ASALA

ASALA (İngilizce: Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia tamlamasının kısaltmasıdır; Ermenice: Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ Hayastani Azatagrut'yan Hay Gaghtni Banak) veya tam adı ile Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu, 1975 ve 1994 yılları arasında,^[5] Türkiye dahil 16^[6] farklı ülkede Türk ve diğer sivil, mülki ve diplomatik^[7] hedeflere karşı bombalı ve silahlı eylemlerde^[5][6][8][9] bulunmuş solcu^[3][6] ve aşırı milliyetçi^[7] silahlı örgüttür.^[10]

Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակ Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia
Kuruluş	1975 - 1994
Lider(ler)	Agop Agopyan[1]
Etkin bölgeler	Türkiye, Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri, Ermenistan, Orta Doğu
İdeoloji	Türk düşmanlığı[2] Ermeni milliyetçiliği Marksizm-Leninizm[3][4] Ermeni Ulusal Hareketi[3]
Durum	Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Birleşik Krallık ve Türkiye gibi bazı ülkelerin terör örgütleri listesindedir.

1975-1985 arası ASALA saldırıları.

CIA'in bir terörizm raporunda kullandığı ASALA'nın yaptığı eylem tiplerini gösteren tablo.

Dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirilmiş toplamda 50'den fazla bombalı saldırının sorumluluğunu üstlenen örgüt^[11] kimi kaynaklarda 'terör örgütü'^{[1][3][6][12][13]} olarak nitelendirilmektedir. 1980-1990 yıllarında ABD'nin terör örgütü listesinde de yer almaktaydı.^[14][15] 1985 yılından sonra aktif olmayan ASALA, ABD'nin 2001'de hazırladığı "Yabancı Terörist Örgütler (Foreign Terrorist Organisations)" listesine ve "Ülkeye Girişi Yasak Olan Teröristler (US Terrorist Exclusion List)" listesine, Birleşik Krallık'ın "Yasadışı Gruplar (UK Proscribed Group)" listesine, Avustralya'nın, Kanada'nın, Avrupa Birliği'nin ve Rusya'nın^{[kaynak belirtilmeli]} "Tanımlanmış Gruplar (Specified Groups)" listelerine dahildir.^[16]

Tarihi

1975 yılında Lübnan İç Savaşı esnasında, Beyrut şehrinde, sempatizan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi'nin yardımı ile^[17][18] Agop Agopyan tarafından^[1] kurulmuştur. Agopyan'a göre, örgütün temel amaçları Ermeni ilkesininin dünya kamuoyuna tanıtılması ve yurtdışı Ermeni toplumunda milliyetçi duygunun yükseltilmesi olmuştur.^[19] ASALA bağımsız bir Ermenistan kurmak, Ermeni Kırımı'nın Türkiye Cumhuriyeti tarafından soykırım olarak kabul edilmesini ve tazminat ödenmesini sağlamak ve Büyük Ermenistan için çalışmıştır.^[20] ASALA militanları bir dönem Yunanistan ve Suriye İstihbarat servislerinin her türlü eğitim, öğrenim ve lojistik destek kolaylıklarından yararlanmışlardır.^[21]

Saldırıları

1970'li ve 1980'li yıllarda, genelde Türk hedeflere karşı saldıran ASALA, aynı zamanda değişik nedenlerle Madrid'de Trans World Airlines ve Los Angeles'ta Air Canada ofislerini de bombaladı.

Asala'nın eylemlerinde 1979 yılından itibaren artış gözlenmeye başlandı. Eylemciler, 21 ülkenin 38 kentinde, 39'u silahlı, 70'i bombalı, biri de işgal şeklinde olmak üzere toplam 110 silahlı saldırı gerçekleştirdi. Bu saldırılarda Türkiye'nin 42 diplomatı ile 4 yabancı uyruklu kişi hayatını kaybederken, 15 Türk ve 66 yabancı uyruklu kişi de yaralandı.^[22]

ASALA'nin Türkiye içindeki ilk eylemi 1982'nin 7 Ağustos tarihinde Ankara Esenboğa Havalimanı'nda gerçekleştirdiği bombalı saldırı olmuştur. Saldırı sonucunda 9 kişi hayatını kaybetmiş, 72 kişi yaralanmıştır.^[18]

ASALA'ya mal edilen saldırılar farklı kaynaklarda değişiklikler arz etmektedir. Amerikan hükûmet kaynaklarına göre 1968'den itibaren ASALA, 84 olayda 299 kişiyi yaralamış 46 kişiyi öldürmüştür.

