NATO Parlamenter Asamblesi

NATO Parlamenter Asamblesi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne üye ülkelerden 158 parlamenter 1955 yılında Paris’te toplanarak kurdukları örgüttür. Bu örgütün ismi 1966 yılında Kuzey Atlantik Asamblesi; 1999 yılında ise NATO Parlamenter Asamblesi olarak değiştirilmiştir.

NATO Parlamenter Asamblesi
Kısaltma	NATO PA
Kuruluş	1955
Tür	Uluslararası parlamento
Konum	Brüksel, Belçika
Başkan	Michał Szczerba (Polonya)
Başkan Yardımcısı	Marcos Perestrello (Portekiz) Kevan Jones (Birleşik Krallık) Linda Sanchez (ABD) Nicu Falcoi (Romanya) Theo Francken (Belçika)
Genel sekreter	Ruxandra Popa
Ana kurum	NATO
Resmî site	nato-pa.int

Asamble toplantılarına üyeler ve ortak üyeler dışında Parlamenter gözlemciler Parlamentolararası Meclisler, Avrupa Parlamentosu temsilcileri, Parlamento misafirleri katılmaktadır.

26 Mayıs 2017'de Tiflis'te gerçekleştirilen NATO Parlamenter Asamblesi Genel Kurulunda Türkiye'nin üye sayısı 12'den 18'e çıkarıldı.^[1]

Tarihçe

Transatlantik ortaklığı tehdit eden sorunlar üzerinde birlikte düşünme fikri, ilk olarak 1950'lerin başlarında ortaya çıktı ve NATO parlamenterlerinin yıllık bir konferansının 1955'te oluşturulmasıyla şekillendi. Meclisin oluşturulması, yasama organlarının, NATO'nun temel olarak demokrasilerin politik bir transatlantik ittifakının somut bir ifadesi olduğu Washington Anlaşması'nın (aynı zamanda Kuzey Atlantik Antlaşması olarak da bilinir) ön kabulüne somut bir anlam kazandırmak isteğini yansıtmaktadır.

NATO ve NATO PA arasındaki işbirliği temeli, Aralık 1967'de Kuzey Atlantik Konseyi'nin (NAC) NATO Genel Sekreterine iki kurum arasında daha yakın işbirliği sağlama konusunu incelemesi için yetki vermesiyle güçlendirildi. Takip eden yıl boyunca yapılan görüşmelerin bir sonucu olarak, NATO Genel Sekreteri, NAC ile istişarelerin ardından NATO ve Meclis arasındaki çalışma ilişkisini geliştirmek için bir dizi önlem uyguladı. Bu önlemler arasında Genel Sekreterin Meclisin Tam Oturumlarında kabul edilen tüm öneri ve kararlara yanıt vermesi bulunmaktadır. Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından, NATO-PA, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin siyasi liderleriyle yakın ilişkiler geliştirerek yetki alanını genişletti. Bu bağlantılar, NATO'nun bölgenin hükûmetleriyle başlattığı diyalogu büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. 21 Kasım 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında Madrid'de, Parlamenter Meclis Rusya'yı "terör devleti" olarak tanıdı ve özel bir uluslararası mahkemenin kurulmasını talep etti. Slovakya heyetinin başı Tomas Valasek, "karar Rusya'yı Avro-Atlantik güvenliği için en doğrudan tehdit olarak adlandırıyor... Mevcut rejimi altında Rusya'nın bir terör devleti olduğunu açıkça belirtiyor" dedi.^[2]

Rolü

2014 Newport zirvesinin başlamasından önce Londra'daki Parlamenterler Meclisi toplantısı

NATO PA, Atlantik İttifakı üye devletlerinin tüm parlamentolarından milletvekillerini bir araya getirerek NATO ile üye ulusların parlamentoları arasında bir bağlantı sağlar.

Aynı zamanda, NATO politikalarının daha şeffaf hale gelmesine katkıda bulunarak, temel güvenlik konularında parlamentoların farkındalığını ve anlayışını artırır. Önemli olan, Atlantik İttifakı'nın temelini oluşturan transatlantik ilişkiyi sürdürmeye ve güçlendirmeye yardımcı olmasıdır.

Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana, NATO PA, NATO'ya daha yakın ilişki arayan Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ve ötesinden milletvekillerini çalışmalarına entegre ederek yeni bir rol üstlenmiştir. Bu entegrasyon hem siyasi hem de pratik yardım sağlamış ve Avro-Atlantik bölgesindeki parlamenter demokrasinin güçlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamıştır. Ayrıca NATO'nun ortaklık ve işbirliği programını tamamlayıp güçlendirmiştir.

Meclis, 1997 yılı sonunda imzalanan Katılım Protokolleri'nin onay sürecine yardımcı olma görevi doğrultusunda, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya'nın Mart 1999'da İttifak'a katılımını sağlayan süreçte doğrudan ilgili olmuştur. Aynı rolü, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya'nın Mart 2004'te İttifak'a katılımına yönelik onay sürecinde de oynamıştır.

NATO ile ilişkisi

NATO-PA ile NATO arasında resmi bir bağlantı bulunmamakla birlikte, Soğuk Savaş sonrası dönemde yoğunlaşan işbirliği tarihi vardır.

Meclis'in Daimi Komitesi, NATO Genel Merkezi'nde yıllık olarak NATO Genel Sekreteri ve Kuzey Atlantik Konseyi'ne Daimi Temsilciler ile bir araya gelerek İttifak'ın durumu hakkında görüş alışverişinde bulunmakta ve yasama organlarının perspektifini sunmaktadır. Genel Sekreter, Meclisin bahar ve sonbahar oturumlarına katılmakta ve diğer özel etkinliklere katılmaktadır; ayrıca Meclisin sonbahar oturumunda kabul edilen önerilere yazılı bir yanıt sunmaktadır. Meclis Başkanları da İttifak'ın Zirve toplantılarına katılmaktadır.

NATO'nun komuta zincirindeki Yüksek Müttefik Komutan Avrupa (SACEUR) ve diğer üst düzey askeri yetkililer de düzenli olarak Meclis üyeleriyle çeşitli formatlarda bir araya gelmektedir.

NATO Parlamenter Asamblesi Temsilci Sayıları

Temsilci Sayıları ^[3]

NATO Ülkeleri				İlişkili Devletler
Arnavutluk	4	Lüksemburg	3	Ermenistan	3
Belçika	7	Hollanda	7	Azerbaycan	5
Bulgaristan	6	Norveç	5	Bosna-Hersek	3
Danimarka	5	Polonya	12	Finlandiya	4
Almanya	18	Portekiz	7	Gürcistan	4
Estonya	3	Romanya	10	Moldova	3
Fransa	18	Slovakya	5	Avusturya	5
Yunanistan	7	Slovenya	3	İsveç	5
İzlanda	3	İspanya	12	İsviçre	5
İtalya	18	Çekya	7	Sırbistan	5
Kanada	12	Türkiye	18	Ukrayna	8
Hırvatistan	5	Macaristan	7
Letonya	3	ABD	36
Litvanya	4	Birleşik Krallık	18
Kuzey Makedonya	3	Karadağ	3
Toplam:			269	Toplam:	50

Başkanları

Başkan		Görev süresi	Ülke
Wishart McLea Robertson		1955–1956	Kanada
Wayne Hays		1956–1957	ABD
Johannes Josephus Fens		1957–1959	Hollanda
Antoine Béthouart		1959–1960	Fransa
Nils Langhelle		1960–1961	Norveç
Pietro Micara		1961–1962	İtalya
Thomas Dugdale, 1st Baron Crathorne		1962–1963	Birleşik Krallık
Georg Kliesing		1963–1964	Batı Almanya
Henri Moreau de Melen		1964–1965	Belçika
José Soares da Fonseca		1965–1966	Portekiz
Jean-Eudes Dubé		1966–1967	Kanada
Matthías Árni Mathiesen		1967–1968	İzlanda
Kasım Gülek		1968–1969	Türkiye
Wayne Hays		1969–1970	ABD
Romain Fandel		1970–1971	Lüksemburg
Terrence Murphy		1971–1972	Kanada
John Peel		1972–1973'	Birleşik Krallık
Knud Damgaard		1973–1975	Danimarka
Wayne Hays		1975–1977	ABD
Geoffrey de Freitas		1977–1979	Birleşik Krallık
Paul Thyness		1979–1980	Norveç
Jack Brooks		1980–1982	ABD
Peter Corterier		1982–1983	Batı Almanya
Patrick Wall		1983–1985	Birleşik Krallık
Charles McCurdy Mathias Jr.		1985–1986	ABD
Ton Frinking		1986–1988	Hollanda
Patrick Duffy		1988–1990	Birleşik Krallık
Charles Rose		1990–1992	ABD
Loïc Bouvard		1992–1994	Fransa
Karsten Voigt		1994–1996	Almanya
William V. Roth Jr.		1996–1998	ABD
Javier Rupérez		1998–2000	İspanya
Rafael Estrella		2000–2002	İspanya
Doug Bereuter		2002–2004	ABD
Pierre Lellouche		2004–2006	Fransa
Bert Koenders		2006–2007	Hollanda
José Lello		2007–2008	Portekiz
John S. Tanner		2008–2010	ABD
Karl A. Lamers		2010–2012	Almanya
Hugh Bayley		2012–2014	Birleşik Krallık
Mike Turner		2014–2016	ABD
Paolo Alli		2016–2018	İtalya
Rasa Juknevičienė		2018	Litvanya
Madeleine Moon		2018–2019	Birleşik Krallık
Attila Mesterházy		2019–2020	Macaristan
Gerald Connolly		2020–2022	ABD
Joëlle Garriaud-Maylam		2022–2023 [4]	Fransa
Michał Szczerba		2023-	Polonya

^[5]

Kaynakça

1. "Türkiye'nin NATO PA'daki üye sayısı arttı". Anadolu Ajansı. 14 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. "NATO Parliamentary Assembly recognizes Russia as 'terrorist state,' calls for special tribunal creation". The Kyiv Independent. 21 Kasım 2022. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023.
3. "NATO Temsilci Sayıları". 13 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
4. "French Senator condemns Russia, backs Ukraine, as she is elected NATO PA President". 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2022.
5. NATO Parliamentary Assemblee. "NATO PA - PRESIDENTS FROM 1955 TO 2014". www.nato-pa.int. 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2017.

Dış bağlantılar

• NATO Parliamentary Assembly25 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.