Loading AI tools
İsveçli iklim değişikliği aktivisti Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg[2][3] (İsveççe telaffuz: [²ɡreːta ²tʉːnbærj] (
dinle); 3 Ocak 2003), Ağustos 2018'de iklim değişikliği ile savaşılmaya hemen başlanması gerektiği konusunda protestolara başlayan İsveçli bir eylemci. "İklim için okul grevi" ile medyanın dikkatini çekmeye başlayan Thunberg, o zamandan beri iklim aktivistliği yapmaktadır.[4][5][6][7] Medya ile yayılan protestosuna destek olarak, okullar iklim hareketi için greve Kasım 2018'de başlamış ve aynı yılın Aralık ayında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı'nın (COP24) ardından büyüyüp dünyaya yayılmıştır.
Greta Thunberg | |
|---|---|
.jpg) 2023'te Thunberg | |
| Doğum | Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg 3 Ocak 2003 Stockholm, İsveç |
| Akraba(lar) | Svante Thunberg (babası) Malena Ernman (annesi) Olof Thunberg (dedesi)[1] |
| İmza | |
 | |
15 Mart 2019'da,[8] dünyanın dört bir yanındaki 112 ülkesinden tahminî 1,4 milyon öğrenci grev ve protesto çağrısına yanıt verip protestoya katıldı.[6] 24 Mayıs 2019'da 125 ülkeden öğrenci içeren, benzer bir etkinlik düzenlendi.[9] Temmuz 2019'da, Petrol İhracatçı Ülkeler Örgütü (OPEC) adına, Genel Sekreter Mohammed Barkindo, iklim aktivistleri olan Thunberg'i ve diğer gençleri fosil yakıt endüstrisi için "en büyük tehdit" olarak ilan etti.[10][11]
Thunberg, aktivizmi için çeşitli ödüller aldı. Mart 2019'da, Norveç parlamentosunun üç üyesi, Nobel Barış Ödülü için Thunberg'i aday gösterdi.[12] Sonraki iki sene de aday gösterilip üst üste üç kez (2019-20-21) Nobel Ödülü'ne aday gösterildi.[13][14] Mayıs 2019'da, 16 yaşındayken, Time dergisinin kapağında yer aldı.[15] Bazı medya, dünya üzerindeki etkisini "Greta Thunberg etkisi" olarak nitelendirdi.[16][17][18]
Greta Thunberg, 3 Ocak 2003'te doğdu.[19] Annesi Malena Ernman, İsveçli bir opera sanatçısı ve babası, aktör Svante Thunberg.[20] Dedesi, oyuncu ve yönetmen Olof Thunberg.[21] Kasım 2018'deki bir TEDx konuşmasında Thunberg, ilk olarak sekiz yaşında iklim değişikliğini duyduğunu ve neden bu kadar az şey yapıldığını anlayamadığını söyledi.[22] 11 yaşındayken depresyona girdi ve konuşmayı bıraktı. Daha sonra Asperger sendromu,[5] obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) <,[5] DEHB[5] ve selektif mutizm (seçici konuşmamazlık) tanısı kondu.[5] Konuşmasında seçici mutizmi nedeniyle ancak ihtiyaç duyduğu zaman konuşabildiğini ve “şimdi bu anlardan biri” olduğunu ve "spektrum" da olmanın, "hemen hemen her şey siyah veya beyaz olduğu için" bir avantaj olduğunu söyledi.[22] Thunberg “Protesto etmezsem içimde ölüyormuşum gibi hissediyorum” dedi.[23] Babası okula gitmemesinden hoşlanmıyor, ancak şöyle diyor: "[Biz] ayakta durma isteğine saygı duyuyoruz. Evde oturup gerçekten mutsuz olabilir ya da protesto edip mutlu olabilir".[23] Greta, ailesinin karbon ayak izini azaltmak için, vegan olmaları ve uçmayı bırakmaları konusunda ısrar etti.[24] Ailesini suçlu hissetmelerini sağlayarak et yemekten vazgeçmeye ikna ettiğini söyleyip "Onlara geleceğimizi çaldıklarını söylemeye devam ettim." dedi.[25] Annesi ayrıca, bir opera şarkıcısı olarak uluslararası kariyerini bıraktı.[23] Uluslararası etkinliklerde konuşma davetlerine rağmen, Greta da hiçbir yere uçmuyor.[26]
