Büyük Saray

Büyük Saray (Yunanca: Μέγα Παλάτιον Mega Palation) veya Kutsal Saray (Latince: Sacrum Palatium, Yunanca: Ιερόν Παλάτιον Ierón Palátion), Fatih yarımadasının güneydoğu ucunda kurulmuş, geniş Bizans İmparatorluğu'nun imparatorluk saray kompleksi. Bizans imparatorlarının kraliyet yerleşimi olarak 330 yılından 1081 yılına kadar hizmet etmiştir. 690 yıldan fazla imparatorluk yönetiminin merkezinde yer almıştır. Günümüze çok az kalıntısı kalmıştır.

Büyük Saray

Μέγα Παλάτιον
Sarayın bir yer mozaiğinden bir parça
Diğer ad(lar)	Pier Great Palace Istanbul
Genel bilgiler
Durum	Yıkılmış
Tür	Saray
Adres	Fatih
Şehir	İstanbul
Ülke	Türkiye
Koordinatlar	41°00′23″K 28°58′40″D
Başlama	330 (1693 yıl önce) (330)
Yenileme	1261 (762 yıl önce) (1261)
Yıkılma	1081 (942 yıl önce) (1081)
Teknik ayrıntılar
Boyut	19,000 m²(200,000 feet kare)

Büyük Saray'dan bir payanda, şu anda İstanbul Arkeoloji Müzesi bahçesindedir

Tarihçe

I. Konstantin, Roma başkentini, 330 yılında Konstantinopolis'e taşıdığında, kendisi ve kendisinden sonra gelenler için bir saray planladı. Saray, Hipodrom ile Ayasofya arasında konumlandırıldı. Saray, özellikle I. Justinianus ve Theofilos dönemlerinde birçok kez yeniden yapılmış ya da genişletilmiştir.

Komnenos hanedanı tarafından Blakernai Sarayı'nın tercih edilmesi dışında, erken 13. yüzyıla kadar, Büyük Saray, Şehrin ana yönetim ve tören merkezi olarak hizmet etti. Dördüncü Haçlı seferi sırasında, Saray, I. Bonifacio del Monferrato'nun askerleri tarafından yağmalanmıştır. Latin İmparatorluğu sırasında, Saray kullanılmaya devam edilse de, para yokluğundan tamir ettirilememiştir. Son Latin imparatoru II. Baodouin sarayın kurşun çatısını söktürüp, satmıştır.

Daha sonra, 1261 yılında VIII. Mihail, Şehri tekrar geri aldığında, Saray çok kötü durumdaydı. Palaiologus hanedanı, Sarayı terk edip, Blakernai Sarayı'nı kullanmışlardır. Sonuçta, Fatih Sultan Mehmed, 1453 yılında şehri fethettiğinde, Saray terk edilmiş ve harabe hâlindeydi. Sarayın boş salon ve bölümlerini gezinirken Pers şair Firdevsî'nin aşağıdaki mısralarını okuduğu rivayet edilir.

"Sezarların Sarayına, örümcekler ağlarını örmüşler,
Efrasiyab'ın kulelerinde bir baykuş ötüyor."^[1]

Osmanlı İmparatorluğu'nun erken yıllarında, Konstantinopolis'in yeniden inşası sırasında sarayın çoğu ortadan kalkmış olmasına rağmen, 20. yüzyılın başlarında Büyük Saray'ın bir kısmı gün yüzüne çıkmıştır. Ortaya çıkan bu kısımda, hapishane hücreleri, birçok büyük oda, büyük bir ihtimal türbe bulunmuştur. Günümüzde, İstanbul'da Büyük Saray'da üzerinde kazılar devam etmektedir. Toplam alanın bir çeyreği kazılmıştır. Ancak toplam alanın kazılması alanın bir kısmının Sultan Ahmet Camii ve onun etrafındaki binaların altında kalması nedeniyle mümkün değildir. Bulunan mozaiklerin çoğu Büyük Saray Mozaikleri Müzesi'nde sergilenmektedir.

Tanım

Sağda Büyük Saray Kompleksini gösteren İstanbul'un törensel ve yönetimsel kalbinin haritası

Saray, yarımadasının güneydoğu ucunda kurulmuş, Hipodrom ile Ayasofya arkasındadır. Âlimler için ayrılmış bir seri oda vardır, bu gelenek, sarayın halefi Topkapı Sarayı'nda da devam etmiştir. Sarayın toplam alanı 19,000 m²(200,000 feet kare)'den fazladır.

