Loading AI tools
Musa Anter (1920 - 20 Eylül 1992, lakabı: Apê Musa / Musa Amca), Kürt asıllı Türk yazar, şair ve gazeteci.
| Musa Anter | |
|---|---|
| Doğum | 1920 Eskimağara, Nusaybin, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Eylül 1992 (72 yaşında) Diyarbakır, Türkiye |
| Defin yeri | Akarsu, Nusaybin, Türkiye |
| Takma ad | Apê Musa (Musa Amca) |
| Meslek | Yazar, şair, gazeteci |
| Vatandaşlık |  Türkiye |
| Dönem | 1959-1992 |
Etkilendikleri | |
Kürt milliyetçisi düşünceleri ile tanınmaktadır.[1][2][3] Diyarbakır'da uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetmiştir.[4]
Musa Anter, 1920 yılında Mardin'e bağlı Nusaybin ilçesinin Eskimağara köyünde Kürt bir ailenin çocuğu olarak doğdu. İlkokulu Mardin'de, ortaokul ve liseyi Adana'da okudu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Annesi Fesla Hanım, Türkiye'nin ilk kadın muhtarlarından biridir.[5]
1944'te Abdurrahim Rahmi Zapsu'nun kızı Ayşe Hale ile evlendi. Cüneyt Zapsu'nun halası olan Sankt Georg Avusturya Lisesi mezunu Ayşe Hanım ile evliliğinden 1945'te büyük oğlu Anter, 1948'de kızı Rahşan ve 1950'de küçük oğlu Dicle dünyaya geldi.
İlk gözaltına alınması öğrencilik yıllarında Dersim İsyanı sırasında oldu. Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'a küfrettiği için 45 gün gözaltında kaldı.[6]
Canip Yıldırım ve Yusuf Azizoğlu ile birlikte İleri Yurt gazetesini çıkaran Anter, yayımladığı Kürtçe şiiri "Qimil / Kımıl" sebebiyle 1959 yılında 49’lar Davası ile idamla yargılandı.[7] 27 Mayıs Darbesi'nde aftan yararlanarak serbest kalan Anter, cezaevinden çıktıktan sonra Deng, Barış Dünyası ve Yön dergilerinde yazdı.[7] 1963'te 23'ler davası ile tekrar cezaevine girdi. Mamak, Sultan Ahmet, Balmumcu, Seyrantepe ve Nusaybin cezaevlerinde yattı.[7] 12 Eylül Darbesi'nde Kürtçülük propagandası yapmaktan tutuklandı. Yaşamı boyunca toplam 11,5 yıl hapis yattı.
Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Halkın Emek Partisi, Mezopotamya Kültür Merkezi ve İstanbul Kürt Enstitüsü'nün kurucularındandı.[7]
Bir çeşit otobiyografi olan iki ciltlik Hatıralarım adlı eseri için kendisi aşağıdaki yorumu yapmıştır:
Denilebilir ki Musa sen kim, bu anılarında geçen zatlar kim! Amma bence bu soru yerinde değildir. Çok kere fakir bir adam bir define bulur veya loto-toto'dan para kazanır ve aniden zengin olur. İşte ben de Zıvıng'ın mağaralarından aleme çıkınca o fakir gibi tesadüfen ve de şans mahsulü değerli şahsiyetlerle tanıştım. İşte bu anılarım, bulduğum bu definelerin mahsulüdür.[6]
Anter, 20 Eylül 1992'de Diyarbakır'ın Seyrantepe mahallesinde uğradığı silahlı saldırıda sol bacağına iki, kalbi ve kafasına birer kurşun sıkılarak öldürüldü. Musa Anter'in yanında bulunan gazeteci ve yazar Orhan Miroğlu saldırı sırasında yaralandı. Eski JİTEM çalışanı Abdülkadir Aygan; Anter'in, kendisinin de içinde bulunduğu tim tarafından JİTEM için öldürüldüğünü söylemiştir.[8] Dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz'ın isteği üzerine Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanı Kutlu Savaş'ın hazırladığı Susurluk Raporu'nda, Anter cinayetinin Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım tarafından planlanıp uygulandığı yer almıştır.[9]
- Birina Reş / Kara Yara (1959)
- Qimil / Kımıl (1962)
- Ferhenga Kurdî-Tirkî / Kürtçe-Türkçe Sözlük (1967)
- Hatıralarım I (1991)
- Hatıralarım II (1992)
- Vakayiname (1992)
- Fırat Marmara'ya Akar (1996)
- Çinara Min (1999)
- Üç Dönemim Tanığı, Musa Anter, Ahmet Alış 2010, Birikim[11]
- Musa Anter'li Yıllar, Yurda Kaya (2006, Belge Yayınevi)
- Dostlarının Gözüyle Musa Anter, Yavuz Çamlıbel (2010, Kurgu Kültür Merkezi Yayınevi)
- Ape Musa - Faili Bilindik Meçhul, Ercan Gün (2011, Karakutu Yayınları)
- Kuşatmadan İnfaza Musa Anter Cinayeti, Orhan Miroğlu (2012, Everest Yayınları)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
