Loading AI tools
Bir çeşit çift sarmallı DNA virüsü Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Maymun çiçeği virüsü (İngilizce: Monkeypox virus; MPV, MPXV veya hMPXV),[1] insanlarda ve diğer memelilerde maymun çiçeği hastalığına neden olan çift sarmallı bir DNA virüsü türüdür. Ortopoksvirüs cinsine ait zoonotik bir virüstür ve variola, cowpox ve vaccinia virüsleriyle yakından ilişkilidir. Maymun çiçeği virüsü oval yapıdadır ve lipoprotein bir dış membrana sahiptir. Genomu yaklaşık 190 kb'dir. Çiçek ve maymun çiçeği virüslerinin her ikisi de ortopoksvirüslerdir ve çiçek aşısı, hastalığa yakalanmadan önceki 3-5 yıl içinde yapılırsa maymun çiçeğine karşı etkilidir.[2] İnsanlarda maymun çiçeğinin belirtileri arasında kabarcıklar oluşturan ve daha sonra kabuk bağlayan döküntü, ateş ve şişmiş lenf düğümleri bulunur.[3] Virüs, hayvanlar ve insanlar arasında lezyonlara veya vücut sıvılarına doğrudan temas yoluyla bulaşabilir.[4] Virüse maymunlardan izole edildikten sonra maymun çiçeği virüsü adı verildi, ancak bu virüsün taşıyıcılarının çoğu daha küçük memelilerdir.[3]
| Maymun çiçeği virüsü | |
|---|---|
.jpg) Laboratuvarda kültüre edilmiş enfekte bir hücre (kahverengi) içinde bulunan maymun çiçeği virüsü partiküllerinin (deniz mavisi) renklendirilmiş transmisyon elektron mikrografı. | |
| Sınıflandırma | |
| UVTK sınıflandırması | |
| Familya | Poksviridae |
| Alt familya | Ortopoksvirüs |
| Cins | Maymun çiçeği virüsü |
.jpg)
Virüs, insanlarda enfeksiyonların nispeten sık görüldüğü Orta Afrika'da endemiktir.[5] Maymun çiçeği virüsü için birçok doğal konakçı olmasına rağmen, kesin rezervuarlar ve virüsün doğada nasıl dolaştığı daha fazla araştırılmalıdır.[6]
Maymun çiçeği hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntülere) neden olur. Yakınmalar, virüs ile temas ettikten sonra ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkar.
Hastalığı ilk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülür. Bu belirti ve bulguların çoğu birçok hastalıkta görülebilir ancak lenf bezi şişliğinin olması özellikle çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayırmada önemlidir.
Ciltteki döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar; gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Avuç içi ve ayak tabanlarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözlerde lezyon saptanabilir. Lezyon sayısı değişkendir; az sayıda veya çok fazla sayıda olabilir. Lezyonlar, düz bir kızarıklık şeklinde başlayıp, deriden kabarık hale gelir; ardından içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, genellikle 2-4 hafta sürer ve kendiliğinden iyileşir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde hastalık ağır seyredebilir. Hastalığa bakteriyel enfeksiyonlar eklenebilir, zatürre, sepsis, ensefalit ve görme kaybı gelişebilir.
Zoonotik bulaşma, ölü ya da diri olsun enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları, yaraları veya mukozal lezyonlarıyla doğrudan temas yoluyla gerçekleşebilir. Virüsün, ip sincapları, ağaç sincapları, Gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri ve farklı maymun türleri de dahil olmak üzere birçok hayvanda görüldüğü Afrika'da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Maymun çiçeği virüsünün doğal rezervuarı henüz belirlenmemiş olsa da, kemirgenlerin en olası rezervuar olduğu tahmin edilmektedir. Uygun şekilde pişirilmemiş et yemek ve enfekte hayvanların diğer ürünlerini tüketmek enfeksiyonun yayılmasında önemli bir risk faktörü olarak ortaya çıkmaktadır.[7]
Maymun çiçeği virüsü, bir kişiden diğerine enfeksiyöz lezyon materyali veya ciltteki, ağızdaki veya cinsel organlardaki sıvı ile temas yoluyla bulaşabilir. Buna dokunma, yakın temas ve seks sırasında temas dahildir. Ayrıca konuşma, öksürme veya hapşırmadan kaynaklanan solunum damlacıkları yoluyla da yayılabilir.[8][9] 2022-2023 salgını sırasında, insanlar arasındaki bulaşma neredeyse yalnızca cinsel temas yoluyla olmuştur.[10] Giysi veya yatak takımı gibi fomitlerden (enfekte bir kişi tarafından dokunulduktan sonra bulaşıcı hale gelebilen nesneler) enfeksiyon riski daha düşüktür, ancak önlemler alınmalıdır.[8]
Virüs, kırık deri veya ağız, solunum yolu veya cinsel organlar gibi mukozal yüzeylerden vücuda girer.[11][12]
İnsandan hayvana bulaşmanın kaydedilmiş iki örneği vardır. Her ikisi de 2022-2023 küresel salgını sırasında meydana gelmiştir. Her iki vakada da, evcil bir köpeğin sahipleri önce enfekte olmuş ve enfeksiyonu evcil hayvana bulaştırmıştır.[12][13]
Maymun çiçeği virüsü ilk olarak 1958 yılında Preben von Magnus tarafından Kopenhag, Danimarka'da laboratuvar hayvanı olarak kullanılan yengeç yiyen makak maymunlarında (Macaca fascicularis) tanımlanmıştır.[14] Virüse başlangıçta maymunlardan izole edildiği için maymun çiçeği virüsü adı verilmiştir; daha sonraki araştırmalar maymunların ana konak olmadığını ortaya koymuştur. Orta ve Batı Afrika'nın tropikal ormanlarındaki diğer küçük memelilerin[15] doğal bir rezervuar oluşturduğundan şüphelenilmektedir.[16]
İlk insan enfeksiyonu 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde teşhis edilmiştir.[8] Orta Afrika'nın endemik bölgelerinde ikincil insandan insana enfeksiyon ile küçük viral salgınlar rutin olarak meydana gelmektedir. Enfeksiyonun birincil yolunun enfekte hayvanlar veya vücut sıvıları ile temas olduğu düşünülmektedir.[17] Afrika dışında insanlarda bildirilen ilk salgın 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde meydana gelmiş; egzotik evcil hayvan olarak ithal edilen Gambiya poşetli sıçanlarına bağlanmıştır.[18] Daha sonra Orta Afrika'daki endemik bölgelerin dışındaki bölgelerde bir dizi salgın olmuştur.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
