Loading AI tools
Millî Savunma Bakanlığına bağlı anonim şirket Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (kısaca MKE), 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum.[3] Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.[4]
 | |
| Eski ad(lar) | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu |
|---|---|
| Tip | Anonim Şirket |
| Endüstri | Savunma Sanayi |
| Öncül | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü |
| Kuruluş |  15 Mart 1950, Ankara |
| Genel merkezi | , |
| Ürün | Ağır Silah Hafif Silah Mühimmat Kimyasal Askeri/Sivil Maske |
| Gelir |  ₺3.101.767.703 (2020 yılında) [1] |
| Sahibi | Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı |
| Çalışan sayısı | 5.466 (2020 yılında) [2] |
| Web sitesi | mke.gov.tr |
Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet tarafından kurdurulan Top Dökümhanesine dayanmaktadır.[5] Kurum, dünyada 40'tan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirme başarısı göstermiştir. 2020 yılında Kurumun kârı ₺925.788.800 tutarına ulaşmış ve böylelikle en çok kâr eden kamu sanayi kuruluşları arasında ilk 3'te yer almıştır.[6] En son 2020 yılında MKE Kurumu, Türkiye'nin en büyük 100 sanayi kuruluşundan biri olup 90. sırada yer almış ayrıca Türkiye'deki savunma sanayi kuruluşları arasında 4. ve kamu sanayi kuruluşları arasında ise 7. sırada bulunmaktaydı.[7]
Kurumun tarih boyunca faaliyetlerini yürütmüş olduğu ad ve ünvanlar şu şekildedir:[4][8]
Değişik ünvan ve statüler altında 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar inebilen tarihî bir geçmişe sahip olan Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet'in Top Dökümhanesini kurdurmasıyla atılmıştır. Kurum sırasıyla; 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Top Dökümhanesi (İstanbul Tophanesi), 1832-1908 yılları arasında Tophane Müşirliği, 1908-1909 yılları arasında Tophane Nazırlığı, 1909-1921 yılları arasında ise İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda hizmet vermiştir. İmparatorluğun işgali ile İstanbul’dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla 1921 yılından itibaren Türk Kurtuluş Savaşı'nda ulusal bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Merkezi Ankara'da olan bu oluşum, İstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köşesinde yer alan kuruluşlarla Cumhuriyet döneminin başta savunma sanayi olmak üzere birçok farklı sanayi alanında yapılanmasının temel taşlarından biri olmuştur.[8]
Kurum, değişen dünya ve Türkiye koşulları, üretim/pazarlama anlayışındaki değişmeler ve gelişmeler ile NATO’ya girişimi sonucu hâlihazırdaki kapasiteyi daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla 15 Mart 1950[9] tarihinde 5591 sayılı Kanun'la sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır. Zaman içinde gerek yurt içi gerekse yurt dışından alınan önemli siparişler sonucunda ulaştığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKE, savunma sanayinin çeşitli alanlarında yatırımlarını gerçekleştirerek 18 büyük fabrika, 18.000 kalifiye personel gibi bir büyüklüğe ulaşma başarısını göstermiş ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiştir. MKE Kurumu tarafından 1954 yılında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı olan MKE Uğur 44 üretilerek bir ilke imza atılmıştır. Aynı şekilde Türkiye'deki ilk askerî pil üretimi ve ilk demir yolu haddelemesi de Kurum tarafından gerçekleştirilen ilklerden bazılarıdır.[10]
5591 sayılı Kanun, 1983 tarihli ve 105 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kurum daha sonra bütün KİT’leri tek çatı altında toplayan ve 18 Haziran 1984 tarihinde çıkarılan 233 sayılı “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK” kapsamına alınmıştır. Hâlen 233 sayılı KHK ve bu KHK'ye dayanılarak 1984 yılında çıkarılan “MKE Kurumu Ana Statüsü” çerçevesinde tamamen bir ticari kuruluş gibi kârlılık ve verimlilik esas alınarak faaliyetini sürdürmüştür. Ana görevi Türk Silahlı Kuvvetlerinin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamak olan Kurumda; zaman içinde Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmelere uygun olarak organizasyon değişiklikleri yapılmış olup Kurum, faaliyetlerini 3 Temmuz 2021 tarihine değin merkez teşkilatı ve buna bağlı 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğüyle yürütmüştür.
