En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Moskova Borsası
Moskova merkezli bir menkul kıymetler borsası Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Moskova Borsası (MOEX; Rusça: Московская биржа, Rusça telaffuz: [mɐˈskofskəjə ˈbʲirʐə]) Rusya'nın en büyük borsasıdır. Hisse senetleri, tahviller, türev ürünler, döviz piyasası, para piyasaları ve kıymetli metallerde işlem yapmaktadır. Ayrıca Rusya'nın merkezi menkul kıymet deposu olan Ulusal Takas Deposu’nu (NSD) ve ülkenin en büyük takas kurumu sağlayıcısı olan Ulusal Takas Merkezi’ni işletmektedir.[3]
Borsa, 2011 yılında Moskova Bankalararası Döviz Borsası ile Rusya Ticaret Sistemi’nin birleşmesiyle kurulmuştur.
2023 yılı sonunda, MOEX platformlarında toplam işlem hacmi 1,3 katrilyon rubleye (yaklaşık 14 trilyon ABD doları) ulaşmıştır.[4][5]
Remove ads
Tarihçe
Özetle
Bakış açısı
Moskova Borsası, 19 Aralık 2011 tarihinde Moskova merkezli en büyük iki borsa olan Moskova Bankalararası Döviz Borsası (MICEX) ile Rusya Ticaret Sistemi’nin (RTS) birleşmesiyle kurulmuştur. Bu nedenle kuruluş sırasında "Moscow Exchange MICEX-RTS" adı kullanılmıştır.[6] Her iki kuruluş da 1990’larda kurulmuş ve yirmi yıl boyunca MICEX Endeksi ile RTS Endeksi üzerinden Rusya’nın önde gelen borsaları olmuşlardır. Birleşme, Moskova’nın uluslararası bir finans merkezi olma planlarını desteklemek amacıyla tek bir yapı oluşturmuştur.[6][7]
Borsa, 15 Şubat 2013 tarihinde gerçekleştirdiği halka arz ile yaklaşık 15 milyar ruble (yaklaşık 500 milyon ABD doları) topladı.[8] Moskova’da yalnızca yerel olarak yapılan en büyük halka arz olan bu işlem, iki kattan fazla talep gördü ve dünya genelinde kurumsal yatırımcıların ilgisini çekti. Kasım 2013’te borsa hisseleri MSCI Rusya Endeksi’ne dahil edildi.[9] Temmuz 2014’te borsanın en büyük hissedarı olan Rusya Merkez Bankası, yaklaşık %12’lik hissesini halka satış yoluyla devretti.[10] Rusya federal yasaları, Merkez Bankası’nın 1 Ocak 2016’ya kadar tüm hisselerini satmasını öngörüyordu.[11] Ekim 2018’de Moskova Borsası, Vadeli İşlemler Piyasası’nda fiziki teslimatlı altın vadeli işlemlerinin alım satımını başlattı.[12] Altın teslimatı kıymetli metaller spot piyasası üzerinden yapılmaktadır.[12]
24 Şubat 2022’de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin başlamasının ardından Moskova Borsası işlemleri süresiz olarak askıya aldı.[13] 27 Şubat’ta TASS haber ajansı, yabancı yatırımcıların menkul kıymet satmalarının derhal yasaklandığını bildirdi.[14]
4 Mart’ta borsa Dünya Borsalar Federasyonu üyeliğinden askıya alındı.[15][16]
18 Mart’ta OFZ devlet tahvillerinde işlemlerin 21 Mart’ta yeniden başlayacağı duyuruldu.[17] 23 Mart’ta, 33 ruble cinsinden menkul kıymetin 24 Mart’ta yalnızca Rusya’da yerleşik yatırımcılar için işlem göreceği, yabancı yatırımcıların ise repo ve türev işlemlerle sınırlı kalacağı açıklandı. Ayrıca açığa satış yasaklandı.[18] 26 Mart’ta tüm hisselerin kısaltılmış dört saatlik bir seansta 28 Mart itibarıyla işleme açılacağı bildirildi.[19] Ağustos 2022 itibarıyla borsa hâlâ tam anlamıyla normale dönmemiştir.[20]
Borsa ayrıca Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasındaki uluslararası yaptırımlar kapsamında da hedef alınmıştır.[21] 5 Mayıs 2022’de Birleşik Krallık, Moskova Borsası’nın “tanınmış borsa” statüsünü iptal etmiş ve borsada işlem gören menkul kıymetlerin belirli vergi avantajlarını kaybetmesine yol açmıştır.[22]
Remove ads
Yönetim
Özetle
Bakış açısı
Yönetim Kurulu beş kişiden oluşmaktadır:
- Yury Denisov,[23] 2019’dan beri CEO, daha önce Denetim Kurulu üyesi[24]
- Andrey Selyuk, 2022’den beri finans direktörü (CFO)[25]
- Andrey Burilov, 2020’den beri bilgi teknolojileri direktörü (CIO)[26]
- Igor Marich, Satış ve İş Geliştirme Genel Müdürü, 20 yıldır Moskova Borsası’nda görev yapmaktadır[27]
- Dmitry Shcheglov, operasyon direktörü (COO), Moskova Borsası ve selefi MICEX’in kıdemli yöneticilerinden.
