Haydaca

Haydaca ya da Hayda dili (kendilerince X̲aat Kíl, X̲aadas Kíl, X̲aayda Kil; İngilizce Haida; Rusça хайда), Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaletinin Haida Gwaii adasında (eski adı: Queen Charlotte Adası) ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Galler Prensi adasında Haydalar tarafından konuşulan izole dillerden ya da Na-Dene dillerinden tehlike altındaki Kızılderili dilidir. Na-Dene grubu içinde tek başına alt grupta toplanır. Diğer alt grubu Tlingitçe ile Eyak-Atabask dilleri oluşturur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 650 kişilik nüfustan 10 kadarı, Kanada'daki 1.100 kişilik nüfustan ise ancak 30 tanesi anadillerini konuşabiliyor.^[3] 1774 yılında Avrupalılarca ilk karşılaşmada nüfusları 15.000 olan Haydalar yeni getirilen salgın hastalıklardan kırılmış ve bugün ancak Masset, Skidegate ve Hydaburg köylerinde yaşamaktadırlar.

Haydaca
X̲aat Kíl, X̲aadas Kíl, X̲aayda Kil
Ana dili olanlar	Kanada (Britanya Kolombiyası, Haida Gwaii), ABD (Alaska, Galler Prensi Adası)
Konuşan sayısı	birinci dil: 55 [1][2] (1995)  (tarih gerekli)
Dil ailesi	Varsayılan Haydaca
Yazı sistemi	Latin (Hayda varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2	hai
ISO 639-3	[[ISO639-3:hai (makdodil) hdn (Kuzey) hax (Kuzey)|hai (makdodil) hdn (Kuzey) hax (Kuzey)]]

4: Hayda coğrafyası

Lehçeleri

2 lehçesi vardır ve her ikisi de ayrı diller olarak da sınıflandırılır. Dil bilgisi açısından çoğunlukla aynı olan lehçeler ancak fonolojik ve leksikolojik farklılıklar sergiler.^[4]

• Kuzey Haydacası^[5]
  • Alaska (ya da Kaigani) Haydacası^[5]
  • Masset (ya da North Graham Adası) Haydacası^[5]
• Güney Haydacası^[5]
  • Skidegate Haydacası^[5]
  • Ninstints Haydacası (tükendi)^[5]

Sınıflandırma

Haydacanın Tlingitçe ile genetik benzerliği olduğu ilk kez 1894 yılında Franz Boas tarafından öne sürülmüş, dil bilimci Edward Sapir de 1915 yılında Na-Dene dillerine dahil etmiştir.^[6] Bu sınıflandırma daha sonra aralarında Swanton, Pinnow, Greenberg ve Ruhlen'in bulunduğu dil bilimcilerce de kabul görmüştür.^[6] Bugün ise daha çok izole dil olarak sınıflandırılmaktadır.^[7] Dene-Yenisey dilleri ailesinin kurucusu olan Edward Vajda'ya göre Haydaca ile Na-Dene (Tlingit-Eyak-Atabask) dilleri arasında genetik bağ yoktur. Haydaca hariç Na-Dene dilleri ile Sibirya'daki Yenisey dilleri arasında benzerliğe dayanarak 2006-2010 yılları arasında Dene-Yenisey hipotezini geliştirmiştir.^[8][9] Bugün bu hipotez Alaska Yerli Dil Merkezi tarafından da desteklenmektedir.

Ayrıca bakınız

• Alaska Yerli Dil Merkezi

Kaynakça

1. "Haida, Northern". SIL International. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
2. "Haida, Southern". SIL International. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
3. "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.
4. Lachler, Jordan (n.d.). "Haida Language Mainpage". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2008.
5. Enrico, John (2003). Haida Syntax. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-1822-2
6. Enrico, John (2004). "Toward Proto – Na-Dene". Anthopological Linguistics 46 (3): 229–302
7. Schoonmaker, Peter K.; Bettina Von Hagen, Edward C. Wolf (1997). The Rain Forests of Home: Profile Of A North American Bioregion. Island Press. ISBN 1-55963-480-4
8. Edward Vajda (2008), The Siberian origins of Na-Dene languages, Dene-Yeniseic Symposium, University of Alaska, Anchorage, Feb. 29, 2008
9. Edward Vajda (2008), A Siberian link with Na-Dene languages 2 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dene-Yeniseic Symposium, Fairbanks