MKE, ayrıca piyasanın ihtiyacı olan çelik ve pirinç gibi üretim hizmetlerini, günün teknik ve ekonomik koşullarını göz önünde tutarak, dünya ve NATO Standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktaydı. Gerek Türkiye piyasasına gerekse uluslararası pazarlara arz edilmekte olan ürünlerin imalatı süresince tüm fabrikalarda AQAP 2120 ve ISO 9001 Kalite Güvence sistemleri uygulanmıştır.[11]
MKE Kurumu, 03 Temmuz 2021 tarihli, 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. adı altında yeniden yapılandırılmıştır.[12]
MKE Kurumunun üretim faaliyetlerini gerçekleştirdiği ürün grupları şöyledir:
Kurumun üretmiş olduğu bazı ürünler şu şekildedir:
COVID-19 salgınını önlemek ve söz konusu hastalığın etkilerini azaltmak amacıyla MKE Kurumu tarafından çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, Kurum bünyesinde bulunan ve uzun yıllardır maske ve maske süzgeçleri üretimi gerçekleştiren MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikasında yürütülmüştür.[15] Mayıs 2020 itibarıyla söz konusu ürünlerde günlük üretim kapasitesinde toplam 1.000.000 adedin üzerine ulaşılmıştır. Bu çerçevede üretilen ürünler şu şekildedir:[16]
Maske ve koruyucu ekipman dışında ise COVID-19 hastalarına temel solunum desteği sağlamak amacıyla yerli imkânlardan faydalanılarak SAHRA Mekanik Solunum Cihazı üretilmiştir. SAHRA, 2020 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla seri üretime hazır olup haftalık 500 adet üretim kapasitesine sahiptir.[17]
Mayıs 2020 itibarıyla vücut sıcaklığı ölçümü ve ölçüm sonrası uyarı yeteneğine sahip termal kamera sistemi geliştirilmiştir. Kalabalık ortamlarda kullanıma uygun olarak hareketli ve hareketsiz kişilerin vücut sıcaklığını ölçebilen sistem, yapılan ölçümlerin ardından belirlenen değer üzerinde çıkan sonuçlara karşı uyarı vermekte olup sistem entegrasyonu bulunan ilgililere ve sağlık birimlerine bildirimlerde bulunabilmektedir.[18]
MKE Genel Müdürlüğüne bağlı olarak birbirleri ile entegre şekilde çalışan Ankara, Kırıkkale ve Çankırı illerine dağılmış şekilde 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğü bulunmaktaydı.[19] Söz konusu tesisler ve bulundukları iller şu şekildedir:[20]
| № | Ad | Rütbe/Ünvan | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Not | Kurum Ünvanı |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa | Müşir | 1832 | 16 Kasım 1832 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 2 | Damat Mehmed Halil Rıfat Paşa | Müşir | 16 Kasım 1832 | 11 Kasım 1836 | Tophane Müşirliği | |
| 3 | Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa | Müşir | 11 Kasım 1836 | 1837 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 4 | Gözlüklü Mehmed Reşid Paşa | Ferik | 1837 | 1844 | Tophane Müşirliği | |
| 5 | Damat Mehmed Ali Paşa | Müşir | 1844 | 10 Ağustos 1845 | Tophane Müşirliği | |
| 6 | Damat Ahmed Fethi Paşa | Müşir | Ağustos 1845 | 1857 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 7 | Ahmed Vasıf Paşa | Müşir | 1857 | 1857 | Tophane Müşirliği | |
| 8 | Damat Ahmed Fethi Paşa | Müşir | 1857 | 14 Şubat 1858 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 9 | Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa | Müşir | 15 Şubat 1858 | 12 Ağustos 1858 | Tophane Müşirliği | |
| 10 | Mehmed Tevfik Bey | Nazır | 12 Ağustos 1858 | 12 Mart 1862 | Tophane Müşirliği | |