2020–2021 dönemi için Denetim Kurulu şu isimlerden oluşmaktaydı:[28]
- Oleg Vyugin (başkan), ekonomist ve Rusya mali piyasalar düzenleyicisinin eski başkanı[29]
- Andrey Golikov, Ulusal Takas Merkezi yönetim kurulu üyesi
- Maria Gordon, Goldman Sachs ve PIMCO’da eski gelişmekte olan piyasalar portföy yöneticisi
- Valery Goreglyad, Rusya Merkez Bankası baş denetçisi
- Bella Zlatkis, Sberbank yönetim kurulu başkan yardımcısı ve Rusya’nın eski maliye bakan yardımcısı
- Vadim Kulik, VTB Bankası başkan yardımcısı[30]
- Maxim Krasnykh, Gett şirketinin küresel operasyon direktörü (COO)[31]
- Paul Bodart, BNY Mellon Europe’un eski CEO’su[32]
- Ramon Adarraga, Bolsas y Mercados Españoles (BME) Piyasa Verileri bölümünün eski icra başkanı[33]
- Alexander Izosimov, Vympelcom’un eski CEO’su
- Oskar Hartmann, Fast Lane Ventures’ın kurucu ortağı ve Alfa-Bank yönetim kurulu üyesi[34]
Remove ads
Hissedarlar
Moskova Borsası’nın hisseleri MOEX kodu altında halka açık olarak işlem görmektedir. Aralık 2021 itibarıyla hisselerin yaklaşık %63’ü serbest dolaşımdadır. Başlıca hissedarlar şunlardır: Rusya Merkez Bankası (%11,75),[35] Sberbank (%9,9), Vnesheconombank (%8,4), Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (%6,1) ve ABD merkezli varlık yönetim şirketi Capital Research and Management Company.[36] Capital Research, küresel olarak 1,3 trilyon ABD dolarından fazla emeklilik varlığını yönetmektedir.[37] Toplamda ABD’li yatırımcılar Moskova Borsası hisselerinin %36,8’ine, Birleşik Krallık yatırımcıları ise %10,1’ine sahiptir.[36] Ayrıca 360.000 Rus bireysel yatırımcı MOEX hisselerine sahiptir.[38]
İşlem piyasaları
Özetle
Bakış açısı
Hisse Senedi ve Tahvil Piyasası
Hisse Senedi ve Tahvil Piyasası, Rus şirketlerinin sermaye artırması ve yerli ve yabancı yatırımcıların hisse ve borçlanma araçlarına erişimi için temel platformdur. Moskova Borsası, Rusya’nın hisse senetleri ile devlet, belediye ve şirket tahvilleri için ana işlem yeridir. 2013–2014 yıllarında 16 şirket Moskova Borsası üzerinden halka arz gerçekleştirmiş ve toplamda yaklaşık 200 milyar ruble toplamıştır. Sabit getirili tarafta ise 400’den fazla tahvil ihracı yapılmış ve ihraççılar için 3,4 trilyon rubleden fazla kaynak sağlanmıştır.
Moskova Borsası’nda Rusya’nın en büyük şirketlerinden birçoğunun hisseleri işlem görmektedir; bunlar arasında Gazprom, Sberbank, Rosneft, Lukoil ve VTB Bankası bulunmaktadır.[39]
2013 yılında küresel yatırım bankaları, müşterilerine Rus piyasalarına doğrudan erişim (DMA) sağlamaya başlamıştır.[40] Düzenleyici değişikliklerin ardından uluslararası menkul kıymet saklama kuruluşları Euroclear Bank ve Clearstream Banking SA, Rus hisse senedi ve tahvilleri için takas ve saklama hizmeti sunmaya başlamıştır.[41]
Ayrıca Moskova Borsası, yerli yatırımcı tabanını geliştirmeye odaklanmıştır. Ocak 2022 itibarıyla Moskova Borsası’nda aracı kurum hesabı bulunan bireylerin sayısı 17 milyona ulaşmış ve bu rakam Rusya nüfusunun %11’ini temsil etmiştir.[42]
Döviz ve Para Piyasası
Rusya Merkez Bankası, para politikasını uygulamak ve piyasaya repo ve döviz swap işlemleri yoluyla likidite sağlamak için borsanın altyapısını kullanmaktadır. Moskova Borsası, bankalar ve şirketler dahil olmak üzere yurt içi ve uluslararası müşterilerine likidite ve döviz riskini yönetme ürünleri sunmaktadır. Ruble için fiyatlama merkezi olan borsa, şeffaf emir defterine dayalı dar marjlarla birçok ruble döviz çiftinde işlem yapılmasına olanak sağlamaktadır.[43]
