Ezan (Arapça: الأذان), İslâm dininde namaz vaktinin geldiğini insanlara bildirmek için yapılan çağrıya verilen isimdir. Ezân-ı Muhammedî olarak da adlandırılır. Ezan okuyan kişiye müezzin denir.
| Arapça |
| Arapça: الأذان |
| Çevriyazı |
| al'adhan |
| Anlamı |
| çağrı |
Arapçada "duyuru, ilan, çağrı" anlamlarına gelen "adhan" sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Kökeni Türkçedeki "izin" sözcüğünün de kaynağı olan Arapça "idin" (kulak verme) sözcüğüdür.[1]
Tarihçe
Ezana benzer çağrıların islam öncesinde tevhid kilisesine mensup Aksum kralı Ezana ve Adonai tapınması için kullanılan Yahudi dini çağrılarında da kullanıldığı ifade edilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
İlk ezan 622 yılında okundu.[kaynak belirtilmeli] Ezandan önce Müslümanları namaza çağırmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktaydı. Sabit bir yöntemde karar vermek üzere Muhammed'in de katıldığı istişare toplantılarında ortak bir karara varılmamış olup daha sonraları sahâbeden bazı kimselerin (Abdullah bin Zeyd) gördükleri rüyalar sonuncunda mevcut ezan kullanılmaya başlanmıştır.[2] Muhammed'in emriyle ilk ezan Bilâl-i Habeşî tarafından okunmuştur.[3]
Ezan ile ilgili Kur'an'ın Mâide, Tevbe, A‘râf ve Cum'a surelerinde çeşitli ayetler mevcuttur.
Sözleri
Sünni mezheplerinde ezan
| Tekrar | Arapça | Okunuşu | Türkçe Anlam |
|---|---|---|---|
| 4x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | أشهد أن لا إله إلا الله | Eşhedü en lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim |
| 2x | أشهد أن محمدا رسول الله | Eşhedü enne Muhammeden resûlullah | Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim |
| 2x | حي على الصلاة | Hayye ale's-salâh | Haydi namaza |
| 2x | حي على الفلاح | Hayye ale'l-felâh | Haydi kurtuluşa |
| 2x | *الصلاة خير من النوم | es-Salâtü hayrün mine'n-nevm* | Namaz uykudan hayırlıdır* (Sadece Sabah namazında okunur) |
| 2x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 1x | لا إله إلا الله | Lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı yoktur |
(*) Bu kısım sadece Sabah namazı için okunur.
Şiî mezheplerinde ezan
Şiiler, ezanlara Sünni müslümanlarin okuduğuna ek olarak 2 cümle daha eklemişlerdir (Aliyyen veliyyullah). Ali Allah'ın dostudur ibaresi yukarıda adı geçen cümledir.[kaynak belirtilmeli]
Zeydî ezânı
| Kere | Arapça | Okunuşu | Tercümesi[4] |
|---|---|---|---|
| 4x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | أشهد أن لا إله إلا الله | Eşhedü en lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim |
| 2x | أشهد أن محمدا رسول الله | Eşhedü enne Muhammeden resûlullah | Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim |
| 2x | حي على الصلاة | Hayye ale's-salâh | Haydi namaza |
| 2x | حي على الفلاح | Hayye ale'l-felâh | Haydi kurtuluşa |
| 2x | حي على خير العمل | Hayye alâ hayri'l-amel[5] | Amelin hayırlısına geliniz |
| 2x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | لا إله إلا الله | Lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı yoktur |
Onikicilik i'tikadında ezan
| Tekrar | Arapça | Okunuşu | Türkçe Anlam |
|---|---|---|---|
| 4x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | أشهد أن لا إله إلا الله | Eşhedü en lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim |
| 2x | أشهد أن محمدا رسول الله | Eşhedü enne Muhammeden resûlullah | Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim |
| 2x | اشهد ان علی ان ولی الله | Eşhedü enne Aliyyen veliyyullah*** | Ali'nin Allah'ın dostu olduğuna şehâdet ederim |
| 2x | حي على الصلاة | Hayye ale's-salâh | Haydi namaza |
| 2x | حي على الفلاح | Hayye ale'l-felâh | Haydi kurtuluşa |
| 2x | حي علی خير العمل | Hayye alâ hayri'l-amel[5] | Amelin hayırlısına geliniz |
| 2x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | لا إله إلا الله | Lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı yoktur |
