Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Janus, bir yüzü sağa, bir yüzü sola bakan iki yüzlü Roma tanrısıdır.[1] Bu tanrının resmine Roma paralarında rastlanır. Janus'a ait olan bu resimde yüzlerden biri kentten içeri girenlere, öteki ise kentten çıkanlara bakar. Böylece kent güvenlik içinde yaşamasını sürdürür.
Batı dillerinde Ocak ayını anlatan January, Janvier, Januar gibi sözcükler Janus'tan gelir. Bunun nedeni Ocak ayının bir yönüyle geçen yıla, bir başka yönüyle de gelecek yıla bakmasıdır. Bu benzerlik Ocak ayının İngilizcede january biçiminde adlandırılmasına yol açmıştır. Elbette Türkçedeki ocak sözcüğü bambaşka bir kökten gelmektedir.
Ian Hacking olasılık kavramını da Janus yüzlü olarak niteler. Bunun nedeni olasılığın iki yüzlü bir kavram oluşudur. Bu yüzlerden biri olayların gerçekleşmesiyle ilgili sıklığı ise öbürü de buna duyulan inanç yeğinliğidir. Bunlar ise birbirlerinden çok farklıdırlar. Aralarındaki temel fark, birincisinin nesnelliği, ikincisinin ise öznelliğidir. Öznellik ile nesnelliğin ayrılabilirliğine dayalı olan bu savı anlayabilmek için şu durumlar örnek olarak gösterilebilir: "Yazı gelme olasılığı 1/2'dir" sözünde olasılık bir para atımı deneyinde uzun dönemli yazı gelme sıklığını gösterir; ki bu nesnel nitelikte olup kişiden kişiye değişmez. Herkes bir para atma deneyinde yazı gelme olasılığının 1/2 olduğunu çıkarımlayabilir. Oysa "Bugün yağmur yağma olasılığı 1/2'dir" sözünde sıklıkla ilgili hiçbir özellik yoktur, bu söz ile bütünüyle öznel bir gerçeklik dile getirilmektedir. Söz konusu sayı (1/2 sayısı) yağmurun yağacağı yönündeki inancın yağmayacağı yönündeki inanç ölçüsünde güçlü olduğunu dile getirir. Hava raporunu almış ve yağmur yağmayacağını öğrenmiş biri ise bu olasılığı sıfır olarak niceleyebilir, çünkü yağmurun yağacağına hiç inanmayabilir. Görüldüğü gibi, burada sıklık değil, inanç yeğinliği söz konusudur. Öyle olduğu için de bu konudaki olasılık kişiden kişiye değişir, öznel nitelikte bir gerçeklik olarak kendisini ortaya koyar.
Soyut ve somut yönlerinin varlığı da gerçekliğin Janus yüzlü olduğunu gösterir. Örneğin üzüntü ve gözyaşı tek bir gerçekliği gösteren iki ayrı yüzdür, yüzlerden biri somut olanı, öteki ise soyut olanı gösterir. Bu nedenle üzüntü ve gözyaşı olarak kendisini sergileyen yaşantı da Janus yüzlü olarak nitelendirilebilir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
