Remove ads
Lawrence Joseph Henderson (3 Haziran 1878, Lynn, Massachusetts – 10 Şubat 1942, Cambridge, Massachusetts) bir fizyolog, kimyager, biyolog, filozof ve sosyolog idi. 20. yüzyılın başlarında önde gelen biyokimyacılardan biri oldu. Çalışması, bir asitlik ölçüsü olarak pH'ı hesaplamak için kullanılan Henderson-Hasselbalch denklemi'ne katkıda bulundu.
Lawrence Joseph Henderson | |
|---|---|
 Lawrence Joseph Henderson | |
| Doğum | 3 Haziran 1878 Lynn, Massachusetts |
| Ölüm | 10 Şubat 1942 (63 yaşında) Cambridge, Massachusetts |
| Mezun olduğu okul(lar) | Harvard Medical School |
| Tanınma nedeni | Çevrenin Uygunluğu, Henderson-Hasselbalch denklemi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizyoloji |
Lawrence Henderson, iş adamı Joseph Henderson ve karısının oğlu olarak Lynn, Massachusetts'te doğdu. 1894'te 16 yaşında Harvard'a girdi. Babası, ana işi yakınlardaki Salem'de bulunan, ancak Kanada kıyılarında bir Fransız Denizaşırı topluluk olan Saint Pierre ve Miquelon'da da iş yapan bir gemi levazımcısı idi.[1]
Lawrence Henderson, 1898'de Harvard Koleji'nden ve 1902'de Harvard Tıp Okulu'ndan mezun oldu ve M.D. (Tıp Doktoru) derecesini birincilikle aldı.
Ardından, Franz Hofmeister'in fizyoloji laboratuvarında ileri bilimsel eğitimle Strazburg Üniversitesi'nde iki yıl boyunca kimya araştırmaları yaptı. Harvard Üniversitesi, Cambridge, Massachusetts'te biyolojik kimya profesörü ve daha sonra kimya profesörü oldu. Ayrıca Harvard Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından felsefe ve sosyoloji ile tanıştırıldı. Harvard'da, özellikle Harvard Business School ve Harvard Medical School'un desteğiyle yorgunluk üzerine fizyolojik ve sosyolojik araştırmalar için Harvard Fatigue Laboratory başta olmak üzere bazı enstitüler kurdu ve müdürlüğünü yaptı. 1924-5 yılları arasında Bilim Tarihi Derneği'nin ilk başkanı olarak görev yaptı.[2]
Henderson asit-baz düzenlemesini araştırdı (1906–20). Asit-baz dengesinin, kanın tampon sistemleri tarafından solunum, akciğer, kırmızı kan hücreleri ve böbrekler ile karmaşık koordinasyon içinde düzenlendiğini buldu. Karbonik asit'in tampon çözelti olarak kullanımını açıklamak için 1908'de Henderson denklemini yazdı. Karl Albert Hasselbalch daha sonra denklemi logaritmik terimlerle ifade ederek Henderson–Hasselbalch denklemi'ni yarattı.[3] Buna ek olarak, kan gazı taşınmasını ve kanın genel fizyolojisini fiziko-kimyasal sistem olarak tanımladı (1920–1932). Maurice d'Ocagne'nin yardımıyla yeni çizelgeler nomogramlar icat etti ve oluşturdu. Nomogramları fizyoloji ve biyolojiye de kazandırdı. Kan (Blood) adlı kitabında, çeşitli faktörlerin sonuçsal karşılıklı ilişkileri yüzden fazla nomogramda gösterildi.
1913'te Henderson, Evrendeki ince ayar kavramlarını araştıran ilk kitaplardan biri olan Çevrenin Uygunluğu (The Fitness of the Environment) adlı eserini yazdı. Henderson, canlılar açısından suyun ve çevrenin önemini tartışarak, yaşamın tamamen Dünya'daki çok özel çevresel koşullara, özellikle de suyun yaygınlığı ve özelliklerine bağlı olduğuna işaret etti. Henderson'ın Çevrenin Uygunluğu (1913) adlı kitabında, "maddenin özelliklerinin biyolojik önemine dair bir araştırma" buluyoruz. Maddenin özelliklerini ve kozmik evrimin seyrini, canlının yapısı ve faaliyetleriyle yakından ilişkili gördü. Şu sonuca varmıştır: "hem kozmik hem de organik tüm evrimsel süreç birdir ve biyolog şimdi haklı olarak evreni özünde biyomerkezci olarak görebilir".[4]
Bir sosyolog olarak (1932-42) kendi sosyal sistemler kavramına dayanarak fizyolojik düzenlemenin işlevselciliğini sosyal davranış fenomenlerine uyguladı. Sosyal sistemleri Vilfredo Pareto sosyolojisinin yardımıyla tanımladı. Pareto'nun aksine, Henderson, sosyal sistemler kavramını, roller veya rol setlerinde hareket eden iki veya daha fazla kişi arasındaki etkileşimlerde iletilen anlamları inceleyen tüm disiplinlere uyguladı. Henderson, birçok Harvard sosyologunu, özellikle de Talcott Parsons, George C. Homans, Robert K. Merton ve Elton Mayo sosyoloji veya psikolojide öncü olan birçok kişiyi etkiledi. Henderson, Pitirim Sorokin'in muhalefetine rağmen Talcott Parsons'ın Harvard'daki kariyerini ilerletmede etkili oldu. Ayrıca Parsons'ın ham metin üzerinde çalıştığı sırada Talcott Parsons'ın "The Structure of Social Action"ın (1937) metodolojik bölümlerini Parsons ile yoğun bir şekilde tartıştı.
Henderson'ın araştırmaları, filozofun kürsüsünde başlamış ve sona ermiştir. İlgi alanlarının çeşitliliğine rağmen, çalışmaları geçmişe bakıldığında temel bir birlik sergiler; kariyeri büyük ölçüde organizmanın, evrenin ve toplumun organizasyonunun çalışmasına adanmıştı.
Henderson bir agnostikti.[5]
Remove ads
- The Fitness of the Environment. Macmillan, New York, 1913 (Almanca edisyon, 1914),
- The Order of Nature. Harvard University Press, Cambridge, London, 1917 (Fransızca edisyon, 1924),
- Blood. A Study in General Physiology. Yale University Press, New Haven, & Humphrey Milford, Oxford University Press, London, 1928 (Fransızca edisyon, 1931; Almanca edisyon, 1932),
- Pareto's General Sociology. Harvard University Press, Cambridge, 1935.
- On the Social System. Ed. by Bernard Barber, University of Chicago Press, Chicago & London, 1970.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads