Dolma kalem

Dolma kalem, su bazlı mürekkep haznesi olan uçlu bir kalem olup halefi divite (hokkadaki mürekkebe batırılarak yazı yazan) benzer, ancak ondan farklı olarak mürekkep haznesine sahiptir ve mürekkebe batırılması gerekmez. Kalem, mürekkebi hazneden bir kanal aracılığıyla geçirerek uca ve de yer çekimi ve kılcallık sayesinde sayfaya yazar. Hazneyi mürekkep ile doldurmak, ya elle ya da piston işlevi gibi dâhilî bir doldurma mekanizmasıyla emilerek sağlanır.

Bir dolma kalem

Dolma kalem ve mürekkebi

Dolma kalemin icadı

Modern dolma kalemi 1884 yılında L.E. Waterman (1837–1901) icat etmiştir. Savaş sonrası yıllarda, tükenmez ve keçe kalem günlük yaşantıda daha fazla kullanılır olmuştur. Mürekkepli kalemler, başlıca üç türe ayrılır: Tükenmez kalemde bir tüp vardır. Bu tüpün içinde özel bir mürekkep, ucunda da bilye bulunur. Dolma kalemlerin bazıları kartuşludur. Ama çoğunda bir kovan, bir uç, bir besleme yeri, bir depo ve bir dolma mekanizması bulunur. Keçeli kalemde, liflerden yapılmış bir uç, bir emme-taşıma mekanizması ve bir mürekkep deposu bulunur.

Tarih

Rezervuar kalemlerinin erken prototipleri

Qadi al-Nu'man et-Temimi'ye (ö. 974) göre Kitab al-Majalis wa 'l-musayarat, halife Fatimid Al-Mu'izz li-Din Allah Arap Mısır'da ellerini veya kıyafetlerini lekelemeyen bir kalem istedi ve kendisine sızıntı yapmadan baş aşağı tutulması gereken ve haznesinde mürekkebi tutan bir kalem verildi.^[1]

Rönesans sırasında sanatçı ve mucit Leonardo da Vinci tarafından çalışan bir dolma kalem yapıldığına ve kullanıldığına dair ikna edici kanıtlar vardır. Leonardo'nun günlükleri, hem yerçekimi hem de kılcal hareketle çalışan bir rezervuar kalemi gibi görünen şeyin enine kesitli çizimler içerir. Tarihçiler ayrıca, mucidin hayatta kalan günlüklerindeki el yazısının, tükenme ve yeniden daldırma nedeniyle tipik bir tüy kalemin karakteristik solma modelini sergilemekten ziyade, baştan sona tutarlı bir karşıtlık olduğu gerçeğini de not ettiler. Hiçbir fiziksel öğe hayatta kalmasa da, 2011 yılında sanatçı Amerigo Bombara tarafından Leonardo'ya adanmış müzelerde sergilenen birkaç çalışan model yeniden yapıldı.^[2]

Fransız Hükümeti tarafından Romen mucit Petrache Poenaru'ya 25 Mayıs 1827'de verilen erken dolma kalem patenti

M. Klein ve Henry W. Wynne, 1867'de dolma kalemin sapındaki bir mürekkep haznesi ve dağıtım sistemi için ABD patent 68.445 aldılar

Avrupa rezervuar modelleri

Deliciae physico-mathematicae, 1636

Dolma kalem, 17. yüzyılda Avrupa'da vardı ve çağdaş referanslarla gösterilir. "Deliciae Physico-Mathematicae"de (1636 tarihli bir dergi), Alman mucit Daniel Schwenter ‘in iki tüyden yapılmış bir kalem anlatmıştı. Bir tüy diğer tüy kalemin içinde mürekkep için hazne görevi yaptı. Mürekkep, tüyün içine mantar ile kapatılmıştı. Mürekkep, küçük bir delikten yazma noktasına sıkıldı.^[3] 1663'te Samuel Pepys, "mürekkep taşımak için" metal bir kalemden söz etti.^[4] Tanınmış Maryland tarihçisi Hester Dorsey Richardson (1862–1933), İngiltere'de Charles II, yakl. 1649-1685 saltanatı sırasında "15 şilin değerinde üç gümüş dolma kalem" referansını belgelemiştir^[5] 18. yüzyılın başlarında, bu tür kalemler zaten yaygın olarak "dolma kalemler" olarak biliniyordu.^[6]

Hester Dorsey Richardson ayrıca, o sırada Philadelphia'da bulunan Genç Robert Morris'in harcamalarının defterinde, yaşlı Robert Morris tarafından "bir dolma kalem" için yapılan 1734 tarihli bir not buldu.^[5]

Ancak belki de en iyi bilinen referans, 1709'da "İnşaat ve Matematiksel Araçların Temel Kullanımları" başlıklı Nicholas Bion (1652-1733)'nın "plume sans fin" ‘ın resimli anlatımıyla İngilizce yayınlanan incelemesine aittir. Bion tarafından tanımlanan formun en eski tarihli kalemi 1702 olarak yazılmıştır, diğer örnekler ise 19. yüzyılın başlarına kadar Fransız damgasını taşır.

Ayrıca bakınız

• Tükenmez kalem

Kaynakça

1. Bosworth, C. E. (1981). "A Mediaeval Islamic Prototype of the Fountain Pen?". Journal of Semitic Studies. 26 (1): 229-234. doi:10.1093/jss/26.2.229. We wish to construct a pen which can be used for writing without having recourse to an ink-holder and whose ink will be contained inside it. A person can fill it with ink and write whatever he likes. The writer can put it in his sleeve or anywhere he wishes and it will not stain nor will any drop of ink leak out of it. The ink will flow only when there is an intention to write. We are unaware of anyone previously ever constructing (a pen such as this) and an indication of 'penetrating wisdom' to whoever contemplates it and realises its exact significance and purpose. I exclaimed, 'Is this possible?' He replied, 'It is possible if God so wills'.
2. "La penna di Leonardo alla sala regia". Tusciaweb.eu (İtalyanca). 7 Eylül 2011. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016.
3. Schwenter, Daniel, Deliciae physico-mathematicae … (Nürnberg, (Germany): Jeremias Dümler, 1636), vol. 1, pp. 519–520 23 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Die III Auffgab. Ein schön Secret, eine Feder zu zurichten, welche Dinten hält, und so viel lässet als man bedürfftig." (The third exercise. A nice secret: to prepare a pen which holds ink and lets [flow] as much as one requires. [with illustration])
4. Pepys, Samuel (August 1663). Diary entries from August 1663 (Pepys' Diary). Samuel Pepys. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
5. Richardson, Hester Dorsey (1913). "Chapter XLVII: The Fountain Pen in the Time of Charles II". Side-lights on Maryland History, with Sketches of Early Maryland Families. Baltimore, Md.: Williams & Wilkins Co. ss. 216-17. ISBN 0-8063-1468-0.
6. Matthew Henry, Commentary on the Whole Bible, Zechariah iv. 2 (1710), describing a type of self-replenishing oil lamp: "Without any further Care they [i.e. the lamps] received Oil as fast as they wasted it, ('as in those which we call Fountain Inkhorns, or Fountain Pens')".