Kırıkkale (il)
Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde bir il Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Kırıkkale, Türkiye Cumhuriyeti'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan ilidir.
| Kırıkkale | |
|---|---|
 | |
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Belde sayısı | 11[1] |
| Köy sayısı | 185[1] |
| İl merkezi | Kırıkkale |
| İdare | |
| • Vali | Mehmet Makas |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 4.791 km² |
| Rakım | 740 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 271.092 |
| • Yoğunluk | 58/km² |
| • Kır | 36.988 |
| • Şehir | 234104 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 318 |
| İl plaka kodu | 71 |
Şehrin adını nereden aldığına dair kesin bir bilgi yoktur. Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde "Kırıkkal" şeklinde geçmektedir. Kırıkkale, 1989 senesinden önce başkent Ankara'ya bağlı bir ilçe iken 21 Haziran 1989 târih ve 3578 sayılı yasa gereğince dönemin başbakanı Turgut Özal tarafından yapılan törenle il olmuştur. İlk vâlisi Fikret Güven, 17 Ağustos 1989 târihinde yapılan törenle il vâliliği görevine başlamıştır.[3]
04 Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 88 mahalle, ayrıca 185 köy bulunmaktadır.[4]
Ekonomi
Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli sanayi merkezlerinden birisi olan Kırıkkale, bünyesinde bulundurduğu önemli sanayi kuruluşlarıyla savunma ve petro-kimya sanayi faaliyetleri can damarı durumdadır. Önemli sanayi kuruluşları:
- Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi[5]
- MKE Ağır Silah Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Çelik Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Silah Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Mühimmat Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Barut Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Pirinç Fabrikası Müdürlüğü[6]
- MKE Kırıkkale Hurda Müdürlüğü [6]
- Kırdemir Kırıkkale Demir Çelik Fabrikası[7]
Coğrafya
Özetle
Bakış açısı
İlin kuzeyinde Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepeleri bulunur. Topraklarının denizden ortalama yüksekliği 700 m. olup kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Koçu Dağı uzanmaktadır. Bu dağ, 4×7 km boyutlarındadır. Yığlıtepe, deniz seviyesinin 1278 m. üstündedir. Güney-güneydoğuda Denek Dağ Sırası bulunmaktadır. Bu dağ sırası Çoruhözü Vâdisi'nin güneyinde uzanmaktadır.
İl yüzölçümünün küçük bir bölümünü ovalar oluşturur. Kuzeydeki Çamlıca ve Karakaya tepeleriyle güneydeki Denek Dağı'nın arasında Kırıkkale Ovası uzanmaktadır. Kırıkkale ilinde yerleşimin önemli bölümü buradadır. Ovanın en geniş yeri, Çoruhözü Deresi'nin Kızılırmak'a aktığı noktadır.
İl sınırları içerisindeki yaylalar, deniz seviyesinin 1200-1600 m üzerindedir.
Su kaynakları
Şehrin en önemli akarsuyu Kızılırmak'tır. 94 km'lik bir bölüm şehir sınırları içinde yer alır. Kentin güney ve batısından geçer. Kent, Kızılırmak'la yerleşim olarak birleşmiş durumdadır. Kızılırmak, Yeşil Vadi Projesi'yle koruma altına alınmıştır. Kapulukaya Hidroelektrik Santrali bu ırmak üzerinde kurulmuş olup faaliyetlerini sürdürmektedir.
Şehirde Sulakyurt-Danacı Göleti'yle Ahılı deresi üzerinde sulama amaçlı bir gölet vardır. Enerji amaçlı kullanılan Kapulukaya Barajı'nın ardında suların birikmesiyle oluşmuş -isimsiz- yapay bir göl bulunur.
Şehirdeki küçük akarsular
Çoruhözü: İzzettin-Balışeyh arasında demir yoluna paralel olarak merkezden geçer ve Kızılırmak'a karışır. Derenin aktığı yerlerde su, tarımsal sulamada kullanılır.
Okun Deresi: Elmadağ'ın güneyinde akan suların oluşturduğu Balaban ve Sarılıöz çaylarının Kılıçlar Köyü'nde birleşmesinden oluşur ve Kızılırmak'a karışır.
Delice Irmağı: Delice ilçesi ile Çorum toprakları arasında akar. Bozköy ovasını sular ve Kızılırmak'a karışır. Irmağın il sınırlarındaki uzunluğu 54 km'dir.
Coğrafi Yapısı
Özetle
Bakış açısı
Coğrafi Konumu
İç Anadolu Bölgesi'nde Orta Kızılırmak Bölümü'nde yer alan Kırıkkale, doğuda Çorum, Yozgat, güneyde Kırşehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeri ile komşudur.
