Kara Yülük Osman Bey

Kara Yülük Osman Bey (d.? - ö. 1435), Akkoyunlu devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı.

Kara Yülük Osman Bey
Akkoyunlu Hükümdarı
Hüküm süresi	1403 - 1435
Sonra gelen	Ali Bey
Ölüm	1435 Erzurum, Akkoyunlu Devleti
Çocuk(lar)ı	Ali Bey
Hanedan	Akkoyunlu
Babası	Fahreddin Kutlu Bey
Dini	İslam

İlk yılları

Babası Akkoyunlu Türkmen federasyonu lideri olan Kutlu Bey'dir. Babası tarafından bir dönem Kadı Burhaneddin'e rehin bırakılmıştır. Daha sonra Ergani taraflarının yönetimine getirildi. Babasının 1388 yılında ölümünden sonra abisi Ahmed Bey'in himayesinde Anadolu'da faaliyetlerde bulundu.^[1] Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf'un talebi üzerine Pir Hasan'la mücadelesinde yardımda bulundu. Abisi tarafından bir süre hapis tutuldu. Serbest kaldıktan sonra Karakoyunlularla ile güç mücadelesine başladı. Karakoyunlular karşısında tutunamayarak Kadı Burhâneddin'in himayesine girdi. Ancak sonraki dönemde yaşanan anlaşmazlık üzerine yaşanan savaşta Kadı Burhâneddin'i esir almış ve 1399 yılında Sivas şehri önlerinde onu idam ettirmiştir. Karakoyunlularla mücadelesi esnasında Memlûkler ile iyi ilişkiler kursa da sonrasında Timur'un yanında yer aldı. 1400 yılında Timur'un Sivas'ı almasında ve 1402 yılında gerçekleşen Ankara Muharebesi'nde bulundu.

Hükümdarlığı

Anadolu seferlerindeki katkılarından dolayı Timur tarafından kendisine emirlik payesi verilerek Diyarbakır hakimi oldu (1403). Böylece Osman Bey, Akkoyunlu devletinin temellerini atmaya başlamıştır. Timurlular'ın desteğine güvenerek bölgede etkin rol oynamaya başladı. Güneydoğu ve Doğu Anadolu topraklarının önemli bölümünü denetimi altına almaya başladı. 1405 yılında Memlûklülerin himayesindeki Birecik'e saldırarak burayı yağmaladı.^[2] Kara Yusuf'un yeniden hükümdarlığını elde etmesiyle Karakoyunlulara karşı topraklarını korumaya çalıştı. Yapılan savaşlarda birbirlerine tam üstünlük sağlayamamaları nedeniyle saldırmazlık anlaşması yaptılar. 1408 yılında Mardin Artuklularına saldırmasından sonra, Artukluların yardımına gelen Memlüklerin Suriye valisi Emir Çeken tarafından yenilgiye uğratılarak Diyarbakır'da kuşatıldı. Ancak burada Memlüklü güçlerini yenilgiye uğrattığı gibi Emir Çekem'i de öldürdü. Bu başarısından sonra ileri harekâtını sürdürerek aynı yıl Urfa'yı ele geçirdi. Bununla yetinmeyerek Mardin'i kuşattıysa da Artuklular'ın davetiyle yardıma gelen Kara Yusuf tarafından yenilgiye uğratıldı.^[3] Kara Yusuf'un yönetiminde Karakoyunlular bölgede yeniden hakim olmuş ve Erzincan'ın da yer aldığı çoğu Doğu Anadolu toprağı da Akkoyunlular'ın hakimiyetinden çıkmıştır. 1418 yılında Karakoyunlular'a yenilerek Memlük topraklarına sığınmak zorunda kaldı. Kara Yusuf'un 1420 yılında ölmesinden sonra da onun yerine geçen Karakoyunlu hükümdarı Kara İskender ile mücadeleye devam etti. 1421 yılında yapılan savaşta yenilerek yaralı bir vaziyette Diyarbakır'a döndü. Ancak Timurlu hükümdarı Şahruh'un Karakoyunlulara sefere çıkmasıyla bölgede yeniden hakimiyet kurmaya başladı. Erzincan, Bayburt, Meyyafarikin, Harput gibi yerleri ele geçirerek Doğu Anadolu'daki yerel beyleri itaat altına aldı. Karakoyunlularla karşılıklı başarılarla devam eden mücadelesi uzun süre devam etti. Memlüklerle arasının bozulması üzerine Memlük ordusu 1429 yılında Urfa'yı ele geçirerek şehri yağmaladı. Tekrar gücünü topladıktan sonra 1430'da Mardin'i ele geçirdi.

Ölümü

Karakoyunlular'ın Timurlular'a tabi Şirvanşahlar'a saldırması üzerine 1434 yılında Karakoyunlu toprağı olan Erzurum'a saldırarak şehri ele geçirdi. Akabinde Bayburt, İspir ve Tercan gibi yerleri de ele geçirdi. Bu sırada Şahruh'unda Azerbaycan topraklarına gelmesiyle Kara İskender'de batıya doğru Osmanlı topraklarına doğru kaçmaya çalışmaktaydı. Şahruh'un emriyle Kara İskender'i ele geçirmek isteyen Kara Yülük Osman Erzurum dolaylarında yapılan savaşta yenilmiş ve aldığı yaralardan ötürü de 1435'te Erzurum'da ölmüştür.^[4]

Kaynakça

1. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2011). "Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri". Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 160. ISBN 978-975-16-2457-4.
2. Gökhan, İ., Yiğit, R. "Memluk Sultanı El-Melik El-Eşref Barsbay’ın Diyarbakır Seferi (836/1433)", CAPPADOCIA JOURNAL OF HISTORY AND SOCIAL SCIENCES (CAHIJ), Sayı:1, Yıl:2013. URL:http://cahij.com/Makaleler/450366017_1-13%20Do%C3%A7.%20Dr.%20%C4%B0lyas%20G%C3%B6khan-R%C4%B1dvan%20Yi%C4%9Fit.pdf 2 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-01
3. Erdem, İ., "Ak-Koyunlu Devletinin Kurucusu Kara-Yülük Osman Beyin Hayatı ve Faaliyetleri (?—1435)",Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi - DTCF Dergisi, Cilt: 34, Sayı:1.2, Yıl:1990. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1249/14285.pdf 1 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-01
4. Toksoy, A., "Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar)", Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı:35, Yıl:2014. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1249/14285.pdf 1 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-01