Boyabat

Boyabat, Sinop iline bağlı bir ilçedir. Sinop il merkezine 82 km uzaklıktadır.^[2] Doğuda Durağan, kuzeyde Ayancık, Gerze ve Erfelek, güneyde Saraydüzü ilçeleriyle komşudur.

Boyabat
İlçe
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Sinop
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Mehmet Nuri Çetin
• Belediye başkanı	Hasan Kara (YRP)[1]
Yüzölçümü
• Toplam	1568 km²
Rakım	330 m
Nüfus  (2018, 31 Aralık 2021)
• Toplam	44.608, 44,004
• Kır	15,752
• Şehir	28.691
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	57200
İl alan kodu	368
İl plaka kodu	57
Resmî site Boyabat Kaymakamlığı Boyabat Belediyesi

Etimoloji

Boyabat, boy ve abat sözcüklerinden oluşmuş bir sözcüktür. Boy, uzunluk ya da kabile, soy, aşiret; abat, mağrur, imar edilmiş anlamına gelmektedir.^[3]

Tarih

İlçenin MÖ 600 yıllarında kurulduğu sanılmaktadır. İlçeyi ilk kuranların Kaşkalar olduğu tahmin edilmektedir. Sonrasında ise Hitit, Paflagonya, Lidya, Pers, Makedonya, Pontus, Roma, Bizans egemenliklerine girmiştir.

MÖ 300 ve MÖ 60 arası Pontus Krallığı'nın batı sınırını oluşturmuştur. Fakat sonrasında farklı Yunan ve Makedon devletlerinin ve daha sonra Roma İmparatorluğu'nun batı sınırı olarak hizmet gören ve şehre hakim büyük bir kayalık tepe üzerine o dönemde inşa edildiği tahmin edilen, Boyabat Kalesi zaman içinde şehrin öneminin artmasına ve gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.

Boyabat Türklerin eline ilk defa Malazgirt Savaşı'ndan sonra geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun himayesine girmesi ise Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon Rum İmparatorluğu'nu fethetmesiyle gerçekleşmiştir. İlçe, Osmanlı zamanında Kastamonu sancağına bağlı bir kadılıktı. Tanzimat Dönemi'nde nahiyeye çevrilmiş, 1868 yılında da kazaya dönüştürülmüştür. 1924 yılında il olan Sinop'a bağlanarak şehrin en büyük ilçesi konumuna gelmiştir.^[4] İlçede Osmanlı Devleti'nden kalma birçok eser vardır: Akmescit Camii, şu anda harabe halinde olan Çay Mahallesi'ndeki medrese, Daylı Türbesi, Aşıklı Tekke Türbesi, Büyük Cami, Bekir Paşa Su Kanalı.

Cumhuriyet döneminde Sinop iline bağlı bir ilçeye dönüşürken gelişmesini de hızla sürdürmektedir.^[5]

Jeomorfoloji

Arazi Mezozoik, Senozoik ve Kuvarterner zamanlarda oluşmuştur. Arazi, yüksek dağ dizilerinden meydana gelir. Çöküntüler ve sel yarıntıları da dikkati çekmektedir. İlçeden Kızılırmak Nehri'nin kolu olan Gökırmak geçmektedir.

Ekonomi

İlçede yer alan bazalt kayalıkları

Boyabat Kalesi

İlçe ekonomisi, sanayi, tarım, hayvancılık ve orman ürünlerinden oluşmaktadır. Tuğla toprağı açısından zengin olduğu için ilçe ekonomisi genel olarak toprak sanayisine dayanmaktadır. İlçede çok sayıda tuğla ve kiremit üreticisi bulunmaktadır. İlçede öne çıkan diğer bir sektör ormancılıktır.