İklim Bilgileri
 Kırıkkale iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 17,0 | 20,8 | 30,4 | 32,0 | 34,4 | 37,6 | 41,6 | 40,4 | 36,9 | 33,0 | 24,7 | 19,0 | 41,6 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 4,0 | 6,9 | 12,6 | 18,1 | 23,1 | 27,5 | 30,8 | 30,8 | 26,8 | 20,6 | 12,4 | 5,8 | 18,23 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 0,3 | 2,3 | 6,9 | 12,2 | 16,9 | 21,2 | 24,6 | 24,2 | 19,5 | 13,6 | 6,8 | 2,1 | 12,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −3 | −1,8 | 1,4 | 6,2 | 10,1 | 13,9 | 16,8 | 16,5 | 12,2 | 7,5 | 2,2 | −1 | 6,85 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −22,4 | −21,6 | −19,8 | −5,8 | 0,4 | 5,4 | 7,4 | 8,0 | 2,8 | −5 | −9,7 | −18 | −22,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 39,5 | 29,1 | 32,3 | 33,6 | 49,9 | 37,5 | 12,3 | 10,0 | 13,8 | 30,6 | 33,5 | 43,9 | 383,1 |
| Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü[8] | |||||||||||||
Yönetim
Özetle
Bakış açısı
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[10][11]
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Kırıkkale Valisi, 1975-Safranbolu doğumlu Mehmet MAKAS’tır. Ağustos 2023/376 no'lu kararnameyle, Erzincan Valisi iken atanmıştır.
Kırıkkale Belediye Başkanı, 1983 Kırıkkale doğumlu Ahmet Önal (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %49,90 oy oranıyla seçilmiştir. Kırıkkale Belediye Başkanı seçilen Ahmet Önal, 2023 yılında seçildiği 28. dönem Kırıkkale milletvekilliğinden istifa etmiştir.[12]
Nüfus
Özetle
Bakış açısı
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[13])
Kırıkkale ili nüfusu: 283.053'dür. Bu nüfusun % 89,87'si şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 4.791 km2'dir. İlde km2'ye 59 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 446'dır.)
İldeki ilçelerin tamamında nüfus azalmıştır. İldeki nüfus azalış oranı ise % 0,94 olmuştur. Nüfusu en çok azalan ilçe Çelebi'dir (-% 30,50)- Bu ilçenin nüfusu 2023 yılında %54.01 oranında artmıştı-Diğer illerin birçok ilçesinde de 2022-23-24 yıllarına ait nüfus artış ve azalışında böyle anormal bir durum görülmektedir.)
06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 85 mahalle ve ayrıca 185 köy vardır.
| 2024 yılı sonunda Kırıkkale ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
| İlçe | Nüfus
2023 |
Nüfus
2024 |
Fark | Nüfus
Artışı % |
Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[14] |
km2'ye
düşen kişi |
| Bahşılı | 8.038 | 7.423 | -615 | -7,65 | 1 | 5 | 5 | 1.236 | 6.187 | 83,35 | 266 | 28 |
| Balışeyh | 7.016 | 6.060 | -956 | -13,63 | 1 | 4 | 28 | 3.943 | 2.117 | 34,93 | 623 | 10 |
| Çelebi | 3.954 | 2.748 | -1.206 | -30,50 | 1 | 4 | 13 | 1.730 | 1.018 | 37,05 | 223 | 12 |
| Delice | 11.227 | 10.200 | -1.027 | -9,15 | 2 | 10 | 40 | 4.129 | 6.071 | 59,52 | 970 | 11 |
| Karakeçili | 3.659 | 3.124 | -535 | -14,62 | 1 | 8 | 2 | 318 | 2.806 | 89,82 | 137 | 23 |
| Keskin | 16.938 | 16.265 | -673 | -3,97 | 1 | 6 | 55 | 6.986 | 9.279 | 57,05 | 1129 | 14 |
| Merkez | 188.419 | 192.558 | 4.139 | 2,20 | 2 | 31 | 9 | 3.891 | 188.667 | 97,98 | 432 | 446 |
| Sulakyurt | 6.762 | 6.145 | -617 | -9,12 | 1 | 7 | 26 | 3.984 | 2.161 | 35,17 | 708 | 9 |
| Yahşihan | 39.731 | 38.530 | -1.201 | -3,02 | 1 | 10 | 7 | 2.460 | 36.070 | 93,62 | 304 | 127 |
| Kırıkkale | 285.744 | 283.053 | -2.691 | -0,94 | 11 | 85 | 185 | 28.677 | 254.376 | 89,87 | 4792 | 59 |
İlin yıllara göre nüfusları
| Kırıkkale il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1990[15] | 349.396 | 50 | %70 243.378 106.018 %30 | |
| 2000[16] | 383.508 | 50 | %10  | %74 285.294 98.214 %26 |
| 2007[17] | 280.234 | 60 | %27  | %82 230.189 50.045 %18 |