Döviz piyasasındaki tüm işlemler (spot ve swap) Ulusal Takas Merkezi tarafından merkezi olarak takas edilmektedir. Eylül 2014’te tüm döviz çiftlerinde günlük ortalama işlem hacmi 22,4 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir.[44]
2014 yılında en çok işlem gören döviz çiftleri RUB/USD ve RUB/EUR olmuştur. Ancak Moskova Borsası, diğer para birimlerinde de işlem hacmini artırmaya çalışmıştır. Özellikle RUB/CNY çifti piyasada olumlu karşılanmıştır[45] ve 2014 yılı sonunda GBP ve HKD işlemleri başlatılmıştır.[46]
Vadeli İşlemler Piyasası
2014 itibarıyla Moskova Borsası, türev ürünlerde işlem hacmi bakımından dünyanın en büyük 10 borsa platformundan biriydi.[47] Vadeli İşlemler Piyasası; endeksler, Rus ve yabancı şirket hisseleri, döviz çiftleri, değerli metaller, enerji ve tarım ürünleri üzerine opsiyon sözleşmeleri ve vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımını sağlamaktadır.[48]
RTS Endeksi üzerine vadeli işlemler, 2014 Haziranı itibarıyla Futures Industry Association verilerine göre dünya genelinde en aktif işlem gören borsa endeksi türevleri arasında altıncı sırada yer aldı. ABD doları–Rus rublesi üzerine vadeli işlemler ise aynı yıl küresel likidite açısından birinci sırada yer aldı.[49]
Ekim 2014 itibarıyla borsada 58 çeşit vadeli işlem ve 18 çeşit opsiyon sözleşmesi işlem görmekteydi.[50]
Emtia Piyasaları
Değerli metallerin alım satımı
Moskova Borsası, 2013 yılında spot altın ve gümüş ticaretini başlattı. Platin ve paladyum işlemlerinin başlatılması ise ek testler gerekçesiyle 2014 Ekim sonu veya Kasım başına ertelendi.[51]
Tahıl ticareti
Ulusal Ticaret Borsası, Rusya’da spot tahıl ticareti ve tarım ürünlerinde teslim edilebilir vadeli işlemler için kullanılan platformdur. 2002’den bu yana Rus devleti, tahıl piyasasına müdahalelerini bu platform üzerinden gerçekleştirmektedir.[52]
Remove ads
İşlem Sonrası Hizmetler, Ulusal Takas Deposu ve Ulusal Takas Merkezi
Özetle
Bakış açısı
Moskova Borsası iştiraki olan Ulusal Takas Deposu (NSD), 2012’de Rusya’nın Merkezi Menkul Kıymet Saklama Kuruluşu statüsünü aldı. Ardından Euroclear Bank ve Clearstream Banking SA, NSD’de hesap açarak uluslararası yatırımcılara Rus tahvilleri ve hisselerine erişim imkânı sağladı; Rus ihraççıların da yabancı yatırımcılara ulaşmasının önünü açtı.[53]
2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrasında, NSD 1 Mart 2022’de Euroclear hesabında tutulan tüm menkul kıymetleri bloke ederek dondurdu.[54] Ayrıca Rus ihraççılara ait menkul kıymetlerin ödemeleri, yabancı kişi ve kurumlara yapılmayarak donduruldu.[36] 18 Mart 2022’de NSD’nin Euroclear ve Clearstream’deki hesapları (yatırımcılar adına toplamda 50 trilyon avro tutarında varlık bulunduruyordu) bloke edilerek donduruldu.[55][56] Mart 2022’de Avrupa Merkezî Menkul Kıymet Saklama Kuruluşları Birliği (ECSDA), NSD’nin üyeliğini askıya aldı.[56][57] Ayrıca Avrupa Birliği, NSD’yi genişletilmiş yaptırım listesine ekledi ve NSD’nin avro cinsinden hesaplarını bloke ederek Rusya ve Rus şirketlerinin avro cinsi tahvil ödemelerinin yapılmasını imkânsız hale getirdi. Bunun sonucunda NSD, avro cinsinden işlemleri askıya aldı.[58]
Moskova Borsası’nın bir diğer iştiraki olan Ulusal Takas Merkezi (NCC), Rusya’nın en büyük takas merkezi olup Moskova Borsası piyasalarının tamamında Merkezi Karşı Taraf (CCP) rolünü üstlenmektedir. 2022’deki işgal sonrası, Avrupa Merkezi Karşı Taraf Takas Kuruluşları Birliği (EACH), NCC’nin üyeliğini askıya almıştır.[56]
Remove ads
Ayrıca bakınız
- Moskova Bankalararası Döviz Borsası (tarihî, 2011’de birleşti)
- Moskova Uluslararası İş Merkezi, Moskova’daki bir ticari bölge
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads