Lateks

Lateks, papatya ve sütleğen gibi pek çok bitkiden çıkarılan süte benzer madde.^[1] Bitkinin kesilen bir kısmından süzülür ve hava ile karşılaştığında katılaşır.^[1] Kauçuk ağacından çıkarılan lateks, doğal kauçuğun başlıca kaynağıdır.

Thumb — Lateks maddesinin bir bitkiden çıkışı görülmektedir. Lateks, kauçuk üretiminde de kullanılmaktadır.

Lateks karmaşık bir sıvı bileşimidir ve içerisinde protein, nişasta, alkaloid, şeker, yağ, sakız, tanin, reçine gibi birçok madde bulunur. Birçok bitkide lateks beyaz renktedir, ancak bazı bitkilerde sarı, turuncu ya da kırmızı da olabilir.

Lateks kelimesi aynı zamanda, bitki özütü yapısının işlenerek üretilen, ince ve esnek olan malzemelerinde adlandırılmasında kullanılır (örnek olarak Lateks kumaş). Ayrıca Lateks, yüzey aktif maddelerinin emülsiyonu ile, monomerlerine polimerize olur ve sentetik halini de alabilir.

Lateks ambalaj sektöründe kullanılan yapıştırıcı maddelerden biridir. Sıvı halde iken sürüldükleri kâğıt yüzeyine tutunabilir ve kuruduğunda kâğıt olan kısımlara temas edince yapışmaz. Sadece lateks sürülmüş olan başka bir yüzey ile değdiğinde birbirine yapışır. Bu özelliğinden dolayı kutulama işlemi güçlük çıkaran büyük ya da uzun nesnelerin ambalajları lateks sürülmüş kenarlı olarak açık halde bulundurulur.

Lateks sürülmüş yüzeylerde çabuk kuruma istediğinde yapılacak uygulama fanlarla desteklenmiş hava akımı olan 20 °C ile 35 °C sıcaklıkta bir ortamdır. Aşırı sıcak ortamda lateks yumuşak bir hal alır, kuruma olmaz. Soğuk ortamda kağıda nüfuz etmesi zorlaşır. Eğer yapılabiliyorsa kükürtlü bir ortam lateksi daha iyi kurutur.

Remove ads

Temas alerjisi (kontakt egzama)

Lateks içeren ürünlerin temas ettiği deri yüzeyinde kızarıklık, kaşıntı, sulanma ve kabuklanma şeklinde belirtiler veren bir alerji türüdür. Bu tür alerjilerde, lateks proteinleri değil, doğal lateks maddesinin işlenmesi (örneğin, lastik eldiven üretimi) sırasında kullanılan merkaptobenzotiazol, tiuram ve karbamat gibi maddeler sorumludur.

Ama temas egzaması nedeniyle cilt bütünlüğü bozulduğundan, bu hastalarda lateks proteinlerinin cilt çatlaklarından emilmesiyle zaman içinde gerçek lateks alerjisi ortaya çıkabilmektedir.

Tip I Lateks Alerjisi

Tip I ya da erken tip aşırı duyarlılık olarak da adlandırılan bu hastalık, lateks alerjisinin en ciddi şeklidir. Hayati tehlike oluşturacak kadar ağır alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu alerji türünde doğrudan lateks maddesi içindeki proteinlere karşı alerji gelişir. Alerjiye yatkın bünyeli (atopik) kişilerde görülür.

Alerjik nezle, göz alerjisi, alerjik astım ve anafilaksi (alerjik şok) bulgularına neden olur. Hava ile yayılan çok küçük lateks partikülleri solunum yollarına girdiğinde, polen veya ev tozu alerjilerinde olduğu gibi alerjik tepkimeleri başlatır.

Bu tepkimeler sonucunda; gözlerde kaşıntı ve sulanma, burun akıntısı, burun kaşıntısı, hapşırma, nefes darlığı, hırıltılı ve hışırtılı solunum, öksürük, göğüste sıkışma hissi, deride kaşıntılı kabarıklıklar (ürtiker) ve şişlikler (anjioödem) ve tüm belirtilerin bir arada görüldüğü, ayrıca kan basıncı (tansiyon) düşüklüğünün de eşlik ettiği anafilaksi görülür.

Lateks alerjisi,

Toplumun genelinde % 2.5
Doktor ve hemşirelerde % 9-15
Diş hekimlerinde % 4
Laboratuvar çalışanlarında % 3
Doğumsal idrar yolları anomalisi olan çocuklarda % 65 oranında görülür.

Lateks alerjisi riski altında olan kişiler:

Atopik (alerjik) bünyeli kişiler
Tekrarlayan ameliyat (doğumsal idrar yolları anomalisi, şant ameliyatları gibi)

geçiren kişiler

İdrar tutamama nedeniyle idrar yolu kateteri kullananlar kişiler (serebral palsy, felçli hastalar)
Lateks üretiminde çalışan kişiler
Doktor, diş doktoru, hemşire ve hasta bakıcılardır.

Remove ads