| 2008[18] | 279.325 | 61 | %0 | %82 230.354 48.971 %18 |
| 2009[19] | 280.834 | 61 | %1 | %83 232.990 47.844 %17 |
| 2010[20] | 276.647 | 61 | %1 | %84 233.073 43.574 %16 |
| 2011[21] | 274.992 | 62 | %1 | %85 233.768 41.224 %15 |
| 2012[22] | 274.727 | 63 | %0 | %85 232.959 41.768 %15 |
| 2013[23] | 274.658 | 62 | %0 | %84 231.831 42.827 %16 |
| 2014[24] | 271.092 | 63 | %1 | %86 234.104 36.988 %14 |
| 2015[25] | 270.271 | 63 | %0 | %87 235.575 34.696 %13 |
| 2016[25] | 277.984 | 62 | %3 | %88 243.895 34.089 %12 |
| 2017[25] | 278.749 | 62 | %0 | %88 245.749 33.000 %12 |
| 2018[25] | 286.602 | 62 | %3 | %86 245.458 41.144 %14 |
| 2019[25] | 283.017 | 62 | %1 | %87 246.634 36.383 %13 |
| 2020[25] | 278.703 | 64 | %2 | %88 244.006 34.697 %12 |
| 2021[25] | 275.968 | 65 | %1 | %88 242.973 32.995 %12 |
Kültür
Silâh Müzesi
Silâh-San bünyesinde kurulmuştur. 1991 yılında gerekli işlemleri yapıldıktan sonra faaliyete geçirilmiştir.
15 ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı ve Avrupa ülkelerine ait silâhlar Tophane'den, Anadolu'nun çeşitli yerlerinden ve askerî fabrikalardan toplanarak teknik ve tarîhi özellikleri tespit edildikten sonra müze hâline getirilen, Silah Fabrikası'nın büyük salonunda gösterime açılmıştır.
İdari yapı
Kırıkkale, 9 ilçe (merkez dahil), 11 belde ve 185 köy ile tipik bir Orta Anadolu ilidir. İlde 20 belediye teşkilatı mevcuttur. Bunlardan 1'i İl belediyesi, 8'i ilçe belediyesi, 11'ü ise belde belediyesidir. Ayrıca 13 mahalli idare birliği bulunmaktadır.[1]
Ulaşım
Kırıkkale'nin bazı önemli merkezlere uzaklığı şöyledir,
| Kırıkkale'nin Bazı Önemli Merkezlere Uzaklığı (Km) | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şehir | İstanbul | Ankara | İzmir | Adana | Bursa | Antalya | Konya | Samsun | Mersin | Kayseri | Diyarbakır | Eskişehir | Gaziantep | ||||||
| Uzaklık (km) | 528 | 75 | 654 | 475 | 457 | 615 | 301 | 339 | 468 | 247 | 839 | 308 | 600 | ||||||
| Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[26][27][28] | |||||||||||||||||||
Konum
| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[29] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km² | Rakım mt. | Merkeze km[30] | Ulaşan Yollar[30] |
| Kırıkkale Merkez | 1941 | Keskin | 432 | 746 |  /D.200-14, D.765-08, | |
| Bahşılı | 1990 | Merkez | 266 | 703 | 9 | D.753-01, D.765-08 |
| Balışeyh | 1990 | Merkez | 623 | 870 | 21 | /D.200-14, 71.02 |
| Çelebi | 1990 | Keskin | 223 | 1.241 | 57 | D.260-02=>71.50 |
| Delice | 1960 | Merkez | 970 | 696 | 52 | D.190-01 |
| Karakeçili | 1990 | Balâ | 137 | 821 | 39 | D.260-07, D.753-01 |
| Keskin | Cumh.önce | 1.129 | 1.139 | 30 | D.765-08, 71.25, 71.26 | |
| Sulakyurt | 1960 | Kalecik | 708 | 830 | 52 | D.200-14=>71.02 |
| Yahşihan | 1990 | Merkez | 304 | 779 | 5 | /D.200-14, 71.52 |
| KIRIKKALE | 1989 | ANKARA | 4.791 | |||
Spor
2018-2019 Sezonu sonunda, Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Bölgesel Amatör Lig (BAL)'da grubunu 3.sırada tamamlamıştır. 2019-2020 futbol sezonunda grubunda şampiyon olan Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 3. lige çıkmıştır.
2019-2020 sezonu sonunda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Voleybol bölgesel ligine bir takımı katılmıştır.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 1.turda Yeni Amasyaspor'a elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Başpınar Stadyumu (16.000), Fikret Karabudak Stadyumu (5.402), Başpınar Spor Salonu (2.500), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000) dur.
Kardeş şehirler
Yoktur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.