Gratianus

Flavius Gratianus Augustus (Latince: Gratianus; 18 Nisan 359 – 25 Ağustos 383), 367-383 yılları arasında Batı Roma İmparatorluğu’nun imparatoruydu. I. Valentinianus'un en büyük oğlu olan Gratianus, çocuk yaşta Augustus unvanına yükseltildi ve babasının 375 yılında ölümünden sonra batı topraklarını miras aldı. İmparatorluğun yönetimini, aynı zamanda babasının ölümü üzerine Pannonia’da imparator ilan edilen üvey kardeşi II. Valentinianus ile resmi olarak paylaştı. Doğu ise amcası Valens tarafından yönetiliyordu; Valens’in ölümünden sonra onun yerine I. Theodosius geçti.

Gratianus
Roma imparatoru
Hüküm süresi	4 Ağustos 367 - 17 Kasım 375 (babasının altında Augustus olarak; 17 Kasım 375 - 25 Ağustos 383 (II. Valentinianus ile birlikte batının ortak Augustus'u olarak, uygulamada batının kıdemli imparatoru)
Önce gelen	I. Valentinianus
Sonra gelen	Magnus Maximus/II. Valentinianus
Doğum	18 Nisan/23 Mayıs 359
Ölüm	25 Ağustos 383 Lyon
Tam adı Flavius Gratianus Augustus
Hanedan	Valentinianus Hanedanı
Babası	I. Valentinianus

Gratianus, daha sonra Ren Nehri boyunca bir sefer düzenleyerek Lentienser kabilesine saldırdı ve onları teslim olmaya zorladı. Aynı yıl, Doğu Roma İmparatoru Valens, Gotlarla yapılan Hadrianopolis Muharebesi’nde hayatını kaybetti. Bunun üzerine Gratianus, 379 yılında Theodosius’u Valens’in yerine Doğu’nun imparatoru olarak atadı. Gratianus, İznik Hristiyanlığına bağlılığı nedeniyle geleneksel Roma dinine karşı mesafeli bir tutum benimsedi. Bu bağlamda Selanik Fermanı’nı yayımladı, pontifex maximus (başrahip) unvanını reddetti ve Roma Senatosu’nun Curia Iulia’sından Zafer Mihrabı’nı kaldırttı. Isère Nehri kıyısında bulunan Roma Galyası'ndaki Cularo şehri, onun onuruna Gratianopolis adını aldı; bu isim daha sonra Grenoble olarak evrildi. 383 yılında, gaspçı Magnus Maximus’un başlattığı isyanla karşı karşıya kalan Gratianus, ordusunu Lutetia’ya (Paris) doğru yürüttü. Ancak ordusu onu terk etti. Ardından Gratianus, Lugdunum’a (Lyon) kaçtı ve burada öldürüldü.

Yaşamı

Gratianus imparator I. Valentinianus'un Marina Severa'dan olan oğluydu ve Panonya'da Sirmium'da doğmuştu. Adını büyükbabası Yaşlı Gratianus'tan almıştır. Gratianus ilk olarak II. Constantius'un kızı Constantia ile evlenmiştir. İkinci karısı Laeta'dır. Her iki evliliğinden de çocuğu olmamıştır.

4 Ağustos 367'de babasından Augustus unvanını almıştır. 17 Kasım 375'te Valentinianus'un ölümünün ardından Panonya'daki askerler imparatorun ikinci karısı Justina'dan olan oğlunu henüz çocukken II. Valentinianus adıyla imparator ilan etmişlerdir.

Gratianus askerlerin seçimine boyun eğmiş, Galya eyaletlerinin yönetimi dışında İtalya, İlliryum ve Afrika'yı Valentinianus ve annesine bırakmıştır. Ancak bu bölünme yalnızca laftaydı ve esas otorite Gratianus'un elinde kaldı.

Doğu Roma İmparatorluğu amcası Valens'in yönetimindeydi. 378'in mayıs ayında Gratianus Alamanların en güneydeki kolu olan Lentienseleri bugünkü Colmar yakınlarında Argentovaria savaşında kesin bir yenilgiye uğrattı. Aynı yıl 9 Ağustos'ta Valens Hadrianapolis Muharebesi'nde öldü. Valens Gratianus ve ordusunun Gotlar, Alanlar ve Hunlardan oluşan düşmanlarına karşı yardımcı olmak için gelmelerini beklemeyi reddetmiş ve bunun neticesinde doğu Roma ordusunun üçte ikisi öldürülmüştü.

Aynı yıl doğunun yönetimi Gratianus'a kaldı ancak babar akınlarına karşı koyamadığını hisseden Gratianus 19 Ocak 379'da I. Theodosius'u imparatorluğun doğu bölümünü yönetmekle görevlendirdi. Ardından ikisi birlikte Gotlar Savaşı'nda Balkanları barbarlardan temizlediler.

Gratianus bir süre imparatorluğu enerjik bir biçimde ve başarıyla yönettiyse de zamanla tembelleşti, kendini ava verdi ve Frank generali Merobaudes ve Milano psikoposu Ambrose'nin elinde oyuncak haline geldi.

Hadrianapolis Muharebesi felaketinden sonra bir grup alanı kendi özel hizmetine alması ve kamu önünde bir İskit savaşçısı gibi giyinmesi yüzünden Gratianus Romalı askerler arasında hor görülmeye ve içerlenmeye başladı. Bu durumdan faydalanan Romalı general Magnus Maximus Britanya'da bir ayaklanma başlattı ve büyük bir ordu ile Galya'yı işgal etti. O sırada Paris'te olan Gratianus askerleri kendisini terk edince Lyon'a kaçtı. Orada valinin ihaneti sonucu Gratianus isyancı generallerden Andragathius'a teslim edildi ve 25 Ağustos 383'te öldürüldü.

İmparatorluk ve din

Gratianus dönemi kilise tarihi açısından önemli bir dönemdir zira ilk olarak bu dönemde Ortodoksluk Hristiyanlık imparatorlukta baskın hale gelmeye başlamıştır.

Ambrosius'un etkisiyle Gratianus Roma'da Pagan ibadetini yasaklamış^[1], Pontifex Maximus nişanlarını giymeyi reddetmiş, Zafer Mihrabını pagan senato üyelerinin protestolarına karşın Roma'daki senato binasından kaldırtmış, Vesta bakirelerinin gayri menkul mirasına sahip olmalarını yasaklamış ve onlara ve diğer rahiplere ait ayrıcalıkları kaldırmıştı. Mamafih ölümünden sonra yine de tanrılaştırılmıştır.

27 Şubat 380'de I. Theodosius ve II. Valentinianus ile birlikte Gratianus, Codex Theodosianus xvi.1.2 olarak kaydedilen, tüm tebaalarının Roma ve İskenderiye piskoposlarının inancını uygulamaları gerektiğini belirten Selanik Fermanı adı verilen "Cunctos populos" kararını yayınladılar. Bu hareketin amacı Aryanizm'den türeyen çeşitli inançlar kadar Makedonyalılar gibi daha ufak muhalif mezheplerin de önünü kesmekti.

Kaynakça

1. Hıristiyanlık Tarihi. Richard A. Todd. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 150. ISBN 975 8318 86 1.

• Ammianus Marcellinus, Res Gestae Libri XXXI

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Valentinianus ve Valens	Batı Roma imparatoru (Valens, II. Valentinianus ve I. Theodosius ile) 375–383	Sonra gelen: II. Valentinianus ve I. Theodosius