Thunberg, iklim değişikliğine dikkati çekmek için okulu asmasına dair öğretmenlerinin görüşlerinin birbirinden ayrıldığını söylüyor ve ekliyor: "İnsanlar yaptığım şeyin iyi olduğunu, ancak öğretmenler olarak durmam gerektiğini söylüyorlar."[23] Onu destekleyen bir öğretmeni şöyle dedi: "Greta bir baş belasıdır, yetişkinleri dinlemiyor. Ama bir felaket için tam hızda ilerliyoruz ve bu durumda tek makul şey mantıksız olmaktır."[23]
Mayıs 2019'da Penguin Books, konuşmasının bir koleksiyonu olan, No One Is Too Small to Make a Difference'ı yayımladı.[27] Penguin, Thunberg ailesinin hikâyesi olan Scenes from the Heart'ı yayınlamayı da amaçlıyor. Bu projelerden sağlanan kazançlar hayır kurumuna bağışlanacak.[28] Ayrıca Mayıs 2019'da, sanatçı Jody Thomas, Bristol'deki bir duvara 50 fit yüksekliğinde bir duvar resminde Thunberg'i çizdi. Yüzünün alt yarısını yükselen deniz suyunun altında görünür şeklinde.[29]
.jpg)
Democracy Now!'dan Amy Goodman ile röportajında Thunberg, Şubat 2018'de ABD'deki okulda gerçekleşen silahlı çatışmalar sonrasında birkaç gencin okula geri dönmeyi reddettiğini öğrenince aklına ilk olarak bir iklim grevi fikrinin geldiğini söyledi.[20] Silahlı çatışmadan etkilenen Parkland, Florida'daki Marjory Stoneman Douglas Lisesindeki bu genç aktivistler, daha fazla silah kontrolünü sağlamak için "March for Our Lives" adında yürüyüş organize etmişlerdi.[30][31]
Mayıs 2018'de Thunberg, İsveçli bir gazete olan Svenska Dagbladet'ın düzenlediği çevre hakkında bir kompozisyon yarışması kazandı. Makale gazetede yayımlandı, daha sonra iklim değişikliği konusunda bir şeyler yapmak isteyen bir grup olan Fossil Free Dalsland'dan Bo Thorén, Thunberg ile temasa geçti. Thunberg grubun birkaç toplantısına katıldı ve bunlardan birinde Thoren, okul çocuklarının iklim değişikliği için grev yapabileceklerini de belirtti.[32] Thunberg, diğer gençleri greve katılmaları için ikna etmeye çalıştı ama “hiç kimse ilgilenmedi”, bu yüzden kendisi grev yapmaya karar verdi.[20]
Başlangıçta Facebook sayfasında yayınladığı bir bildirimde Thunberg, bir iklim bilimcisi olmadığını kabul ediyor: O, bilim insanlarının on yıllardır kamuoyuna anlattıklarını tekrar eden bir elçi. Herkesin bilim insanlarını dinlemesi ve gerçekleri kabul etmesi hâlinde "hepimiz okula geri dönebiliriz" diyor.[33]
20 Ağustos 2018'de, dokuzuncu sınıfa yeni başlayan Thunberg, İsveç'in en sıcak yaz aylarında, 2018 yılındaki sıcak dalgaların ve orman yangınlarının ardından, 9 Eylül 2018'deki İsveç genel seçimlerine kadar okula gitmemeye karar verdi.[23] Talebi, İsveç hükûmetinin Paris Anlaşması'na uygun olarak karbon emisyonlarını azaltmasıydı ve Skolstrejk för klimatet (iklim için okul grevi) dövizi ile okul saatlerinde üç hafta boyunca her gün, Riksdag dışında oturarak protesto etti.[34] İsveç iklim odaklı sosyal medya şirketi We Don't Have Time'ın (WDHT) kurucusu Ingmar Rentzhog'a göre, grev serbest çalışan bir fotoğrafçıyla ortaya çıktıktan sonra, halkın dikkatini çekmeye başladı ve ardından Thunberg'in fotoğrafları, Facebook üzerinden ve Instagram hesaplarından yayıldı. Ayrıca şirketin YouTube kanalında neredeyse 88.000 kez görüntülenen İngilizce bir video da yayınladı.[35] Genel seçimlerden sonra Thunberg, sadece cuma günleri grevine devam etti ve hızla dünya çapında dikkat çekmeye başladı. Tüm dünyadaki okul öğrencilerine, öğrenci grevlerine katılmaları için ilham verdi.[36] 2018 Aralık itibarıyla en az 270 şehirde 20.000'den fazla öğrenci grev yapmıştı.[36]
