Sol Invictus

Sol Invictus ("Batmayan Güneş"), Roma İmparatorluğu'nun resmi güneş tanrısı ve askerlerin koruyucusuydu. MS 25 Aralık 274'te, Roma imparatoru Aurelian, onu geleneksel Roma kültlerinin yanında devlet dini haline getirdi.^[1] Bilim adamları, yeni tanrının eski Latin Sol kültünün^[2] Elagabalus kültü ile beraber yeniden canlanması^[3] veya tamamen yeni olup olmadığı konusunda tartışma halindedirler.^[4] Tanrı, Aurelian'dan sonra imparatorlar tarafından tercih edildi ve I. Konstantin döneminin son üçüncü yarısına kadar sikkelerinde göründü.^[5]

Invictus sıfat olarak

Invictus ("yenilmemiş, yenilmez") Jüpiter, Mars, Herkül, Apollon ve Silvanus'a verilen bir sıfattır. Daha sonraları Sol'a da verilmesine karar verilmiştir.

Elagabalus

Historia Augusta'ya göre, genç Severan varisi Elagabalus(kişi), kendisiyle aynı isme sahip suriye güneş tanrısını benimsedi ve kült imajını Emesa'dan Roma'ya getirdi. İmparator olarak atandıktan sonra, Roma'nın geleneksel Devlet tanrılarını ihmal etti ve kendisininkini Roma'nın en güçlü tanrısı olarak tanıttı. Bu, 222 yılında öldürülmesiyle sona erdi.^[6] Bu, Suriye güneş tanrısını Roma'ya getirme girişimi olarak görülse de,^[7] Roma'da Sol kültü Cumhuriyet'in başından beri varlığını sürdürüyordu.^[8]

Aurelian

Pessinus'ta ( British Museum ) bulunan Sol Invictus'un (3. yüzyıl) Roma İmparatorluğu gümüş diski

Roma imparatoru Aurelian, sık sık Sol kültü ile ilişkilendirilir.^[9] Bunun nedeni Doğu'daki zaferlerinin ardından İmparator Aurelian'nın, Roma'nın Sol kültünü kapsamlı bir şekilde yeniden düzenleyerek güneş tanrısını İmparatorluğun önde gelen tanrılarından birine yükseltmiş olmasıdır. Bu hareketiyle imparator Sol'un rahipliğinin artık son derece prestijli olduğunu göstermiştir.

Konstantin

İmparator Konstantin Parası I efsanesi SOLI INVICTO COMITI ile Sol Invictus'u tasvir eden, c. 315

İmparatorlar, Sol Invictus'u resmi paralarında çok çeşitli efsanelerle tasvir ettmişlerdir. İmparator Konstantin Sol'u uzun süre resmi paranın figürü seçmiş ve onu pek çok yerde kullanmıştır.^[10]

Sol ve diğer Roma İmparatorları

Sol, MS 1. ve 2. yüzyıllarda imparatorluk sikkelerinde ara sıra betimlenmiştir, daha sonra Septimius Severus tarafından MS 325 / 326'ya kadar daha sık tasvir edilmiştir. Sol invictus, Aurelian'ın hükümdarlığından çok önce, MS 261'den kalma madeni para efsanelerinde de görünür.^[11]

Konstantin I'in madeni parası ile aynı, ancak başında İmparator Licinius

İmparator Probus Sikkesi, c. 280, Sol Invictus, efsane SOLI INVICTO ile bir quadriga sürerken, "Fethedilmemiş Güneşe": İmparator (solda), ön yüzde de tanrı tarafından giyilen, yayılan bir güneş tacı takıyor

Aurelian, gümüş rengi bronz bir madeni para üzerine yayılmış tacında Roma'da basılmış, 274–275

Emperyal yayılma tacı ile Sol kültü arasındaki bağlantılar olduğu varsayılmaktadır. Augustus, Nero ve Konstantin kadar yaşayan imparatorlar ölümünden sonra ışıyan taç ile tasvir edilmiştir. Bazı modern bilim adamları, emperyal ışıma tacını, Sol'un açık bir sembolü olmaktan ziyade ilahi, güneş birliği olarak yorumlar. Bazıları onu aksi takdirde politik olarak tartışmalı olacak olan ilahi ve güneşsel çağrışımları gizlemek için tasarlanmış sahte bir nesne olarak adlandırır^[12][13] ancak emperyal ışıma tacını gösteren madeni para görüntülerinin stilistik olarak güneş tacındakilerden farklı olduğu konusunda geniş bir fikir birliği vardır. Işınların; emperyal ışıma tacı, sembolik ışıktan ziyade gerçek bir nesne olarak tasvir edilmiştir.^[14][15]

