Remove ads
Hamza bin Ali bin Ahmed (Arapça: حمزه بن علي بن أحمد; d. 985 - ö. (?) ), On Birinci yüzyıl İsmâ‘îlî Din adamlarının en meşhurlarından olup Dûrz’îyye i'tikadının kurucusudur. Dürzîlik inancının ana i'tikadını oluşturan Hikmet Risâleleri'nin baş yazarı olarak tanınmaktadır.
| Dürzîlik ile alâkalı bir dizinin parçasıdır. Tevhîd Dâvâsı Baş İmamı: حمزه بن علي بن أحمد Hamza ibn-i ‘Alī ibn-i Aḥmed  Tevhîd Dâvâsı Dâ’î: محمد بن اسماعيل نشتاكين الدرازي Muhammed bin İsmâ‘il Neştekin ed-Derezî |
Hamza ibn Ali Milâdî 985 yılında Samanîler Devri Horasan'ında İran'ın Zozan kentinde doğdu. Yaşamının yirmi yılını burada geçirdikten sonra Fâtımî Hâlifesi Târik'ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın Dâr'ûl-Hikmet adı verilen Bilim Yuvaları'nı kurduğu bir devirde Fâtımîler Hâlifeliği'nin başkenti Kahire'ye göç etti. Kısa bir süre sonra Hamza Fâtımî Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın en yakın danışmanlarından biri durumuna geldi.[1]
Hamza'nın karargâhı: Reydân Camii
Hamza kendisine Kahire dışında bulunan Reydân Camii'ni karargâh edindi. Daha sonra bu camii Fâtımî Hâlifesi Târik'ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın Hamza'yı Mayıs 1017'de tüm Monoteistik inancların imâmı ilân etmesiyle birlikte Hamza'nın Tevhîd Dâvâsı'nı başlattığı yer oldu. Hamza tam dört yıl müddetince Fâtımî Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın yönetimi altında üstün bir önderlik başarısı gösterdi. Târik'ûl-Hâkim, Hamza'ya bu yeni reformist öğretiyi dilediği gibi ve alenen yayma serbestliğini tanıdı. Gelgelelim, Hamza yolsuzluklar, rüşvet, çok evlilik, boşanmışların yeniden bir araya getirilmesi ve benzerleri diğer sosyal konularda vaaz ettikçe halktan ve bazı meşhur İsmâ‘îlî din adamlarından kendisine yönelik tepkiler de gelmeğe başladı.[2]
Muhammed bin İsmâ‘il Neştekin ed-Derezî ile olan fikir ayrılıkları
Dışarıdan gelen bu karşı muhalefet süreci esnasında, içerden de Hamza ile yanında görevli astlarınadan ed-Derezî adındaki Hâlife el-Hâkim'in bakanlarından biri arasında bir sürtüşme hâsıl olmuştu. Ed-Derezî (Tam adı: (Arapça: محمد بن اسماعيل نشتاكين الدرازي , Muhammed bin İsmâ‘il Neştekin ed-Derezî) adındaki Buhara asıllı Altay-Türkleri'nden olan bu memur, Tevhîd Dâvâsı'nın mesajının ruhundan uzaklaşmağa başlamış ve Hamza'nın kağıda döktüğü Hikmet Risâleleri'ni sanki el-Hâkim bi-EmrʿAllâh ilâhmış gibi neşretmeğe başlamıştı.[2] Ed-Derezî, Hâlife el-Hâkim'in kendisini Hamza'ya tercih edeceğini ve destekleyeceğini zannetmekteydi. Fakat, kitleler onun öğretilerine karşı şiddetle karşı çıkmışlardı. Olayların bu yönde gelişmesinin ardından Neştekin ed-Derezî halkın gösterdiği bu şiddetli muhalefet ve öfkeyi, kendisinin aslında emrinde çalıştığı Hamza'nın tâlimatlarını uygulamaktan başka bir şey yapmadığını söyleyerek Hamza'nın üzerine yönlendirmeyi de başarmıştı. Neticede, halk Neştekin'e saldıracakları yerde Reydân Camii'nde karargâh kurmuş olan Hamza ve yandaşlarına düşman kesilmeğe başlamışlardı.[2] Hâlife el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın Neştekin ed-Derezî'yi dînden çıkmakla itham ederek i'dam etmesi ve onun öğretilerini halkın önünde şiddetle kınamasına rağmen, üzerinden yıllar geçtikten sonra işe bakın ki gözlemcilerin Dürzî öğretisini hâlâ Neştekin ed-Derezî'ye mâletmeleri ve Hamza'nın adından hiç de bahsetmemeleri bir hâyli ilginç.[2] Neştekin ed-Derezî ve yandaşlarının infâzından sonra, Hamza vaazlarına iki sene daha devam etmişti.[2] Bu tarikâtın adının hatalı bir şekilde Dürzîlik olarak adlandırılmasına karşın, “Dürzî” adı Dürzîler'in el yazması doküman ve kikaplarında hiçbir zaman yer almamıştır.[3]
Hamza ile ed-Derezî'nin düşünce tarzları çoğu çağdaş araştırmacıların yazdıklarına göre el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın tam bir ilâh olduğu yönündeki öğretileri hususunda örtüşmekteydi.[4][5][6] Bu konuda ortaya çıkan belirsizlik ise, o devrin tarihî muğlaklığı ile Dürzi inancının okült ve ezoterik yönlerinden kaynaklanmaktaydı.
Remove ads
- Hamzah ibn 'Ali. Encyclopædia Britannica. 2005. Encyclopædia Britannica Online. 18 Nov. 2005 <http://search.eb.com/eb/article-90390927+Ağustos+2008+tarihinde+Wayback+Machine+sitesinde+arşivlendi.>.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads