Azak Seferi (1711)

Azak Seferi, 1710-1713 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.

Azak Seferi
1710-1713 Osmanlı-Rus Savaşı
Azak Kalesi
Tarih 7 Nisan-4 Ağustos 1711 Bölge Azak ve Taygan kaleleri civarı, Azak Denizi Sonuç Harekât sonuçsuz, sonrasında Osmanlı diplomatik zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Rusya Çarlığı
Komutanlar ve liderler
Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa	Yarbay Brauer Yrd. Amiral Kruys
Güçler
18 kalyon, 14 kadırga, çok sayıda nakliye gemisi	18 savaş gemisi (4'ü kalyon)
Gemi kaybı yok

Sefer öncesi

Osmanlı ordusunun sefer planına göre, Tuna bölgesinde kesin sonuç almak amacıyla harekâta girişildiği sırada, Erzurum Beylerbeyi Vezir İzmirli Ali Paşa ile Trabzon Beylerbeyi Ebulkavuk Mehmet Paşa Trabzon'da toplanmış birliklerle birlikte Azak Kalesi'ni ele geçirmekle görevlendirildiler. Özi civarında planlanan harekât için ise Vezir Midillili İsmail Paşa atandı ve Özi Kalesinin komutanlığına ise Sarı Ahmed Paşa tayin edildi.

İstanbul'dan 7 Nisan'da hareket eden Osmanlı donanması (nakliye gemileriyle birlikte) 359 parçadan oluşuyordu. Trabzon'da toplanan askerleri de aldıktan sonra 30-35.000 kişiyi taşıyan donanma Özi'ye ilerledi ve bir bölümü Kaptan-ı derya Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa'yla birlikte bölgede kaldı. Geri kalan kuvvetler ise Kefe'den Azak Denizi'ne yöneldi.^[1]

Osmanlı donanmasının asıl hedefi olan Azak Kalesi 1696'da Rusların eline geçtikten sonra modern savunma sistemleriyle berkitilmiş, 60 kilometre batısındaki Taygan Kalesi da kendini savunabilecek şekilde kuvvetlendirilmişti. Buna ilaveten Taygan önünde güçlü bir Rus donanması da (18 parça) kaleyi denizden taarruzlara karşı koruyordu.

Sefer

1711 yılına kadar Azak Denizi'ndeki Rus donanmasının bayrak gemisi Goto Predestinacia

Kefe limanından ayrılan Osmanlı donanması Kerç Boğazı'ndaki Yenikale'den kuşatma için gerekli mühimmat ve malzeme aldıktan sonra Azak Kalesi'ni kuşatmak üzere kuzeye yöneldi.

Prut Muharebesi'nin bitiminde yapılan ateşkesten haberdar olmayan Osmanlı donanması 18 kalyon, 14 kadırga ve çok sayıda nakliye gemisiyle^[2] 29 Temmuz 1711'de Taygan Kalesinin bir bölümünü teşkil eden Troistk kalesinin önüne vardı. 30 Temmuz günü ise yedi Osmanlı kadırgası Troitsk kalesinin 7-8 kilometre açığına yaklaştıysa da, Rus gemilerinin yaklaşmasıyla güvenli bir mesafeye çekildiler.

Fırtınalı geçen 31 Temmuz-1 Ağustos'tan sonra 2 Ağustos Pazar sabahı günbatısından yararlanarak Yarbay Brauer komutasında 1.500 kişilik bir garnizon tarafından savunulan Troitsk kalesinin karşısına demir attı ve Pavlosk çevresinde çıkarma başladı. Bu çıkarma sırasında donanma topçusu da Rus kalesini ateş altına alarak harekâtı destekledi. Rus garnizonu da ateşle karşılık verdi. Bir grup Rus-Kazak piyadesinin çıkarma yapan Osmanlı birliklerine yapmak istediği baskın başarıya ulaşamasa da Osmanlıların hızını kesmeyi başardı. Ancak, kaledeki dört sahra topunun desteğiyle kaledeki kuvvetlerin tümü taarruza geçince, Osmanlı birlikleri de gemilere çekildi. Ardından Osmanlı donanması yeniden denize açıldı.^[3]

4 Ağustos'ta Osmanlı donanması bu defa kalyonlarla taarruz etmek istediyse de, Rus gemilerinin yetişmesi üzerine yine muharebe etmeksizin bölgeden uzaklaştı.

Sefer sonrası

Böylece Osmanlı donanmasının 1711 yılında icra ettiği tek başarılı harekât Prut Muharebesi bölgesine ordu ağırlıklarının taşınması olmuş, Azak Kalesi'ni kuşatma girişimi sonuçsuz kalmıştı. İstanbul'a dönen donanmaya komuta eden Kaptan-ı derya Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa azledildi.

Bununla birlikte, 21 Temmuz 1711'de imzalanmış olan Prut Antlaşması Karadeniz'deki bu ilk Rus donanması'nın da sonu oldu. Nitekim, imzalanmasına dair haberin 12 Ağustos'ta bölgeye ulaştığı Antlaşmayla Rus Çarı I. Petro 1700 yılındaki İstanbul Antlaşması'yla ele geçirdiği tüm toprakları (Azak ve Taygan kaleleri dahil) Osmanlı İmparatorluğu'na terkederken Karadeniz'deki donanmasını lağvetmeyi kabul etmişti.^[2]

Kaynakça

1. "Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi - Prut Seferi", ATASE Yayınları, Ankara (1981), s.141
2. "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.242
3. "Prut Seferi ve Barışı", Akdes Nimet Kurat, c.2, s.577