Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Sosyal sistem, sosyolojide bireyler, gruplar ve kurumlar arasında var olan ve tutarlı bir bütün oluşturan örüntülü ilişkiler ağı olarak tanımlanır.[1] Küçük, istikrarlı bir grupta oluşabilecek rol ve statünün resmi yapısıdır.[1] Bir birey aynı anda birden fazla sosyal sisteme ait olabilir; sosyal sistemlere örnek olarak çekirdek aile birimleri, topluluklar, şehirler, uluslar, üniversite kampüsleri, şirketler ve endüstriler verilebilir. Bir sosyal sistem içindeki grupların organizasyonu ve tanımı; konum, sosyoekonomik statü, ırk, din, toplumsal işlev veya diğer ayırt edilebilir özellikler gibi çeşitli ortak özelliklere bağlıdır.[2]
Sosyal sistemlerin incelenmesi, sosyoloji ve kamu politikası alanlarının ayrılmaz bir parçasıdır. Sosyal sistemler, sosyoloji ortaya çıktığı zamandan beri incelenmektedir.
Talcott Parsons, AGIL paradigmasının bir parçası olarak yaptığı sistematik bir sosyal sistemler kuramını ilk formüle eden kişidir. Bir sosyal sistemi, eylem teorisi olarak adlandırdığı şeyin yalnızca bir bölümü (ya da bir "alt sistemi") olarak tanımlamıştır.[3] Parsons sosyal sistemleri, bir birey tarafından gerçekleştirilen bir eylemin bir birim olduğu eylem birimleri açısından organize etmiştir. Bir sosyal sistemi aktörler arasındaki etkileşimler ağı olarak tanımlar.[3] Parsons'a göre sosyal sistemler bir dil sistemine dayanır ve bir toplumun sosyal sistem olarak nitelendirilebilmesi için o toplumda kültürün var olması gerekir.[3] Parsons'ın çalışmaları, sosyal sistemler teorisi çalışmalarının geri kalanının temellerini atmış ve sosyal sistemlerin eylemler, iletişim veya diğer ilişkiler gibi hangi çerçeve etrafında inşa edilmesi gerektiği konusundaki tartışmaları ateşlemiştir.
Niklas Luhmann, modern sosyal sistem düşüncesinin temellerini atan önde gelen bir sosyolog ve sosyal sistem kuramcısıydı.[4] "Sosyal sistem" tanımını insanlar arasındaki kitlesel iletişim ağına dayandırmış ve toplumun kendisini "otopoietik" bir sistem olarak, yani çevresinden farklı, kendi kendine referans veren ve kendine güvenen bir sistem olarak tanımlamıştır.[5] Luhmann sosyal sistemleri üç kategoriye ait olarak değerlendirmiştir: toplumsal sistemler, organizasyonlar ve etkileşim sistemleri.[6] Luhmann din, hukuk, sanat, eğitim, bilim gibi toplumsal sistemleri farklı etkileşim alanlarından oluşan kapalı sistemler olarak değerlendirmiştir.[7] Organizasyonlar, kendilerini yeniden üreten bir kararlar ağı olarak tanımlanmıştır; tanımının gerçek dünyadan bir örnek bulma açısından uygulanması zordur.[7] Son olarak, etkileşim sistemleri, karar vermekten ziyade birlikte bulunma temelinde kendilerini yeniden üreten sistemlerdir.[7]
Jay Wright Forrester, dinamik sistemlerdeki etkileşimlerin simülasyonuyla ilgilenen sistem dinamikleri alanını kurmuştur. Sosyal sistemler üzerine yaptığı çalışmada, sosyal sistem dinamikleri ya da yeni kamu politikaları ya da yasa çıkarmanın olası etkilerini test etmek amacıyla bilgisayar aracılığı ile sosyal sistemleri modelleme olanaklarını tartışmıştır. Makalesinde, güvenilir bir bilgisayar model sistemi üretmenin zorluğunu kabul etmiş, ancak kusurlu bir modelin hiç olmamasından ve sadece yeni politika uygulamaktan daha iyi olduğunu savunmuştur.[8]
Forrester, başarısız kamu politikalarının sosyal sorunların nedenlerinden ziyade semptomlarını tedavi etmeyi amaçladığını ve genellikle sonuçlardan ziyade çabalara odaklandığını savunmuştur. Bunun nedeni, politika yapıcıların bir sorunun nedenlerini ya eksik ya da yanlış anlamasıdır; bu da genellikle düzeltmek için uygulandıkları sorunları daha da kötüleştiren veya başka sorunların ortaya çıkmasına neden olan etkisiz veya zararlı politikalara yol açar. Forrester'ın belirttiği bir diğer sorun ise uzun vadede işe yarayabilecek bazı politikaların kısa vadede bir sorunu daha da kötüleştirebilmesidir. Forrester'a göre başarılı bir politika, doğru kaldıraç noktalarını hedef almalıdır; bu durumda sosyal sorunun, değiştirildiği takdirde sorunu düzeltmek için yeterince büyük bir etki yaratacak yönü hedef alınmalıdır.
Eduardo Bonilla-Silva, farklı ırksal gruplar arasındaki sosyal ilişkileri ırksallaştırılmış sosyal sistem olarak adlandırmıştır.[9] Bazı akademisyenler, beyaz insanlar grubunun bu tür bir analiz için anlamlı bir grup oluşturduğu fikrini eleştirmiştir.[9] Iris Marion Young, "grup" ve "seri" kavramları arasında ayrım yapmıştır: "grup" kişinin kendi üyeliğini kabul etmesiyle tanımlanırken; seri, pasif bir sosyal gerçekliktir. Lewis, beyaz insan gruplarının çoğunun bu anlamda bir gruptan ziyade bir seri olduğunu savunmaktadır.[9]
Sosyal sistemlerin incelenmesindeki sorun, teori oluşturmanın ve test etmenin zorluğudur; sosyal sistemler manipüle veya kontrol edilir ve büyük ölçekli sistemler laboratuvar ortamında yeniden üretilemez.[10] Bununla birlikte, son on yılda dijital verilerin kullanılabilirliğindeki hızlı artış, sosyal sistemlerin davranışlarını inceleyen bilim insanlarına, sosyal sistemlerin çeşitli olaylara nasıl tepki verdiğine ve ağa bağlı sosyal sistemlerin nasıl davrandığına dair çok ayrıntılı ve çok daha bütünsel resimler sunmaktadır.[11] Buna ek olarak, Facebook ve Twitter gibi sosyal medya platformlarının gelişimi ve popülerliği, sosyal sistemlerin evrimini ve sosyal ağ davranışlarını sosyal grafiklerle incelemek için yeni yollar sunmaktadır.[12] Bu sistemlerin davranışları şaşırtıcı olsa da ya da henüz tam olarak anlaşılamamış olsa da, dijital çağ sosyal sistemlerin incelenmesi için yeni bir alan sunmaktadır.[13]
Geçmişteki önemli modeller WORLD2 ve WORLD3 modelleridir: bunların her ikisi de dünyadaki kaynak dağılımını ana hatlarıyla ortaya koymayı amaçlamıştır. WORLD3, Roma Kulübü'nün Büyümenin Sınırları kitabına dayanıyordu.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
