Muhammed bin Mervân

Ebu Abdülrahman^[1] Muhammed bin Mervân bin al-Ḥakam (Arapça: محمد بن مروان) (ö. 719/720), bir Emevi prensi ve 690-710 döneminde Emevi Halifeliğinin en önemli generallerinden biri ve Arapların Ermenistan'ı fethini tamamlayan kişiydi. Bizanslıları yendi ve Ermeni topraklarını fethetti, 704-705'te bir Ermeni isyanını bastırdı ve ülkeyi bir Emevi vilayeti haline getirdi. Oğlu II. Mervân (h. 744-750) son Emevi halifesiydi.

Muhammad ibn Marwan
Arminiya valisi
Görev süresi 695-705
Yerine gelen	Abdulaziz bin Hatim el-Bahili
Kişisel bilgiler
Ölüm	719 ya da 720
Evlilik(ler)	Umm Jumayl bint Abd al-Rahman ibn Zayd ibn al-Khattab Bint Yazid ibn Abd Allah ibn Shaybah ibn Rabi'ah II. Mervân'ın annesi
Çocuk(lar)	II. Mervân
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Emevîler
Hizmet yılları	690-710
Çatışma/savaşları	Maskin Muharebesi Sebastopolis Muharebesi Ibn al-Ash'ath'ın isyanı Müslümanların Ermenistan'ı fethi

Hayatı

Muhammed, Halife I. Mervân'ın (h. 684-685) Zeyneb adında bir köle kızdan oğludur ve dolayısıyla Halife Abdülmelik'in (h. 685-705) baba bir kardeşidir.^[1][2]

Mervân tahta geçtiğinde, Arminiya'yı güvence altına almak için Muhammed'i Yukarı Mezopotamya'ya gönderdi. 691'de Maskin Muharebesi'nde Mus'ab bin Zübeyr'e (Mekke merkezli rakip halife Abdullah bin Zübeyr'in kardeşi) karşı kardeşinin ileri muhafızına komuta etti.^[1] 692/3 yılında, imparatorluk ordusunun büyük Slav birliğini kendisine sığınmaya ikna ederek Sebastopolis Muharebesi'nde bir Bizans ordusunu yendi. Ertesi yıl, aynı Slavların yardımıyla Bizans Küçük Asya'yı işgal etti ve Germanikeia yakınlarında bir Bizans ordusuna karşı bir başarı elde ederken, 695'te Dördüncü Ermenistan eyaletine baskın düzenledi.^[1][3][4]

699-701'de yeğeni Abdullah bin Abdülmelik ile birlikte, Abdülrahman bin Muhammed bin al-Ash'ath isyanının bastırılmasında vali Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî'ye yardım etmesi için Irak'a gönderildi.^[1] 701'de Muhammed, Fırat'ın doğusundaki Bizans kontrolündeki Ermeni topraklarına sefer düzenledi ve halkını ve yerel vali Baanes'i Halifeliğe boyun eğmeye zorladı. Ancak onun ayrılmasından kısa bir süre sonra Ermeniler ayaklandılar ve Bizans'tan yardım istediler. Muhammed ve Abdullah bin Abdülmelik tarafından 703 ve 704'te tekrarlanan seferler isyanı bastırdı ve Muhammed, 705'te Ermeni soylu nakharar ailelerine yönelik geniş çaplı bir katliam düzenleyerek Müslümanların kontrolünü daha da güvence altına aldı.^[1][3][5]

El-Walid I 705'te tahta çıktığında, Muhammed, kendisi gibi bir cariyeden dünyaya gelen yeğeni Mesleme bin Abdülmelik tarafından gölgede bırakılmaya başlandı. Mesleme, Bizans'a karşı seferlerin liderliğini üstlendi ve nihayet 709/10'da Mezopotamya, Ermenistan ve Azerbaycan valisi sıfatıyla Muhammed'in yerini aldı. Muhammed 719/20'de öldü.^[1][3]

Eşleri ve çocukları

Muhammed, son Emevi halifesi II. Mervân'nın (h. 744-750) isimsiz bir kadın aracılığıyla babasıdır. Kadın büyük olasılıkla Arap kökenli değildir. Bazı kaynaklar, Muhammed'in onu İbnü'l-Zübeyr'in isyanının bastırılması sırasında esir aldığını bildirir.^[6]

Muhammed ayrıca iki Kureyşli kadınla, Banu Adi kabilesinden Zeyd ibn el-Hattab'ın torunu Ümmü Jumayl bint Abd al-Rahman ve Emevîlerin ana boyu Banu Abd Şems kabilesinden Shaybah ibn Rabi'ah'ın torunu Bint Yezid ibn Abd Allah ile evlendi.^[7]

Kaynakça

Özel

1. Zetterstéen 1993, s. 408.
2. Donner 2014, s. 110.
3. PmbZ.
4. Treadgold 1997, ss. 335–336.
5. Treadgold 1997, ss. 339, 341.
6. Hawting 1991, s. 623.
7. Robinson 2020, s. 144.

Genel

• Donner, Fred (2014). "Was Marwan ibn al-Hakam the First "Real" Muslim". Savant, Sarah Bowen; de Felipe, Helena (Ed.). Genealogy and Knowledge in Muslim Societies: Understanding the Past. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-4497-1.
• Hawting, G. R. (1991). "Marwān II". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 623–625. ISBN 978-90-04-08112-3.
• Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2000). "Muḥammad ibn Marwān (# 5189)". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit: 1. Abteilung (641–867), Band 3: Leon (# 4271) – Placentius (# 6265) (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter. ss. 322–323. ISBN 978-3-11-016673-6.
• Robinson, Majied (2020). Marriage in the Tribe of Muhammad: A Statistical Study of Early Arabic Genealogical Literature. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 9783110624168. 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2022.
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
• Zetterstéen, K. V. (1993). "Muḥammad b. Marwān". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VII: Mif–Naz (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 408. ISBN 978-90-04-09419-2.