Paris'te Türk Hava Yollarını bombalayan örgüt üyelerine 30 ay ceza verilmiştir. 1983 Temmuz'unda örgüt tarafından gerçekleştirilen Orly Havaalanı katliamında 8 kişi ölmüş 52 kişi yaralanmıştır.

ASALA, kendi milliyetçi hedeflerinin yanı sıra benzer eğilimleri olan İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA), PKK/Kongra-Gel/KADEK,^[23] ve Kızıl İtalyan Tugayları (Italian Red Brigades) gibi diğer uluslararası silahlı örgütler ile işbirliği yapmıştır.^[24]

Örgüt; saldırılarının hepsini sivil hedeflere karşı gerçekleştirmiştir. 1985 yılından sonra ise ASALA tarafından kayda değer bir eylem gerçekleştirilmemiştir.

Örgütün hedef seçimi

Hedeflerin dağılım yüzdeleri şu şekildedir: ^{[kaynak belirtilmeli]}

• Sivil şahıslar ve malları %2
• Havaalanları ve havayolu şirketleri %34
• İş yeri %14
• Diplomatik hedefler %41
• Basın-yayın %1
• Dini şahıslar ve kuruluşlar %1
• Taşımacılık %2
• Diğer %2

Hedefler

Ana madde: Türk diplomatlara düzenlenen suikastlar listesi

• Mehmet Baydar, Santa Barbara, Kalifornia, Başkonsolos, 27 Ocak 1973
• Bahadır Demir, Konsolos, Santa Barbara, Kalifornia, 27 Ocak 1973
• Daniş Tunalıgil, Viyana, Büyükelçi, 27 Ekim 1975
• İsmail Erez, Paris, Büyükelçi, 24 Ekim 1975.
• Talip Yener, Şoför, Paris, 24 Ekim 1975
• Oktar Cirit, Türk Büyükelçiliği Birinci Sekreteri, Beyrut, 16 Şubat 1976
• Taha Carım, Büyükelçi, Vatikan, 9 Haziran 1977.
• Necla Kuneralp, Madrid, Türk Büyükelçisi Zeki Kuneralp'in eşi, 2 Haziran 1978
• Beşir Balcıoğlu, Madrid, Emekli Büyükelçi, Bayan Kuneralp'ın erkek kardeşi 2 Haziran 1978
• Ahmet Benler, Lahey, Büyükelçinin oğlu, 12 Ekim 1979
• Yılmaz Çolpan, Paris, Turizm Müşaviri, 22 Aralık 1979.
• Galip Özmen, Atina, Ataşe, 31 Temmuz 1980
• Neslihan Özmen, Atina, Ataşe Özmen'in kızı, 31 Temmuz 1980
• Şarık Arıyak, Sidney, Başkonsolos, 17 Aralık 1980
• Engin Sever, Ataşe, 17 Aralık 1980
• Reşat Moralı, Paris, Çalışma Ataşesi, 4 Mart 1981
• Tecelli Arı, Din Görevlisi, 4 Mart 1981
• Mehmet Savaş Yergüz, Cenevre, Yerel Sekreter, 9 Haziran 1981
• Cemal Özen, Paris, Ataşe, 24 Eylül 1981
• Kemal Arıkan, Los Angeles, Başkonsolos, 28 Ocak 1982 (ESAK üyeleri Hampig Sassounian ve bir suç ortağı tarafından Los Angeles'te öldürüldü.)
• Orhan Gündüz, Boston, Fahri Başkonsolos, 4 Mayıs 1982
• Erkut Akbay, Lizbon, İdâri Ataşe, 7 Haziran 1982
• Atilla Altıkat, Ottawa, Albay, Askerî Ataşe, 27 Ağustos 1982
• Bora Süelkan, Burgaz, İdâri Ataşe, 9 Eylül 1982
• Nadide Akbay, Lizbon, İdâri Ataşenin karısı, 8 Ocak 1983
• Galip Balkar, Belgrad, Büyükelçi, 9 Mart 1983
• Dursun Aksoy, Brüksel, İdâri Ataşe, 14 Temmuz 1983
• Cahide Mıhçıoğlu, Lizbon, Danışmanın karısı, 27 Temmuz 1983
• Işık Yönder, Tahran, Yerel Sekreterin karısı, 28 Nisan 1984
• Erdoğan Özen, Viyana, Çalışma Ataşesi, 20 Haziran 1984
• Evner Ergun, Viyana, Uluslararası Memur, 19 Kasım 1984
• Çağlar Yücel, Bağdat, Ataşe, 11 Aralık 1993