Ekim 2018'den sonra, Thunberg'in eylemleri; yalnız protesto gösterilerinden, Avrupa'daki gösterilere katılmaya; birkaç yüksek profilli kamuya açık konuşmalar yapmaya ve artan sayıda takipçisini sosyal medya platformlarında seferber etmeye kadar gelişti. Mart 2019'a kadar, her cuma günü başka öğrencilerin de ara sıra katıldığı düzenli protestolarını İsveç parlamentosu dışında sürdürüyordu. Aktivizmi okuluna engel olmadı, fakat daha az boş vakti oldu.[5]
Şubat 2019'da 224 akademisyen, Thunberg ve grevdeki okul çocuklarının seslerini duyurma eylemlerinden ilham aldıklarını belirten açık bir destek mektubu imzaladılar.[37] Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Thunberg'in başlattığı okul grevlerini de onayladı ve “Benim neslim iklim değişikliğinin dramatik mücadelesine tam olarak cevap veremedi. Bu, genç insanlar tarafından derinden hissediliyor, sinirlenmelerini anlıyorum." dedi[38]
Haziran 2019'da Thunberg, Green New Deal'ı Şubat 2019'da ABD Temsilciler Meclisi’ne gönderen Alexandria Ocasio-Cortez’le video bağlantısı yaparak ABD’yi on yıl içinde “net sıfır” sera gazı hedefine çağırdı. Beraber görüşleri ciddiye alınmadığı zaman nasıl hissettiğini tartıştılar, çünkü onlar genç ve 'hangi taktikleri gerçekten işe yarıyor'u konuştular.[39]
_(cropped).jpg)
Thunberg, Brüksel'deki Avrupa Parlamentosu dışındaki "İklim İçin Ayağa Kalk" gösterisine katıldı. Ekim 2018'de Londra’da, Parlamento Meclisi’nin karşısında, Extinction Rebellion'ın düzenlediği "Declaration of Rebellion - İsyan Deklarasyonu"nda konuştu. "Hiçbir zaman kriz olarak değerlendirilmemiş, ama şimdiye kadar da görülmemiş bir krizle karşı karşıyayız ve liderlerimiz hep çocuk gibi davranıyor. Uyanıp her şeyi değiştirmemiz gerekiyor." dedi.[40][41]
24 Kasım 2018'de TEDxStockholm'de konuştu.[22][42][43] Sekiz yaşındayken, iklim değişikliğinin var olduğunu ve neden bir dünya savaşı varmış gibi her kanalda haber başlıklarında yer almadığını merak ettiğinden bahsetti. Bazılarının önerdiği gibi okula bir iklim bilimcisi olmak için gitmediğini söyledi, çünkü bilim üzerine düşeni yaptı ve sadece inkâra sebep oldu; cehalet ve eylemsizlik sonucu oldu. Çocukların ve torunların, 2018'de hâlâ zaman varken neden harekete geçmediklerini sorduklarını belirterek “kurallar ile oynayarak dünyayı değiştiremeyiz, çünkü kurallar değişmeli” diye konuşmasını bitirdi.[44]
Thunberg, 4 Aralık 2018'deki[36] COP24 Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesine katılanlara hitap etti.[45][46] Zirvede 12 Aralık 2018'deki genel kurul toplantısında da söz aldı. Daha önce de okul grevinin nasıl başladığı hakkında konuştuğu "We Don't Have Time" vakfı yetkilileri ile bir panele de konuşmacı olarak katıldı.[47]
23 Ocak 2019'da Thunberg, 32 saatlik bir tren yolculuğunun ardından,[48] 1.500 özel jet uçuşuyla gelen birçok delegenin aksine,[49] Dünya Ekonomik Forumu'nda iklim kampanyasına devam etmek için[50][51] Davos'a geldi. Bir Davos paneline "Bazı insanlar, bazı şirketler, bazı karar vericiler, özellikle de akla gelmeyen miktarlarda para kazanmaya devam etmek için ne kadar paha biçilmez değerden vazgeçtiklerini tam olarak biliyorlar. Sanırım burada olan birçoğunuz bu grup insanlara dâhilsiniz." dedi.[52]
Forumun olduğu haftanın ilerleyen zamanında, küresel liderleri "Umutlu olmanızı istemiyorum. Panik yapmanızı istiyorum. Sizin her gün hissettiğim korkuyu hissetmenizi istiyorum ve sonra eyleme geçmenizi istiyorum. Bir krizde olduğu gibi hareket etmelisiniz. Ev yanıyormuş gibi davranmanızı istiyorum - çünkü öyle."[53] Ocak 2019'da The Guardian için bir makalede yazdı: "IPCC'ye (Hükûmetler Arası İklim Değişikliği Paneli) göre, hatalarımızı geri alamayacağımız noktadan 12 yıldan daha az bir zaman uzaktayız. Toplum ihtiyacı her alanda bizim CO2 emisyonlarını en az %50 oranında bir azalma da dâhil olmak üzere her alanda değişikliklerin gerçekleşmesi" dedi.[54]
21 Şubat 2019'da, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Avrupa Komisyonu şefi Jean-Claude Juncker'ın konferansında bir konuşma yaptı ve burada küresel ısınmayı Paris İklim Anlaşması'nda belirlenen iki derecelik hedefinden daha az olacak şekilde sınırlanması gerektiğini söyledi. AB kendi CO2 emisyonunu 2030 yılına kadar, Paris'te belirlenen %40 hedefinin iki katı, %80 oranında azaltmalı. "Bunu başaramazsak" dedi, "siyasi liderlerimizin mirası kalan her şey, insanlık tarihinin en büyük başarısızlığı olacak" dedi. Daha sonra Brüksel'deki iklim protestosunda 7.500 Belçikalı öğrenciye katıldı.[55][56]
29–31 Mart 2019 hafta sonu, Thunberg Berlin'i ziyaret etti. Cuma günü Brandenburg Kapısı yakınında yaklaşık 25.000 kişinin önünde konuştu ve "Geleceklerinin yok edilmesini protesto etmek için çocukların kendi eğitimlerini feda etmeleri gereken garip bir dünyada yaşıyoruz. Bu krize en küçük katkısı olan en çok etkilenecek olanlardır." dedi.[57] Konuşma sonrasında, Thunberg ve diğer iklim aktivisti Luisa Neubauer, Potsdam İklim Etkisi Araştırma Enstitüsü'nü ziyaret etti ve orada bilim insanlarıyla bir araya geldi. Cumartesi günü Thunberg, Almanya'nın yıllık film ve televizyon ödül şovu; 'Altın Kamera Özel Ödülü'nü aldı. Galadaki kabul konuşmasında Thunberg, her yerden ünlüleri, etkilerini kullanmaya ve iklim aktivizmi için üzerlerine düşeni yapmalarını istedi.[7][58][59]
Nisan 2019'da Strazburg'daki Avrupa Parlamentosu'nda milletvekilleri ve AB yetkilileriyle yaptığı toplantıda, "üç acil durum Brexit zirvesi ve iklim ve çevrenin bozulmasına ilişkin hiçbir acil durum zirvesi yok" dedi tekliflerini verdi. İklim değişikliği tartışmaları AB zirvelerinde ana konu olmadı, çünkü diğer konular öncelik kazandı.[60] Thunberg devam etti: "Soyu tükenme oranı normal olarak kabul edilenden 10.000 kat daha hızlıdır, her gün 200 türün nesli tükenmektedir". Ek olarak, "verimli toprakların erozyonu, yağmur ormanlarının ormansızlaştırılması, zehirli hava kirliliği, böcek ve yaban hayatı kaybı, okyanuslarımızın asitlenmesi… hepsi felaket eğilimleridir." dedi. Thunberg, konuşmasının sonunda ayakta alkışlandı.[60]
Mayıs 2019'da Thunberg, Schwarzenegger’in Paris Anlaşması'ndaki ilerlemeyi hızlandırmak için düzenlediği konferansın açılışında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres ve Avusturya Cumhurbaşkanı Alexander Van der Bellen ile bir araya geldi.[61] En son IPCC raporundan alıntı yaparak: “Eğer yaklaşık 2030 yılında gerekli değişiklikleri yapmazsak, muhtemelen insan kontrolünün ötesinde geri dönüşü olmayan bir zincirleme reaksiyon ortaya koyacağız. O zaman geri dönüşü olmayan bir noktaya geçeceğiz, bu felaket olacak." dedi. Etkinliğe 30 farklı ülkeden 17 bin kişi katıldı.[62]
Temmuz 2019'da Thunberg, İngiliz grubu The 1975 ile uzun bir seslendirme çalışması yaptı. Greta seslendirmesini şu sözle bitirir: "Öyleyse oradaki herkes için sivil itaatsizlik zamanı. Asi davranmanın zamanı geldi." Bu çalışmanın gelirleri Thunberg isteği üzerine Extinction Rebellion'a bağışlandı.[63]
