Hezhou dili

Hezhou dili^[a] (Çince (basitleştirilmiş): 河州话; Çince (geleneksel): 河州話; pinyin: Hézhōuhuà) Çin'in Kansu eyaletinde konuşulan kreolleşmiş karma dil [en]dir. Yüzyıllardır Linxia (eski ismiyle "Hezhou") İli'nin lingua franca'sı olarak işlev göstermiştir. Uygurca ve belki de Salarcanın temellerinden oluşmuştur. Mandarin Çincesiyle yeniden sözcükleşme [en] süreci geçirmiştir; yani sözcüklerin neredeyse tümü Çince kökenlidir. Buna rağmen, dilbilgisi açısından Türk dili özelliklerine sahiptir: Hezhou dilinde altı farklı isim hâli, eklemeli morfoloji ve özne-nesne-fiil cümle yapısı mevcuttur. Hezhou dilinde hem Türkçe hem de Çince kökenli son ekleri kullanılmaktadır; Çince kökenli olanlar özgün işlevlerini kaybetmişlerdir ve Çince anlambilimiyle ilişkilerinden yoksun sayılırlar. Fonolojisi Çinceye çok benzer: Hezhou dilinde üç farklı ton mevcuttur, fakat Hezhou dilindeki ton değişimi [en] Çinceninkinden farklı şekilde çalışır.^[3] Han, Hui, Donşian ile Bao'an etnik gruplarında Hezhou dilini konuşanların arasında etnik gruba göre ton kullanımında farklılıklar gözlemlenmiştir, fakat Hezhou dilini anadil olarak konuşanlarda bu farklılıkların ortaya çıktığı yönünde belirtiler yoktur.^[4]

Hezhou dili
Ana dili olanlar	Çin
Bölge	Kansu Eyaleti - Linxia Hui Özerk İli (tarihî Hezhou İli'nin kapsamına giren alanlar)
Dil ailesi	Uygurcanın temelinden oluşmuş kreol dili veya Uygurca ile Mandarin temellerinden oluşmuş karma dil [en]
Dil kodları
ISO 639-3	–
Glottolog	hezh1244[1]

Bir zamanlar Hezhou dilinin büyük oranda Türk etkisi görmüş ve tonlama sistemini gitgide kaybetmekte olan bir Çin dili olarak görülürdü; günümüzde Hezhou dilinin aslında bunun tam tersi olduğu ve ton sisteminin kaybolmaktan çok daha fazla gelişmekte olduğu düşünülmektedir.^[3]

Konuyla ilgili yayınlar

• "临夏方言" [Linxia Lehçesi]. Baidu Baike [en] (Çince). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.

Dipnot

1. Çin kaynaklarında "Linxia lehçesi" (Çince (basitleştirilmiş): 临夏方言; Çince (geleneksel): 臨夏方言; pinyin: Línxià fāngyán) veya "Linxia ağzı" (Çince (basitleştirilmiş): 临夏话; Çince (geleneksel): 臨夏話; pinyin: Línxiàhuà) terimleri de kullanılır.^[2]

Kaynakça

1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Hezhou". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
2. "临夏方言" [Linxia Lehçesi]. Baidu Baike [en] (Çince). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
3. Mei Lee-Smith (1996) "The Hezhou language", in Wurm et al. (eds) Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas, ss. 865–874.
4. Dillon, Michael (2013). China's Muslim Hui Community: Migration, Settlement and Sects. s. 160.