Dağılışı

1983 Paris Orly Havaalanı saldırısından sonra örgüt birçok ufak gruba bölünmüştür. Zamanla örgüt içi çekişmeler ve anlaşmazlıklar ortaya çıkmış, kurucularından Agopyan 1988 yılında öldürülmüş. Ermeni halkından da yeterli destek görememiş ve 1994 yılında eylemlerini sonlandırmıştır.

Ayrıca bakınız

• Ermeni Devrimci Federasyonu
• Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları
• Ermeni Devrimci Ordusu (ESAK'ın devamı)
• Yeni Ermeni Direnişi

Kitaplar

• Erich Feigl. "A Myth of Terror", Zeitgeschichte, 1987.

Kaynakça

1. Hoffman, Bruce (2006). Inside Terrorism (İngilizce). Columbia University Press. s. 71. ISBN 0-231-12699-9, ISBN 978-0-231-12699-1. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. When asked to account for the sudden reemergence of Armenian terrorism, Hagop Hagopian, ASALA's founder and leader, unhesitatingly cited the Palestinian example.
2. "Terrorists claim leader's murder solved". United Press International. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
3. Wieviorka, Michel (1993). The Making of Terrorism (İngilizce). University of Chicago Press. s. 256. ISBN 0-226-89650-1, ISBN 978-0-226-89650-2. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. Nationalist with no qualms about attacking its own community, Marxist-Leninist without a social base, ASALA was, in a word, a classic terrorist group, the product of an inversion.
4. Pearlstein, Richard Merrill (2004). Fatal Future?: Transnational Terrorism and the New Global Disorder (İngilizce). University of Texas Press. s. 109. ISBN 0-292-70265-5, ISBN 978-0-292-70265-3. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011.
5. Ahmet Esat Uras (1988). The Armenians in history and the Armenian question (İngilizce). Documentary Publications. ss. sf. 154. ISBN 975-7555-00-2, ISBN 978-975-7555-00-1. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2009. ASALA, the pricipal terrorist organization of the period 1973 - 1985.
6. John E. Jessup (1998). An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945-1996 (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ss. sf. 39. ISBN 0-313-28112-2, ISBN 978-0-313-28112-9. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2009. A leftist separatist terrorist group that, before 1984, was quite active in the European area, ASALA began its operations before 1975.
7. Athena S. Leoussi (2001). Encyclopaedia of nationalism (İngilizce). Transaction Publishers. ss. sf. 47. ISBN 0-7658-0002-0, ISBN 978-0-7658-0002-2. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. Later, ultra-nationalist diaspora groups, like ASALA, attacked Turkish diplomats.
8. Luisella De Cataldo Neuburger (1996). Women and Terrorism (İngilizce). Palgrave Macmillan. ss. sf. 30. ISBN 0-312-12716-2, ISBN 978-0-312-12716-9. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2009.
9. Halibozek, Edward P. (2007). The corporate security professional's handbook on terrorism (İngilizce). Butterworth-Heinemann. s. 48. ISBN 0-7506-8257-4, ISBN 978-0-7506-8257-2. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. In January 1975, Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA), a previously unknown group, claimed the bombing of the World Council of Churches (WCC) offices in Beirut. As a result it came into prominence as a Middle Eastern terrorist group and an International terrorist group.
10. Karaş, Zeynep. "Ermeni Terör Örgütü: ASALA" (PDF). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 9 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2014.
11. "Terrorists claim leader's murder solved". The Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia, which has claimed responsibility for more than 50 terrorist bombings against Turkish interests around the world. United Press International. 27 Mayıs 1988. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
