Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Finansta, opsiyonlar alıcısına belirli bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belli bir vade içinde ya da belirlenmiş tarihlerde ve önceden anlaşılmış bir fiyattan alma-satma hakkı ancak alıcıya bu hakkı kullanmayı zorunlu tutmayan veren sözleşmelerdir.[1] Opsiyonu satın alan taraf ya da başka bir deyişle opsiyonun sahibi, opsiyon sözleşmesine karşılık, sözleşme tarihinde veya sözleşmede belirlenen ileri bir tarihte opsiyon primi adı verilen belli bir prim karşılığı opsiyon satıcısına ya da başka bir deyişle opsiyon yazıcısına, ödemek zorundadır.
Opsiyon sahibi opsiyon sözleşmesinden doğan haklarını sözleşmede belirlenen süre içinde veya sonunda kullanma hakkına sahip olmaktadır; yani, vadeli işlemler sözleşmesinden farklı olarak herhangi alma veya satma yükümlülüğü yoktur.[2] Bu sebeple, opsiyon hakkını alan tarafın kaybı en fazla ödediği primdir. Opsiyon hakkını satan taraf ise bu prim kazancını elde etmektedir.[2]
Opsiyon sözleşmesindeki taraflar miktar, işlemin vadesi, vade tarihindeki kullanım fiyatı ve opsiyon hakkını alan tarafın ödeyeceği prim konusunda sözleşme yapılan tarihte anlaşırlar. Opsiyon hakkını alan taraf, anlaşılan prim miktarını opsiyon hakkını veren tarafa genelde anlaşma tarihinde çoğunlukla nakden öder. Bunun dışında, opsiyonun hakkından doğan para değiş-tokuşuna kadar, başka herhangi bir para değişimi yapılmaz.
Opsiyon sözleşmelerinin terimleri bir piyasa yapıcı ya da aracının olduğu opsiyon pazar ya da piyasalarında standardlaşmış halde bulunurlar. Tezgah üstü piyasalarda ise daha esnek sözleşme terimlerine rastlanır. Aşağıdaki açıklamalar her ne kadar yalın opsiyonlar için geçerli olsa da bu maddeler tezgah üstü yapılan sözleşmelerde her türlü esnekliğe açıktır.
Opsiyonlar alıcıları, sözleşmedeki vadenin türü, sözleşmenin dayanak varlığı, sözleşmenin alındığı piyasa, kullanım fiyatının belirlenmesi veya sözleşmedeki vadenin zamanı gibi değişik yönlerden adlandırılırlar.
Yalın opsiyonlar en temel opsiyon sözleşme özelliklerine sahip, basit nitelikli ve aşağıdaki gibi tanımlanmış Avrupa ve Amerikan tipi alım ve satım opsiyonlarıdır.
Yalın olmayan opsiyonlar genelde egzotik opsiyonlar başlığı altına alınırlar. Bazı sınıflandırmalar öncü egzotik opsiyonları birinci nesil ve ikinic nesil egzotik opsiyonlar olarak da ayırırlar. Bu sınıflandırmaya düşen opsiyonların tam listesi bilinemez; çoğunlukla, tezgah-üstü marketlerde sadece alıcısı ve satıcısı tarafından detayları bilinen ve piyasada nadir görülen sözleşmeler de bu gruba dahildir. Aşağıda bazı örnekleri verilmiş ve kullanım fiyatının belirlenmesi ya hakların uygulanmasının belirli koşullara bağlanması gibi çeşitlemelere sahip opsiyonlar da vardır.
Verdiği daha geniş hak uygulanabilme vadesinden dolayı, Amerikan tipi opsiyonların değeri genelde Avrupa tipi ve Bermuda tip opsiyonların fiyatlarından yüksektir. Benzer bir şekilde, Bermuda tipi opsiyonun da Avrupa tipi opsiyondan daha fazla fiyatı olur. Ancak, faizler pozitif ise ve opsiyon alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark (İng. spread) göz ardı edilirse, dayanak varlığı temettü ödemeyen, aynı kullanım fiyatı ve opsiyon vadesine sahip Amerikan tipi alım opsiyonu ile Avrupa tipi alım opsiyonun fiyatları teorik olarak eşit olur.
Opsiyonlarda hesabın kapatılırken uzlaşmanın nasıl yapılacağı, örneğin, teslimatın fiziki ya da nakdi olmasının belirlenmesi de esastır ve opsiyonlara bu yönden de verilir:
Alım ya da satım opsiyonlarından birinin bulunmadığı piyasalarda bulunan Avrupa tipi basit opsiyonlar için alım-satım opsiyon paritesinden faydalanılabilir.
1973 yılında Amerikan Ekonomistler Fischer Black, Myron Scholes ve Robert C. Merton aynı zamanda opsiyonların gerçek değerlerini belirleme yöntemi adlı birbirinden ayrı iki makale yayınlamışlardır. Scholes ve Merton'ın çalışmaları 1997 yılında Nobel Ödülünü almıştır. Finans dünyasında sıklıkla kullanılan bu modelleme, Black-Scholes ya da Black-Scholes-Merton modeli olarak literatürde yerini almıştır. Black modeli ve Garman-Kohlhagen modeli yine aynı doğrultada benzer varsayımlara sahip modellerdir.
Analitik formüllerin var olmadığı durumlarda ise latis yöntemleri (Binom opsiyon fiyatlama modeli), Monte Carlo simülasyonu, sonlu fark yöntemleri veya daha ileri düzeyde integral yaklaşım hesapları kullanılmaktadır.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
