ve Abuturab Mirza'nın III. İsmail adıyla tahta çıktığı açıklandı. Ama sadece onun adı Şah'dı ve asıl güç Kerim Han ve Alimerdan Han'ın elinde toplanmıştı. Abuturab Mirza'nın saltanatı 1773'e kadar sürdü.

Safevi hanedanının bir diğer kukla hükümdarı II. Muhammed'dir. Devleti onun adına yöneten kişi Ağa Muhammed Han Kaçar'dı.

Şah	Portre	Arma	Varis	Titul	Tahta Geçişi	Tahttan İnişi	Taç giyme töreni	K.
Şah II. Süleyman[35]			III. İsmail	Şah	17 Aralık 1749	14 Ocak 1750[36]	17 Aralık 1749
III. İsmail[38]			III. İsmail[7][8]	Şah	1750	1773	29 Haziran 1750	[39]
II. Muhammed[40]			Yok	Şah	1773	1796	1773

Firuz Şah (Zerrin Külah)[41]

I. Aleksios Komnenos

VIII. Mihail

Aved

I. Manuil Komnenos

II. Andronikos

Kutbeddin Muhammed

II. İoannis Komnenos

IX. Mihail[42]

Selahaddin Raşid

II. Aleksios Komnenos

III. Andronikos 1297-1341

Kutbeddin Ebu Bekir

Basileios Komnenos Ölüm 1340

İrini Paleologina Ölüm 1341

Zahid Gilani

Emin el-Din Cebrail

V. Bagrat ö. 1393

III. Aleksios Komnenos

Theodora Kantakuzini

Bibi Fatıma

Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili 1252-1334

I. Konstantin (Gürcü Kralı)[43] 1369-1412 veya 13

I. Alexandr İmereti'li

III. Manuil Komnenos 1364-1417

Şeyh Sadreddin Musa

I. Aleksandr (Gürcü Kralı) 1386-1446

Prenses Tamar İmereti'li Ölüm 1455

IV. Aleksios Komnenos 1382-1429

Kara Yülük Osman Bey[44]

Hoca Alâ ed-Dîn Ali

Gürcistan Prensesi Bagrationi (Bagrationi Hanedanından) 1415-1463

IV. İoannis Komnenos 1403-1459

Ali Bey

Şeyh İbrahim

Aleksios 1455-1463

Teodora Megale Komnini (Despina Hatun)

Hasan (Akkoyunlu) 1423-1478

Hatice Hatun

Cüneyd-i Safevî

Chatrina (Alemşah Halime Begüm)

Şeyh Haydar

Sultan Ali 1488 - 1494 & I. İsmail Temmuz 17 1487-Mayıs 23 1524 Hükümdârlık Müddeti: 1502-1524

İbrahim

I. Tahmasb 22 Şubat 1514-14 Mayıs 1576 Hükümdârlık Müddeti: 1524-1576

II. İsmail 1537-1577 Hükümdârlık Müddeti: 1576-1577

Muhammed Hüdabende 1532-1595 Hükümdârlık Müddeti: 1577-1587

I. Abbas Ocak 27 1571-Ocak 19 1629 Hükümdârlık Müddeti: 1587-1629

Safi Mirza Doğum. 1587 Ölüm 1615 Taht varisi 1587-1615

Imam Kulu Mirza Taht varisi 1627 Ölümü 1627

Şah I. Safi 1611- 12 Mayıs 1624 R. 1629-1642

II. Abbas 31 Aralık 1632-25 Ekim 1666 Hükümdârlık Müddeti: 1642-1666

I. Süleyman (Şah II. Safi) 1659-Temmuz 29 1694 Hükümdârlık Müddeti: 1666-1694

I. Hüseyin 1669-Nisan 25 1726 Hükümdârlık Müddeti: 1694-1722

II. Süleyman Hükümdârlık Müddeti: 1749-1759

II. Tahmasb 1704 - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 1729-1732

III. Abbas ? - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 7 Eylûl 1732 - 1736

Ayrıca bakınız

• Safevî hanedanı soyağaçı
• Safevî şahlarının annelerinin listesi

Konuyla ilgili yayınlar

• Andrew J. Newman. Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B.Tauris. ISBN 9780857716613. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Roger M. Savory (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521042512. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Kioumars Ghereghlou (2016). ESMĀʿIL II. New York: Encyclopædia Iranica. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• H. R. Roemer (2008). "THE SAFAVID PERIOD". The Cambridge History of Iran - The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Rudi Matthee (2015). Shah ʿAbbas II, the Conquest of Qandahar, the Chihil Sutun, and Its Wall Paintings. Encyclopædia Iranica Online. 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Manuchehr Parsadust (2009). PARIḴĀN ḴĀNOM. Encyclopaedia Iranica. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Maykl Eksvorti. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. ISBN 978-1850437062. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
• Willem Floor (2005). A Note on The Grand Vizierate in Seventeenth Century Persia. Harrassowitz Verlag. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Sussan Babaie, Kathryn Babayan, Ina Baghdiantz-MacCabe, Mussumeh Farhad (2004). Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran. Bloomsbury Academic. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
• András Barati (2019). The Succession Struggle Following the Death of Nādir Shāh (1747–1750). Orpheus Noster 11/4. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• John R. Perry (1979). Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779. University of Chicago Press. ISBN 978-0226660981. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• John R. Perry (1971). The Last Safavids, 1722-1773. University of Chicago Press. ISBN 978-0226660981. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Oktay Afandiyev (2007). Azerbaycan Safevi Devleti. Şərq-Qərb. ISBN 978-9952-34-101-0. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
• Babaie, Sussan (1994). "Shah ʿAbbas II, the Conquest of Qandahar, the Chihil Sutun, and Its Wall Paintings". Muqarnas. Brill. 11: 125-142. JSTOR 1523214. OCLC 55529825. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.

Kaynakça

1. Əfəndiyev 2007, s. 49.
2. Əfəndiyev 2007, s. 53.
3. Əfəndiyev 2007, s. 54.
4. "Azerbaycan, Nadir Şah'ın imparatorluğunun bir parçası olarak (1736-1747)" (PDF). tarix.info. 15 Aralık 2017. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
5. Streusand, Douglas E., Islamic Gunpowder Empires: Ottomans, Safavids, and Mughals (Boulder, Col : Westview Press, 2011) ("Streusand"), s. 135.
6. Roemer 2008, s. 189-350.
7. Newman 2008, s. 25.
8. Roemer 2008, s. 227.
9. "ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ". 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
10. "ṬAHMĀSP I". 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
11. Savory 2007, s. 69.
12. Ghereghlou 2016.
13. "ESMĀʿIL II". 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
14. Parsadust 2009.
15. Savory 1980, s. 76.
16. Roemer 1986, s. 255.
17. Bomati & Nahavandi 1998, ss. 31–32.
18. "ABBĀS I". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
19. Matthee 2012.
20. "ʿABBĀS II". 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
21. Roemer 2008, s. 305; Matthee 2012.
22. Newman 2008, s. 93; Matthee 2015.
23. "SOLAYMĀN I". 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
24. Axworthy 2006, ss. 30–31.
25. Matthee 2015a.
26. "SOLṬĀN ḤOSAYN". 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
27. Lang, D. M. (October 1952). "Georgia and the Fall of the Ṣafavi Dynasty". Bulletin of the School of Oriental and African Studies (İngilizce). 14 (3): 523-539. doi:10.1017/S0041977X00088492. ISSN 1474-0699. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
28. Mikaberidze, Alexander, (Ed.) (2011). Conflict and conquest in the Islamic world: a historical encyclopedia. Santa Barbara, Calif. ISBN 978-1-59884-337-8. OCLC 763161287.
29. Spencer Tucker, (Ed.) (2010). A global chronology of conflict: from the ancient world to the modern Middle East. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 1-85109-672-8. OCLC 617650689.
30. Axworthy 2006, ss. 129.
31. Axworthy 2006, ss. 123.
32. "ʿABBĀS III". 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
33. Babaie və başqaları 2004, s. 158.
34. Barati 2019, s. 52.
35. Floor 2005, s. 435-481.
36. Barati 2019, s. 54.
37. Perry 1979, ss. 22.
38. Perry 1971, ss. 66-69.
39. "ESMĀʿĪL III ṢAFAWĪ". 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
40. Perry 1971, ss. 69.
41. "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
42. Anthony Bryer 1975 Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29., (1975), Appendix II - Genealogy of the Muslim Marriages of the Princesses of Trebizond
43. http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v10f5/v10f504a.html%5Bölü/kırık+bağlantı%5D ^{[yalın URL]}
44. http://www.iranica.com/newsite/articles/v13f3/v13f3004a.html 15 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopaedia Iranica. R. N. Frye. Peoples of Iran