| 11 | Halil İbrahim Paşa | Müşir | 12 Mart 1862 | 29 Mayıs 1865 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 12 | Hasan Rıza Paşa | Müşir | 30 Mayıs 1865 | 11 Mart 1866 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 13 | Mehmed Namık Paşa | Müşir | 11 Mart 1866 | 9 Nisan 1866 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 14 | Halil İbrahim Paşa | Müşir | 15.04.1866 | Eylül 1871 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 15 | Ahmed Esad Paşa | Müşir | 10 Eylül 1871 | 30 Ocak 1872 | Tophane Müşirliği | |
| 16 | Halil İbrahim Paşa | Müşir | 1872 | 1872 | 3. kez | Tophane Müşirliği |
| 17 | Mustafa Paşa | Müşir | 1872 | 14 Nisan 1872 | Tophane Müşirliği | |
| 18 | Mehmed Yaver Paşa | Ferik | 15 Nisan 1872 | 9 Temmuz 1872 | Tophane Müşirliği | |
| 19 | Mustafa Asım Paşa | Müşir | 20 Temmuz 1872 | 29 Temmuz 1872 | Tophane Müşirliği | |
| 20 | Mustafa Sıtkı Paşa | Müşir | 30 Temmuz 1872 | 10 Ekim 1872 | Tophane Müşirliği | |
| 21 | Halil İbrahim Paşa | Müşir | 10 Ekim 1872 | 22 Mayıs 1873 | 4. kez | Tophane Müşirliği |
| 22 | Ali Saib Paşa | Ferik | 23 Mayıs 1873 | 28 Temmuz 1873 | 1. kez | Tophane Müşirliği |
| 23 | Seyit Paşa | Ferik-Nazır | 29 Temmuz 1873 | 19 Nisan 1876 | Tophane Müşirliği | |
| 24 | Ali Saib Paşa | Müşir | 25 Nisan 1876 | 1876 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 25 | Hasan Rıza Paşa | Müşir | 20 Haziran 1876 | 29 Eylül 1876 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 26 | Damat Mahmud Celaleddin Paşa | Müşir | 1 Ekim 1876 | 3 Ocak 1878 | Tophane Müşirliği | |
| 27 | Mehmed Namık Paşa | Müşir | 3 Ocak 1878 | 12 Nisan 1878 | 2. kez | Tophane Müşirliği |
| 28 | Gazi Ahmed Muhtar Paşa | Müşir | 24 Nisan 1878 | 5 Haziran 1878 | Tophane Müşirliği | |
| 29 | Mehmed Rauf Paşa | Müşir | 5 Haziran 1878 | 3 Aralık 1878 | Tophane Müşirliği | |
| 30 | Ali Saib Paşa | Müşir | 29 Aralık 1878 | 21 Ağustos 1891 | 3. kez | Tophane Müşirliği |
| 31 | Mustafa Zeki Paşa | Müşir | 21 Ağustos 1891 | 28 Temmuz 1908 | Tophane Müşirliği | |
| 32 | Topçu Ali Rıza Paşa | Birinci Ferik | 1908 | 1909 | Tophane Nazırlığı | |
| 33 | Necip Paşa | Ferik | 1909 | 1909 | Tophane Nazırlığı | |
| 34 | Hurşit Paşa | Ferik | 1909 | 1909 | Tophane Nazırlığı | |
| 35 | Nazım Paşa | Ferik | 5 Aralık 1909 | 11 Aralık 1913 | 1. kez | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti |
| 36 | Necmettin Bey | Binbaşı-Miralay | 11 Aralık 1913 | 9 Temmuz 1919 | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti | |
| 37 | Galip Paşa | Mirliva | 9 Temmuz 1919 | 9 Eylül 1919 | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti | |
| 38 | Selahattin Adil Bey | Miralay | 5 Kasım 1919 | 22 Nisan 1920 | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti | |
| 39 | Sait Sadi Paşa | Mirliva | 22 Nisan 1920 | 9 Aralık 1920 | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti | |
| 40 | Nazım Paşa | Emekli Ferik | 9 Aralık 1920 | 1921 | 2. kez | İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti |
| 41 | Mustafa Asım Berkman | Miralay-Mirliva | Ocak 1921 | 2 Nisan 1925 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü | |
| 42 | Osman Zati Korol | Miralay-Mirliva | 2 Nisan 1925 | 6 Şubat 1932 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü | |
| 43 | Eyüp Durukan | Tuğgeneral-Tümgeneral | 6 Şubat 1932 | 22 Eylül 1941 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü | |
| 44 | Sırrı Seyrek | Tuğgeneral-Tümgeneral | 22 Eylül 1941 | 2 Eylül 1946 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü | |
| 45 | Fikret Karabudak | Tümgeneral | 2 Eylül 1946 | 24 Temmuz 1948 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü | |
| 46 | Ekrem Akpay | Tümgeneral / Genel Müdür | 31 Ağustos 1948 | 4 Kasım 1950 | Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 47 | Celal İmre | Genel Müdür | 9 Şubat 1951 | 15 Nisan 1953 | 1. kez | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu |
| 48 | Hulki Yanat | Genel Müdür | 17 Nisan 1953 | 1 Kasım 1956 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 49 | Fuat Yücesoy | Genel Müdür | 5 Kasım 1956 | 26 Ocak 1959 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 50 | Ali Ulvi Çimen | Genel Müdür | 7 Şubat 1959 | 4 Haziran 1960 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 51 | Enver Çakıroğlu | Tuğgeneral / Genel Müdür | 4 Haziran 1960 | 15 Şubat 1962 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 52 | Selahattin Şanbaşoğlu | Genel Müdür | 15 Mart 1962 | 22 Eylül 1964 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 53 | Celal İmre | Genel Müdür | 1 Ekim 1964 | 17 Temmuz 1966 | 2. kez | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu |
| 54 | Mehmet Özgür | Genel Müdür | 17 Temmuz 1966 | 16 Kasım 1968 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 55 | Mustafa Erener | Genel Müdür | 16 Kasım 1968 | 10 Aralık 1969 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 56 | Orhan Sorguç | Genel Müdür | 10 Aralık 1969 | 11 Ocak 1973 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 57 | Recai Baturalp | E. Korgeneral / Genel Müdür | 11 Ocak 1973 | 13 Temmuz 1978 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 58 | Akın Çakmakçı | Genel Müdür | 15 Eylül 1978 | 11 Mart 1982 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 59 | Mustafa Taşan | Genel Müdür | 11 Mart 1982 | 6 Ocak 1989 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 60 | Adnan Adil İğnebekçili | Genel Müdür | 6 Ocak 1989 | 7 Ocak 1991 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 61 | Saadettin Karaerkek | Genel Müdür | 7 Ocak 1991 | 9 Ağustos 1991 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 62 | Mehmet Hilmi Güler | Genel Müdür | 9 Ağustos 1991 | 3 Ocak 1992 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 63[22] | Emin Gök | Genel Müdür | 3 Ocak 1992 | 2 Nisan 1997 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 64[23] | Recai Önder | E. Tuğgeneral / Genel Müdür | 2 Nisan 1997 | 15 Kasım 2001 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 65[24] | Mehmet Başpınar | E. Tümgeneral / Genel Müdür | 16 Kasım 2001 | 10 Şubat 2005 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 66[25] | Ünal Önsipahioğlu | E. Tümgeneral / Genel Müdür | 1 Nisan 2005 | 13 Şubat 2012 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 67[26] | İzzet Artunç | E. Tümamiral / Genel Müdür | 19 Mart 2012 | 29 Ocak 2016 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 68[27] | Ahmet Taşkın | Genel Müdür | 2 Aralık 2016 | 24 Mayıs 2018 | Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu | |
| 69 | Yasin Akdere | Genel Müdür | 22 Eylül 2019 | 28 Ocak 2023 | Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. | |
| 70 | İlhami Keleş | Genel Müdür | 5 Şubat 2023 | Görevde | Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. | |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