Thunberg, "Greta Thunberg etkisi" olarak nitelendirilen başka kız öğrenci iklim savaşçılarına ilham verdi.[17] Açık sözlü duruşuna cevaben, çeşitli politikacılar iklim değişikliğine odaklanma gereğini de kabul etmişlerdir. İngiltere'nin o zamanki çevreden sorumlu devlet bakanı Michael Gove, "Sizi dinlerken büyük bir hayranlık hissetmiştim, aynı zamanda sorumluluk ve suçluluk duydum. Ailenizin neslindenim ve neredeyse ele almak için yeterince şey yapmadığımızı biliyorum. İklim değişikliği ve daha geniş çevresel kriz yaratmalarına yardım ettik." 2008 İklim Değişikliği Yasası'nın yürürlüğe girmesinden sorumlu olan işçi partisi siyasetçisi Ed Miliband şunları söyledi: "Bizi uyandırdın. Teşekkür ederiz. Grevde olan tüm gençler toplumumuza bir ayna oluşturdu. Hepimize çok önemli bir ders verdik. Kalabalıktan sıyrıldınız."[16] Haziran 2019'da, İngiltere'deki bir YouGov anketi, Thunberg ve Extinction Rebellion'ın “inkâr balonunu deldiğini” söylediklerinden beri, çevre ile ilgili kamuoyu endişelerinin Birleşik Krallık'ta rekor seviyelere yükseldiğini tespit etti.[64]
Thunberg'den ilham alan varlıklı hayırseverler ve Amerika Birleşik Devletleri'nden yatırımcılar, İklim Acil Durum Fonu'nu kurmak için Extinction Rebellion'ı ve okul grev gruplarını desteklemek için yaklaşık yarım milyon sterlin bağışta bulundular.[65] Hayırseverlerden biri olan Trevor Neilson, üç hayırseverin önümüzdeki haftalarda ve aylarda daha fazla bağışta bulunmak için küresel mega zengin arkadaşlarıyla iletişim kuracağını söyledi.[66] Şubat 2019'da, Thunberg'in çabalarına yanıt olarak, AB başkanı Jean-Claude Juncker, 2021'de başlayan iklim değişikliğini hafifletmek için yüz milyarlarca avro harcama önerisini açıkladı.[67] Yeşiller partisi seçimlerde oylarını iki katına kadar arttırıp yaklaşık %21 ile ikinci sıraya çıkarak Avrupa Parlamentosu üye sayısını 71'e çıkardılar.[68] Onların Avrupa komisyonundaki sandalye sayısının artırılmasını sağlayan[69] oylar, Thunberg'in kuzey Avrupa ülkelerinin sokaklarındaki eylemlerinden ilham almış gençlerden geldi.[68] Sonuç, Yeşiller'e yeni Avrupa parlamentosunda “karar verici” olma şansını veriyor.[69] Haziran 2019 yılında İsveç Demiryolları (SJ), ülke içi yolculuklar için tren bileti alan İsveçli sayısının, CO2 üzerinde uçan etkisi hakkında büyüyen kamuoyu ile; bir önceki yıla göre %8 arttığı gözlemlenmiştir. Thunberg'in uluslararası konferanslara uçmayı reddetmesi sayesinde altını çizdiği CO2 emisyonu etkili oldu. Çevresel etkisinden dolayı uçağa binmekten utanmak, sosyal medyada 'Flygskam' veya "Uçmaktan Utanç" olarak #jagstannarpåmarken olarak etiketlendi.[70][71]
2018 yılının sonlarında, Thunberg'in iklim grevini ilk yayınlayanlardan biri olduğunu iddia eden Ingmar Rentzhog, klima şirketi "start-up"ına ücretsiz gençlik danışmanı olmasını istedi. Daha sonra Rentzhog, icra kurulu başkanı olduğu, yan kuruluşu için milyonlarca dolarlık bağış için bilgisi veya izni olmadan adını ve imajını kullandı.[72] Thunberg şirketten hiç para almadı.[35][73] İlgili firma ile gönüllü danışman görevini iptal etti, firmanın kendi adını kullanarak para kazandığını ve "hiçbir kuruluşun bir parçası olmadığını… tamamen bağımsız olduğumu... [ve] ne yapıyorsa tamamen ücretsiz yaptığını açıkladı."[74]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
