Guatemala Kızılderilileri

Guatemala Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Guatemala^[1][2] ya da Los indios guatemaltecos^[2]), Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler (% 9.1), Kakçikeller (% 8.4), Mamlar (% 7.9) ve Kekçiler (% 6.3) olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin (Şinkalar ve Garifunalar) oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.

Guatemala Kızılderilileri
(Indios de Guatemala)

Guatemala'da konuşulan dillerin dağılım haritası (Castilian = Guatemala İspanyolcası ve Garifuna ile Xinka hariç hepsi Maya dilleridir)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Maya dilleri, İspanyolca (Guatemala İspanyolcası)
Din
Hristiyanlık, Maya dini

Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan bir soykırım geçirmişlerdir. İronik olarak, Guatemala Maya dilleri ve kültürü konusunda çalışmalar yapan Guatemala Maya Dilleri Akademisi'nin merkezi olarak, bu soykırımın suçlularından biri olan savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) seçilmiştir.^[3]

Avrupalılaş[tır]manın (Guatemala İspanyolcası ladinización) sonucu olarak, Kızılderililer ile İspanyolların melezi ve anadili İspanyolca olan Mestizolar Guatemala'da Ladino adıyla bilinir ve yasa gereği ayrı bir etnik grup olarak tanımlanır.^[4][5][6]

Nüfus

1778-1990 yılları arasındaki Guatemala Kızılderililerinin ve Ladinoların nüfusu:^[2]

Yıl	Toplam	Ladino	Kızılderililer	Kızılderili yüzdesi
1778	392.272	80.485	311.797	78.4
1837	?	179.047	?	?
1880	1.224.602	379.828	844.744	68.9
1893	1.364.678	481.954	882.733	64.6
1921	2.004.900	704.793	1.299.927	64.8
1950	2.790.868	1.293.607	1.497.261	53.5
1964	4.287.997	2.497.055	1.808.942	42.2
1973	5.160.221	2.900.197	2.260.024	43.8
1981	6.054.227	3.517.705	2.536.522	41.9
1990	9.197.351	5.347.340	3.850.011	41.8

Halklar

Halk	Nüfus (2002)[7]	departman
Açiler (Achi')	105.992	Baja Verapaz
Akatekler (Akateko)	39.370	Huehuetenango
Avakatekler (Awakateko)	11.068	Huehuetenango
Çalçitekler (Chalchiteko)	30.000[8]	Huehuetenango
Çortiler (Ch'orti')	46.833	Chiquimula, Zacapa
Çuhlar (Chuj)	64.438	Huehuetenango
Hakaltekler (Jakalteko, Popti')	47.024	Huehuetenango
İşiller (Ixil)	95.315	El Quiché
İtzalar (Itza')	1.983	El Petén
Kakçikeller (Kaqchikel)	832.968	Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez
Kanhoballar (Q'anjob'al)	159.030	Huehuetenango
Kekçiler (Q'eqchi')	852.012	Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal
Kiçeler (K´iche´)	1.270.953	El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango
Mamlar (Mam)	617.171	Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu
Mopanlar (Mopan)	2.891	El Petén
Pokomamlar (Poqomam)	42.009	Escuintla, Guatemala, Jalapa
Pokomçiler (Poqomchi')	114.423	Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché
Sakapultekler (Sakapulteko)	9.763	El Quiché
Sipakapalar (Sipakapense)	10.652	San Marcos
Tektitekler (Tektiteko)	2.077	Huehuetenango
Tzutuhiller (Tz'utujil)	78.498	Sololá, Suchitepéquez
Uspantekler (Uspanteko)	7.494	El Quiché
Şinkalar (Xinka)	16.214	Santa Rosa
Garifunalar (Garífuna)	5.040	Livingston

Ayrıca bakınız

• Guatemala Maya Dilleri Akademisi

Resim galerisi

• 
  İşiller
• 
  Kekçiler
• 
  Kiçeler
• 
  Hakaltekler
• 
  Mamlar
• 
  Tzutuhiller

Kaynakça

1. Karl von Scherzer (1856), Las Historias del origen de los Indios de Guatemala, par el R. P. F. Francisco Ximenes. Vienna, 1856. Copy of Spanish translation of Popol Vuh manuscript.
2. Flavio Rojas Lima (1992), Los indios de Guatemala, Ed. Mapfre, S.A, 1992 (İspanyolca)
3. «La anterior residencia del ministro de la Defensa albergará los estudios del Canal 5», 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. artículo en el diario El Periódico (Guatemala) del 22 de diciembre de 2003. Consultado el 1 de julio de 2012.
4. "Reflexiones sobre el mestizaje y la identidad nacional en Centroamérica: de la colonia a las Républicas liberales" (İspanyolca). Ministerio de Educación (MINEDUC). 2008. 26 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
5. "XI Censo Nacional de Poblacion y VI de Habitación (Censo 2002) - Pertenencia de grupo étnico" (İspanyolca). Instituto Nacional de Estadística (INE). 2002. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
6. Rodríguez L, Lic. Carlos Antonio. "La determinación Estadística de los grupos étnicos, el indigenismo, la situación de la pobreza y la exclusión social. Los Censos Integrados del 2002 y la inclusión social de los grupos étnicos. Perfil nacional del desarrollo sociodemográfico" (PDF) (İspanyolca). 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi.
7. "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.
8. "Chalchitecos, en busca de reconocimiento". Prensa Libre (İspanyolca). 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.

Dış bağlantılar

• Academia de Lenguas Mayas de Guatemala9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (resmi site)
• Yale University: Genocide Studies program : Guatemala