(***) "Ali’nin Allah’ın dostu olduğuna şehâdet ederim" gibi ifadeler Şîa'nın meşhur ve sahih rivayetlerinde yer almaz ve ezanın sözlerinden sayılmaz. Bununla birlikte bu cümlelerin okunması Şiî âlimleri arasında fiilî bir tasvip görmüş ve yaygınlık kazanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Fâtımî-İsmâ‘ilî ezânı
| Kere | Arapça | Okunuşu | Tercümesi[4] |
|---|---|---|---|
| 4x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | أشهد أن لا إله إلا الله | Eşhedü en lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim |
| 2x | أشهد أن محمدا رسول الله | Eşhedü enne Muhammeden resûlullah | Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim |
| 2x | اشهد ان مولانا عليا ولي الله | Eş-hedu enne Aliya Veli-ul-Lāh | Ali'nin Allah'ın vekili olduğuna tanıklık ederim |
| 2x | حي على الصلاة | Hayye ale's-salâh | Haydi namaza |
| 2x | حي على الفلاح | Hayye ale'l-felâh | Haydi kurtuluşa |
| 2x | حي على خير العمل | Hayye alâ hayri'l-amel[5] | Amelin hayırlısına geliniz |
| 2x | محمد و علي خير البشر و عطرة هما خير عطر | Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul- beşer ve itrât-u- huma khayr-ul-itar[6] | Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir |
| 2x | الله أكبر | Allāhü ekber | Allah en büyüktür |
| 2x | لا إله إلا الله | Lâ ilâhe illallah | Allah'tan başka tanrı yoktur |
Fâtımî/İsmâ‘îlî/Davudî Bohra'ya göre Eş-hedu enne Mevlânâ Aliyen Veli ul-Lâh ("Ali'nin Allâh-u Zülcelâl-i vel-İkrâm'ın Vekili olduğuna tanıklık ederim") cümlesi ezânda söylenir ama ikâmede yer almaz ve "Eşhedü enne Muhammeden resûlullah" şeklinde ikişer defa tekrarlanır.
Ayrıca "Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul-beşer ve itrât-u- humâ Khayr-ul-itâr" (Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir.) denir. Yedinci kısımdaki "Hayye alâ hayri’l-amel" ifadesinden den sonra Eimmet Fatimiyyîn'den beri "İki" kez tekrarlanır. (İkâmede ise bunun yerine yine İki defa "Kad kamatis Salât" denir).
Bundan başka, Muhammed'in ölümünden sonra ezandan çıkarılan "Hayye alâ hayri’l-amel" de yüksek sesle, onun sünnetine uygun şekilde iki kez söylenir.
Okunuşu
İslam dininde genel kabule göre ezan okurken kıbleye yönelinir. Müezzin, Hayya ales-salah derken sağ tarafa, hayya alel-felah derken sol tarafa döner. Ezanda sesin yükselmesine yardımcı olsun diye iki parmağın uçları ile iki kulağın tıkandığı gözlenir. Ezanda, her cümle arasında bir bekleme yapılır. İkinci cümlelerde ses biraz daha yükseltilir. Buna teressül, irtisal denilir.
Araplardan farklı olarak Türklerde ezan her vakit farklı bir makamda okunur. Buna göre;
Sabah Ezanı: Sabâ makamında,
Öğle Ezanı: Rast makamında,
İkindi Ezanı: Hicaz makamında,
Akşam Ezanı: Segah makamında,
Yatsı Ezanı: Uşşak makamında okunur.
Cuma namazından önce verilen salâ da Hüseynî makamından söylenir.
Ülkelerine göre Ezan
Türkiye'de Ezan
Türkçe ezan
|
1932-1950 arasında okunan Türkçe ezan |
*Sadece sabah ezanında söylenir. |
İlk Türkçe ezan 3 Şubat 1932'de Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 18 Temmuz 1932 tarihli bir genelgesi ile de ezanın sadece Türkçe okunmasına karar verilmiştir. Uygulama 16 Haziran 1950 tarihinde kabul edilen kanuna kadar sürmüş olup bu kanun ile ezanın okunmasında kullanılacak dil serbest bırakılmıştır.
İstiklâl Marşı
Türkiye millî marşının 8. kıtasında ezanın sürekliliği için dua yapılır. Bu kıta şu şekildedir:
Rûhumun senden, ilâhi, şudur ancak emeli;
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli!
Bu ezanlar ki şehadetleri dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.
Tartışmalar ve eleştiriler
Ezanın hoparlör kullanılarak okunması bazı dini yorumlarda uygunsuz karşılanır.[kaynak belirtilmeli] Türkiye'de ise Diyanet İşleri Başkanlığı ezanın hoparlör ile okunmasının dinen sorun teşkil etmeyeceğini açıklamıştır.[7]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
