Ay tutulması

Ay, kendi yörüngesinde dolanırken, kimi zaman Dünya'nın gölgesine girer. Buna Ay tutulması denir. Ay tutulması, dolunay zamanında ve Ay'ın düğüm noktalarına yakın olması durumunda meydana gelir. Ay'ın, Dünya'nın gölgesine girmesi ile Güneş'ten aldığı parlaklığı kaybetmesi sonucunda görülür. Güneş, karşı düğüm noktasında veya ona yakın olmalıdır. Bu şartlar altında Dünya'nın gölgesi Ay'a düşer. Bu 42.000.000.000 km uzanan gölge konisi Ay'ın uzaklığından yaklaşık 8800 km geniştir. Ay, saatte 3456 km hareket ettiği için ortalama Ay tutulmasının zamanı yaklaşık 50 dakika ile bir saat arasında değişir. Ay tutulması, yeryüzünün Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde olduğu herhangi bir bölgesinden gözlenebilir.^[1] Ay'a karşı olan Dünya yüzeyine çarpan Güneş ışınları Dünya'nın atmosferi tarafından kırıldığı için, Ay tutulmasında Ay, tamamen kaybolmaz. Dünya etrafında kırılan ışıklarda mavi renk yutulduğu ve kırmızı renk yansıtıldığı için, Dünya'nın gölgesi kırmızı renkte görülür. Bu güçsüz ışık kalıntıları görünürlüğü mahallî atmosferik şartlara bağlı olarak Ay'ı tuhaf bir bakır renginde ortaya çıkarır.Bunun sonucunda Ay tutulması olur.^[2]

Ay tutulması

İspanya'da 3 Mart 2007'deki ay tutulmasının hızlandırılmış görüntüsü.

Dünya, Ay ve Güneş'in bazı değişik durumları kısmi Ay tutulmasını sağlar. Bu durumlarda Ay'ın üzerine Dünya'nın tam gölgesi değil, kısmi gölgesi düşer.

Ay tutulması genellikle yılda iki kere ortaya çıkar. Bazı özel durumlarda Ay tutulmasının hiç ortaya çıkmadığı veya üç defa ortaya çıktığı da olabilir.^[3]

Zamanlama

Dünyadan bakıldığında, Dünya'nın gölgesi iki eşmerkezli daire olarak düşünülebilir. Diyagramda gösterildiği gibi, ay tutulması tipi Ay'ın, Dünya'nın gölgesinden geçerken aldığı yolla tanımlanır. Ay dış çemberin içinden geçerse ancak iç çembere ulaşmazsa, bu bir penumbral tutulmadır; ayın sadece bir kısmı iç çemberden geçerse, kısmi bir tutulma olur; ve Ay'ın tamamı bir noktada iç çemberin içinden geçerse, bu toplam bir tutulmadır.

Dünyanın umbral ve penumbral gölgelerine göre temas noktaları, burada Ay ile birlikte azalan düğümde

Tam ay tutulmalarının zamanlaması temas noktaları tarafından belirlenir: ^[4]

P1 (İlk temas): Penumbral tutulma başlangıcı. Dünya'nın penumbrası Ay'ın dış diskine dokunuyor.

U1 (İkinci temas): Kısmî güneş tutmanın başlangıcı. Dünya'nın umbrası Ay'ın dış diskine dokunuyor.

U2 (Üçüncü temas): Toplam tutulma başlangıcı. Ay'ın yüzeyi tamamen Dünya'nın umbrası içerisindedir.

En büyük tutulma: Toplam tutulmanın en yoğun aşaması. Ay, Dünya'nın umbrasının merkezine en yakın noktadır.

U3 (Dördüncü temas): Toplam tutulma sonu. Ay'ın dış kolu Dünya'nın umbrasından çıkar.

U4 (Beşinci temas): Kısmi güneş tutmanın sonu. Dünya'nın umbrası Ay'ın yüzeyinden çıkar.

P4 (Altıncı temas): Penumbral tutulmanın sonu. Dünya'nın penumbrası artık Ay'la temas kurmuyor.

Danjon ölçeği

Aşağıdaki ölçek (Danjon ölçeği), ay tutulmalarının genel karanlığını değerlendirmek için André Danjon tarafından geliştirildi:^[5]L = 0: Çok karanlık tutulma. Ay, neredeyse ortada, neredeyse görünmez.

L = 1: Koyu tutulma, renklenme halinde gri veya kahverengimsi. Detaylar sadece zorluklarla ayırt edilebilir.

L = 2: Koyu kırmızı veya pas renkli tutulma. Çok karanlık merkezi gölge, umbranın dış kenarı göreceli olarak parlakken.

L = 3: Tuğla kırmızısı tutulması. Umbral gölgenin genellikle parlak veya sarı bir kenarı vardır.

L = 4: Çok parlak bakır kırmızısı veya turuncu güneş tutulması. Umbral gölge mavimsi ve çok parlak bir kenarı vardır.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Ay tutulması ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Lunar Eclipse Essentials: video from NASA
• Animated explanation of the mechanics of a lunar eclipse 3 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Güney Galler Üniversitesi
• U.S. Navy Lunar Eclipse Computer 13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• NASA Lunar Eclipse Page
• Search among the 12,064 lunar eclipses over five millennium and display interactive maps
• Lunar Eclipses for Beginners
• Tips on photographing the lunar eclipse from New York Institute of Photography 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• YouTube'da 08 Ekim 2014 Ay Tutulması - NASA TAM SÜRÜM

Ayrıca bakınız

• 21. yüzyıl ay tutulmalarının listesi

Kaynakça

1. "Hannu Karttunen". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
2. "Observing Blog - SkyandTelescope.com. 2010-06-26. Retrieved 2011-12-08". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
3. "Clarke, Kevin". Inconstant Moon. 19 Aralık 2010. 14 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
4. Clarke, Kevin. "On the nature of eclipses". Inconstant Moon (İngilizce). Cyclopedia Selenica. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
5. Paul Deans & Alan M. MacRobert (16 Temmuz 2006). "Observing and Photographing Lunar Eclipses". Sky & Telescope. F+W. 20 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019.