Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Guatemala Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Guatemala[1][2] ya da Los indios guatemaltecos[2]), Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler (% 9.1), Kakçikeller (% 8.4), Mamlar (% 7.9) ve Kekçiler (% 6.3) olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin (Şinkalar ve Garifunalar) oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.
[[Dosya:Guatémala 78.jpg  |frameless]]Guatemala'da konuşulan dillerin dağılım haritası (Castilian = Guatemala İspanyolcası ve Garifuna ile Xinka hariç hepsi Maya dilleridir) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Hristiyanlık, Maya dini |
Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan bir soykırım geçirmişlerdir. İronik olarak, Guatemala Maya dilleri ve kültürü konusunda çalışmalar yapan Guatemala Maya Dilleri Akademisi'nin merkezi olarak, bu soykırımın suçlularından biri olan savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) seçilmiştir.[3]
Avrupalılaş[tır]manın (Guatemala İspanyolcası ladinización) sonucu olarak, Kızılderililer ile İspanyolların melezi ve anadili İspanyolca olan Mestizolar Guatemala'da Ladino adıyla bilinir ve yasa gereği ayrı bir etnik grup olarak tanımlanır.[4][5][6]
1778-1990 yılları arasındaki Guatemala Kızılderililerinin ve Ladinoların nüfusu:[2]
| Yıl | Toplam | Ladino | Kızılderililer | Kızılderili yüzdesi |
| 1778 | 392.272 | 80.485 | 311.797 | 78.4 |
| 1837 | ? | 179.047 | ? | ? |
| 1880 | 1.224.602 | 379.828 | 844.744 | 68.9 |
| 1893 | 1.364.678 | 481.954 | 882.733 | 64.6 |
| 1921 | 2.004.900 | 704.793 | 1.299.927 | 64.8 |
| 1950 | 2.790.868 | 1.293.607 | 1.497.261 | 53.5 |
| 1964 | 4.287.997 | 2.497.055 | 1.808.942 | 42.2 |
| 1973 | 5.160.221 | 2.900.197 | 2.260.024 | 43.8 |
| 1981 | 6.054.227 | 3.517.705 | 2.536.522 | 41.9 |
| 1990 | 9.197.351 | 5.347.340 | 3.850.011 | 41.8 |
| Halk | Nüfus (2002)[7] | departman |
|---|---|---|
| Açiler (Achi') | 105.992 | Baja Verapaz |
| Akatekler (Akateko) | 39.370 | Huehuetenango |
| Avakatekler (Awakateko) | 11.068 | Huehuetenango |
| Çalçitekler (Chalchiteko) | 30.000[8] | Huehuetenango |
| Çortiler (Ch'orti') | 46.833 | Chiquimula, Zacapa |
| Çuhlar (Chuj) | 64.438 | Huehuetenango |
| Hakaltekler (Jakalteko, Popti') | 47.024 | Huehuetenango |
| İşiller (Ixil) | 95.315 | El Quiché |
| İtzalar (Itza') | 1.983 | El Petén |
| Kakçikeller (Kaqchikel) | 832.968 | Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez |
| Kanhoballar (Q'anjob'al) | 159.030 | Huehuetenango |
| Kekçiler (Q'eqchi') | 852.012 | Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal |
| Kiçeler (K´iche´) | 1.270.953 | El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango |
| Mamlar (Mam) | 617.171 | Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu |
| Mopanlar (Mopan) | 2.891 | El Petén |
| Pokomamlar (Poqomam) | 42.009 | Escuintla, Guatemala, Jalapa |
| Pokomçiler (Poqomchi') | 114.423 | Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché |
| Sakapultekler (Sakapulteko) | 9.763 | El Quiché |
| Sipakapalar (Sipakapense) | 10.652 | San Marcos |
| Tektitekler (Tektiteko) | 2.077 | Huehuetenango |
| Tzutuhiller (Tz'utujil) | 78.498 | Sololá, Suchitepéquez |
| Uspantekler (Uspanteko) | 7.494 | El Quiché |
| Şinkalar (Xinka) | 16.214 | Santa Rosa |
| Garifunalar (Garífuna) | 5.040 | Livingston |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.