Diğer dinlerle ilişkiler

Hıristiyanlık

Bazı tarihçilere göre Noel, Sol Invictus festivalinin tarihi olması nedeniyle 25 Aralık olarak belirlenmişti. Bu fikir özellikle 18.^[16][17] ve 19. yüzyıllarda popüler oldu.^[18][19]

Yahudilik

Beth Alpha sinagogundaki mozaik

Güneş'in geleneksel imgesi, erken Yahudi sanatında da kullanılmıştır. Bazıları bunu Sol'un etkisi olarak yorumlar^[20]

Kaynakça

1. Manfred Clauss, Die römischen Kaiser – 55 historische Portraits von Caesar bis Iustinian, 978-3-406-47288-6, p. 250
2. See S. E. Hijmans, "The sun that did not rise in the east", Babesch 71 (1996) p.115–150
3. See Gaston Halsberghe, "The cult of Sol Invictus", Leiden: Brill, 1972
4. As Hijmans states (p.115): "Scholars have consistently postulated a clear distinction between the Republican Sol Indiges and the Imperial Sol Invictus." and p.116 "We should keep in mind, however, that most scholars agree that this cult [Sol Indiges] was never important, and that it had disappeared altogether by the beginning of the second century AD"
5. Halsberghe, "The cult of Sol Invictus", p.155: "Up to the conversion of Constantine the Great, the cult of Deus Sol Invictus received the full support of the emperors. The many coins showing the sun god that these emperors struck provide official evidence of this." and p.169 "the custom of representing Deus Sol Invictus on coins came to an end in AD 323."
6. Historia Augusta, 1, 5: English translation (Loeb) from Thayer & Latin text
7. See in particular Halsberghe 1972.
8. Hijmans 1996, Matern 2001, Wallraff 2002, Berrens 2004, Hijmans (2009)).
9. J.C. Richard, "Le culte de Sol et les Aurelii: À propos de Paul Fest. p. 22 L.", in Mélanges offerts à Jacques Heurgon: L'Italie préromaine et la Rome républicaine (Rome, 1976), 915–925.
10. A comprehensive discussion of all sol-coinage and sol-legends per emperor from Septimius Severus to Constantine can be found in Berrens (2004).
11. Berrens 2004, precise p. number to follow. The coinage Elagabalus does not use invictus for Roman Sol, nor the Emesan Solar deity Elagabalus.
12. Bergmann 1998, 121–123
13. S. Hijmans, "Metaphor, Symbol and Reality: the Polysemy of the Imperial Radiate Crown", in: C. C. Mattusch (ed.), Common ground. Archaeology, art, science, and humanities. Proceedings of the XVIth International Congress of Classical Archaeology, Boston, August 23–26, 2003, Oxford (2006), 440–443; Hijmans 2009
14. Bergmann 1998, 116–117; Hijmans 2009, 82–83.
15. Hijmans 2009, 509–548. A mosaic floor in the Baths of the Porta Marina at Ostia depicts a radiate victory crown on a table as well as a victorious competitor wearing one."Regio IV - Insula X - Terme di Porta Marina (IV, X, 1-2)". 9 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2009.
16. Sir Edward Burnett Tylor, Researches Into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom, Volume 2, p. 270; John Murray, London, 1871; revised edition 1889.
17. Philip Schaff, History of the Christian Church, Volume 3, 1885, T and T Clark, Edinburgh, page 396; see also Volume 4 in the 3rd edition, 1910 (Charles Scribner's Sons, NY).
18. Symbols of Saints. 2008. s. 45. ISBN 978-0-54956551-2.
19. "The Day God Took Flesh". Melkite Eparchy of Newton of the Melkite Greek Catholic Church. 25 Mart 2012. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
20. Weitzmann, pp. 370, 375

Dış bağlantılar

• Encyclopædia Britannica Online: Sol 10 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Clement A. Miles, Ritüel ve Geleneklerde Noel, Christian and Pagan (1912): 25 Aralık ve Natalis Invicti 11 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Katolik Ansiklopedisi (1908): Noel 21 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Antik kaynaklar 16 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.