12. Gunter, Michael M. (1997). The Kurds and the future of Turkey (İngilizce). Palgrave Macmillan. s. 109. ISBN 0-312-17265-6, ISBN 978-0-312-17265-7. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. Yet another allegation was that ASALA, the Armenian terrorist organization that has ceased operations a decade earlier due to internal strife within its own ranks, was cooperating with the PKK.
13. McCauley, Clark. and Dugan, Laura. "The Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia and the Justice Commandos of the Armenian Genocide" 2008
14. "Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA)". Patterns of Global Terrorism, Publication 10321 (İngilizce). U.S. Department of State. 1997. 22 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
15. U.S. Government (1989). Terrorist Group Profiles (İngilizce). DIANE Publishing. s. 52. ISBN 1-56806-864-6, ISBN 978-1-56806-864-0. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011.
16. http://www.cdi.org/terrorism/terrorist-groups.cfm 3 Ekim 2001 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Foreign Terrorist Groups
17. Bloom, Mia (2007). Dying to Kill: The Allure of Suicide Terror (İngilizce). Coughlan Publishing. ss. 121-122. ISBN 0-231-13321-9, ISBN 978-0-231-13321-0. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. ASALA claimed linear from George Habash's PFLP. The patron-client relationship was solidified by the PFLP's provision of arms, training and operational support.
18. Pitman, Paul M. (1988). Turkey, a country study (İngilizce). Library of Congress, Federal Research Division, Dept. of the Army. s. 355. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. ASALA has also targeted Turkish diplomats, chiefly in Western Europe. In 1982 nine passengers at the Ankara airport were murdered and seventy-two wounded... The ASALA headquarters and training sites were believed to be located in Lebanon; support was said to be forthcoming from radical Palestinian groups.
19. Mango, Andrew (2005). Turkey and the war on terror: for forty years we fought alone (İngilizce). Taylor & Francis. s. 11. ISBN 0-415-35002-6, ISBN 978-0-415-35002-0. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011. Our primary objectives are to introduce the Armenian cause to world public opinion, and make the world feel that there is a desolate people that lack a homeland or identity, and to arouse the national feeling of the Armenian diaspora.
20. Hunsicker, A. (2006). Understanding International Counter Terrorism (İngilizce). Universal-Publishers. s. 431. ISBN 1-58112-905-X, ISBN 978-1-58112-905-2. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2011.
21. "Türkiye ve Terörizm" Türkiye Barolar Birliği Yayınları.2006, Ankara. s.309 ISBN 975-6689-41-5
22. Şimşir, Bilal, Şehit Diplomatlarımız, Bilgi Yayınevi, Ankara 2000, 2 Cilt.
23. Özoğlu, Ali. ASALA-PKK (2005), Toplumsal Dönüşüm Yayınları
24. İdris Bal, Mustafa Çufalı. Dünden bugüne Türk Ermeni ilişkileri (2003), Nobel, sf. 675-688

Dış bağlantılar

• Öldürülen diplomatlar30 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ermenistan Erivan ASALA Mezarlığından Resimler 19 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kaliforniya Ermenileri tarafından hazırlanan bir anı sitesi
• ASALA üyesi Levon Ekmekçiyan mahkeme görüntüleri 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Agop Agopyan'ın Orhan Gündüz'ün öldürülmesi eylemini üstlenişi (Konuşma İngilizce) 9 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Alek Yenikomşiyan ve Monte Melkonyan bir ASALA konferansında 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 12 Mart 1981'de Lübnan'da düzenlenen bir ASALA konferansı 9 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ocak 1984'te Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu: Devam Eden Bir Uluslararası Tehdit başlığı ile CIA tarafından hazırlanmış ASALA raporu 28 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• ASALA hakkında bir dergi yayını; Armenian Terrorism in the Twentieth Century 19 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)