Tarım ve hayvancılık

İlçede, 30.450 hektar tarım arazisi mevcut olup, bunun %50'si tarla bitkileridir. Başlıca tarım ürünleri olarak tahıllardan buğday, arpa ve çeltik, baklagillerden dane fiğ, endüstriyel bitkilerden şeker pancarı, yumru bitkilerden hayvan pancarı ve yem bitkilerinden yeşil ot fiğ ve silajlık mısır üretimi öne çıkmaktadır.^[2]

Coğrafi İşaret

Boyabat'ın Mehreç İşareti tescilli ürünleri:

• Boyabat Sırık Kebabı

Boyabat'ın Menşe Adı tescilli ürünleri:

• Boyabat Çemberi
• Boyabat Gazidere Domatesi ^[6]

Mimari

Boyabat Kalesi

İlçenin kurulduğu Gökırmak Vadisi'nde karşılıklı sarp iki kayalık tepeden biri üzerinde kurulmuştur. Bu yapıda Geç Roma, Erken Bizans dönemine ait buluntuların da sergilenmektedir.^[7]

Saat kulesi

Boyabat Kalesi karşısındaki park içerisinde bulunan kule 1982 ile 1983 yıllarında inşa edilmiş^[8] çokgen gövdeli ve minare görünümündedir.^[9]

Büyük Cami (Bayezid Cami)

Yıldırım Beyazıt vakfiyesi olan esas cami yıkılmış 1856 tarihinde moloz taştan dikdörtgen planda inşa edilmiştir. Tek minarelidir. ^[10]

Kaya Cami

Adını üzerine inşa edildiği kayadan alan caminin 1782 yılında yapıldığı düşünülmektedir. Moloz taş ve tuğladan yapılmıştır. Minaresi ahşap ve çinkodan yapılmış olup yöresel özellik taşımaktadır. ^[11]

Orta Çarşı

Arasta tipi bir Osmanlı Çarşısı görümümünde olan Orta Çarşı 1925 yılında çıkan bir yangın nedeniyle tamamen yanmıştır. Yerine dikdörtgen ve kare planlı, çoğunlukla 2 katlı yapılardan oluşan günümüz Orta Çarşısı inşa edilmiştir. Çarşıda geleneksel meslekler olan bakırcılık, kalaycılık, dericilik, ayakkabıcılık, yorgancılık, semercilik, sepetçilik, tuzculuk ve fırıncılık gibi meslekler yapılmış olup bir kısmı günümüzde de varlığını sürdürmektedir. 2022 yılında başlayan bir restorasyon sürecinden geçmiştir. ^[12][13]

Nüfus ve demografi

Şehir nüfusunun çoğunu zamanında köylerden veya şehir merkezinden göç eden ve emeklilik sonrası geri dönen kesim oluşturur.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927[14]	59.776	3.623	56.153
1935[15]	66.897	3.745	63.152
1940[16]	62.004	3.739	58.265
1945[17]	65.262	3.996	61.266
1950[18]	73.577	5.407	68.170
1955[19][a]	54.235	6.432	47.803
1960[20]	61.408	8.190	53.218
1965[21]	62.710	9.418	53.292
1970[22]	61.270	11.312	49.958
1975[23]	60.441	13.139	47.302
1980[24]	60.575	14.397	46.178
1985[25]	60.470	17.144	43.326
1990[26][b]	50.648	21.506	29.142
2000[27]	45.193	24.681	20.512
2007[28]	42.433	25.885	16.548
2008[29]	42.978	25.694	17.284
2009[30]	42.996	25.271	17.725
2010[31]	43.289	25.952	17.337
2011[32]	43.416	26.467	16.949
2012[33]	43.139	26.586	16.553
2013[34]	43.838	26.121	17.717
2014[35]	43.861	26.730	17.131
2015[36]	43.826	27.334	16.492
2016[36]	44.035	27.697	16.338
2017[36]	44.025	27.882	16.143
2018[36]	44.608	27.778	16.830
2019[36]	44.435	28.240	16.195
2020[36]	44.443	28.691	15.752
2023[37]	45.833	28.274	17.599
2024[38]	45.494	19.198	16.296

Not 2: 1954 yılında Durağan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Sağlık

İlçede 1950 yılında 20 yataklı sağlık merkezi olarak faaliyetine başlayan, günümüzde B hizmet sınıfı kriterlerini karşılayan, 145 yataklı bir adet devlet hastanesi bulunmaktadır. Hastane Mahallesi'ndeki yerinden Çamlıca Mahallesi'ne 1998 yılında taşınmıştır.^[39]

Notlar

1. Durağan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
2. Saraydüzü ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.