Saray'a ana giriş, "Augustaion" adı verilen tören alanında Halki Kapısı'ndandı. Augustaion, Ayasofya'nın güneyinde yer alıyordu, burada şehrin ana caddesi Mese Caddesi başlıyordu. Alanın doğusunda önce Senato binası olarak sonra Üniversite olarak hizmet gören Magnaura bulunuyordu, batısında ise Milyon taşı ve Zeuksippos Banyoları bulunuyordu. Halki Kapısından hemen sonra güneye doğru, saray muhafızlarının barakaları bulunuyordu (Scholae Palatinae). Bu binalardan sonra kabul salonu, ondan sonra erken Bizans döneminde kraliyet yerleşimi olarak kullanılan Daphne Sarayı yer almaktaydı. İmparator'un yatak odası Octagon'u içermekteydi. Bir koridor, Daphne'den başlıyor Hipodrom'da bulunan İmparator Locası (kathisma) ile sonlanıyordu. Ana taç odası Hrisotriklinos, İmparatorların özel saray şapeli ile birlikte II. Justinus tarafından yapılmış, I. Basileios tarafından genişletilmiş ve yenilenmiştir. Onun kuzeyinde İmparator Theofilos tarafından yaptırılmış Trikonhos (Triconchos) Sarayı yer alırdı, buradan yarım daire şeklinde "Sigma" adı verilen geçiş veren odaya açılırdı. Trikonhos'un doğusunda I. Basileios tarafından inşa edilmiş ve bolca süslenmiş 5 yaldızlı kubbesi ile Nea Ekklisia ("Yeni Kilise") bulunuyordu. Kilise İstanbul'un fethinden sonra da ayaktaydı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde cephanelik olarak kullanılmış, 1490 yılında yıldırım düşmesi sonrası patlamıştır. Kilise ile deniz tarafındaki duvarlar arasında "Tzykanisterion" isimli polo sahası vardı.

Daha güneyde, ana komplekse ekli deniz kenarında Bukoleon Sarayı bulunuyordu. deniz tarafındaki duvarlara dahil olacak şekilde, İmparator Theofilos tarafından yaptırılmıştı. 13. yüzyıla kadar saray geniş şekilde kullanılmıştır. Özellikle 1204–1261 yılları arasında Latin İmparatorluğu döneminde Batı Avrupa'nın katolik imparatorları tarafından deniz kıyısındaki bu saray tercih edilmiştir. Deniz tarafındaki kapı olan Bukoleon, İmparatorluk limanına doğrudan giriş verirdi.

Kaynakça

1. Necipoğlu, Gülru (1991). Architecture, ceremonial, and power: The Topkapı Sarayı in the fifteenth and sixteenth centuries. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press. s. 3. ISBN 0-262-14050-0.

Diğer Kaynaklar

• Jonathan Bardill, The Great Palace of the Byzantine Emperors and the Walker Trust Excavations, In: Journal of Roman Archaeology, 12 (1999), pp. 216–230.
• Freely, John (2004). The Byzantine Monuments of Istanbul. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77257-0.
• Harris, Jonathan (2007). Constantinople: Capital of Byzantium. Hambledon Continuum, pp. 59-83. ISBN 978-1-84725-179-4.
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Maguire, Henry (2004). Byzantine court culture from 829 to 1204. Dumbarton Oaks. ISBN 978-0884023081.
• Cyril Mango: The Brazen house: a study of the vestibule of the Imperial Palace of Constantinople (Kopenhagen 1959).
• Cyril Mango: The Palace of Marina, the Poet Palladas and the Bath of Leo VI. In: E. Kypraiou (Hrsg.), Eufrosynon: Afieroma ston Manoli Hatzidaki (Athens 1991), pp. 321–330
• Cyril Mango: Ancient Spolia in the Great Palace of Constantinople. In: Byzantine East, Latin West: Art-Historical Studies in Honor of Kurt Weitzmann (Princeton 1995), pp. 645–649.
• Paspates, A. G. (2004) [1893]. The Great Palace of Constantinople. Kessinger Publishing. ISBN 0766196178. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2010.
• Westbrook, Nigel (21 Aralık 2007). "Great Palace in Constantinople". Encyclopedia of the Hellenic World, Constantinople. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009.

Filmler

• Romer, John (1997), Byzantium: The Lost Empire; ABTV/Ibis Films/The Learning Channel; 4 episodes; 209 minutes. (In Episode 3 ["Envy of the World"], presenter Romer strolls through Old Istanbul pointing out the few surviving fragments of the Great Palace and evoking its former glory.)

Dış bağlantılar

• Byzantium 1200 | Great Palace 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Computer reconstruction
• Byzantium 1200 | Chalke7 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gate of the Great Palace
• Excavations of the Great Palace (with photographs)
• Arkitera - The Great Palace and Hippodrome of Constantinople
• Emporis - The Great Palace of Constantinople 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• International Herald Tribune 6 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi "In Istanbul, luxury hotel amid Byzantine ruins stirs debate over Turkey's heritage" July 10, 2008