Armazi
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Armazi (Gürcüce: არმაზი) Mtsheta'nin 4 km güneybatısında ve Tiflis'in 22 km kuzeybatısında konumlanmış, Gürcistan'daki tarihi bir bölgedir. Tarihi Büyük Mtsheta'nın sınırlarında ve aynı adı taşıyan antik kentin bulunduğu yerdedir. İlk Gürcü krallıkları olan Kartli veya İberya'nın ilk başkenti de burada konumlanmıştır. Armazi, özellikle millattan sonraki ilk yüzyıllarda gelişti ve 730'lardaki Arap işgaliyle beraber yok edildi.
არმაზი | |
 | |
| Konum | Kartli, Gürcistan |
|---|---|
| Koordinatlar | 41°49′K 44°40′D |
| Tür | Yerleşim |
| Sit ayrıntıları | |
| Durum | Harabe |
1890'da Armazi topraklarında yapılan küçük kazılar, kaidenin üzerine inşa edilen kerpiç surları, taş basamaklarla beraber ortaya koydu. Ayrıca MS 1. yüzyıla ait bir kadın bedeninin parçalarının bulunduğu iki odalı yapıyı açığa çıkardı. 1943'ten 1948'e kadar Gürcü Bilimler Akademisi'nden Andria Apakidze'nin yönetiminde büyük çapta kazı yapıldı. 1985 yılında yeniden başlatılan kazı, günümüzde devam ediyor. Kazı çalışmaları, MS 1. yüzyılın ilk yarısında kerpiçten yapılma duvarların ve kulelerin, kesme taştan bir kaidenin üzerine inşa edildiğini ve bu surların tepenin üstünü sardığını ve nehre doğru eğimli bir şekilde devam ederek 30 hektarlık bir alanı kapladığını ortaya koydu. Duvarların içindeki arazi teraslanmış ve terasların üzerine çeşitli binalar yerleştirilmiştir.
Üç ana kültürel katman tanımlanmıştır: en eski katmandaki yapılar MÖ 4. ve MÖ 3. yüzyıllar arasında yapılmıştır (Armazi I), ortanca katman ise MÖ 3 ve MÖ 1. yüzyıllar arasında yapılmış yapılardan oluşmaktadır (Armazi II) ve nispeten yeni olan yapılar, MS 1 - 7. yüzyıl arasına aittir (Armazi III). Armazi I, geçilmez bir taban oluşturan masif taş bloklardan inşa edilmiştir, ancak daha az dayanıklı kerpiç ile bitirilmiştir. Ayrıca kiremit çatılı ve altı sütunlu büyük bir salon içermektedir. Armazi II, apsisi olan bir tapınak ile dikkat çekmektedir. Armazi III, zarif kesilmiş taş bloklarla inşa edilmiş en zengin katmandır. Bloklar birbirine kireç harcı ve metal kıskaçlarla birleştirilmiştir. Günümüze kadar gelen yapılar arasında kraliyet sarayı, zengin bir şekilde dekore edilmiş birkaç mezar, bir hamam ve küçük bir taş türbe bulunmaktadır.[1]
Bölge günümüzde Ulusal Arkeoloji Müzesi-Büyük Mtsheta Rezervinin bir parçası olarak idare edilen devlet korumalı bir alan müzesidir.[2]
Arkeolojik kanıtlar, antik Armazi'nin bugün olduğundan çok daha geniş bir alana yayıldığını kanıtlamaktadır. Armazi stratejik olarak önemli bir noktadadır. Büyük Kafkas Dağları üzerindeki ana yol olan Daryal Geçidi'ne hazır erişimi vardır. İskitler, Yakın Doğuyu işgal etmek için bu geçidi kullanmışlardır.
Kentin adı ve baskın akropolisi, Armaz-Tsihe (anlamı, "Armazi Kalesi"; არმაზციხე), İberyalı Paganların baş Tanrısı olan Armazi'den gelmektedir. Bu addan ilk olarak Orta Çağ'dan kalma Gürcü belgelerinde bahsedilmesine rağmen, kesinlikle daha eski addır. Klasik dönem yazarları olan Strabon, Büyük Plinius, Batlamyus ve Cassius Dio burayı Armastika veya Harmozika olarak tanımlamıştır. Orta Çağ Gürcü kroniklerinden oluşan koleksiyona göre, Armaztsihe, MÖ 3. yüzyılda, kral I. Parnavaz tarafından günümüzde Kartli olarak bilinen yerde kurulmuştur. Bu kale, Bagineti Dağı'nda ve Mtkvari Nehri'nin (Kura) Aragvi Nehri ile birleştiği yerin sağ kıyısında kurulmuştur. Diğer kale olan Tsitsamuri (წიწამური) veya Klasik dönem yazarlarının deyimiyle Sevsamora, Aragvi Nehri'nin sol kıyısında ve Kazbek Dağına giden yolu kontrol eden bir noktada kurulmuştur.[1]
Mtsheta'nın bir İberya'nın başkenti olarak yükselişinden sonra bile, Armazi, İberyalı Paganların şehri ve Mtsheta'nın savunmalarından biri olarak kalmaya devam etti. Kale, MÖ 65 yılında Romalı general Gnaeus Pompeius Magnus'un İberya kralı Artag'a karşı yaptığı seferde ele geçirildi. Mtkvari Nehri üzerindeki yıkık yapı o zamandan kalmadır ve hala "Pompeius'un köprüsü" olarak adlandırılmaktadır. Armazi'nin altın çağı, Romalı imparatorların İberyalılar ile ittifak yapmasıyla başlamıştır. Vespasianlı Armazi steli 1867'de keşfedilmiştir. Stelide yazdığına göre, Roma imparatoru Vespasianus Armazi'yi Kral I. Mithridates için MS 75 yılında güçlendirmiştir.[3] Bu savunma duvarı, Daryal Geçidi'nin güney çıkışını engellemek için eşsiz bir konumda inşa edilmiştir. Bu savunma duvarı, Kafkasya'dan Roma sınırlarına sıkça saldırı yapan Alanlara karşı önleyici bir tedbirdi.
Bu dönemde Armazi, genel vali veya satrap ile benzer bir mevkide olduğu düşünülen ve nesilden nesile aktarılan "pitiahş" tarafından yönetiliyordu. Pitiahşlar, İberya hiyeraşisinde kraldan sonraki en yüksek rütbeye sahiptiler. Hanedanın kalıtsal nekropolünün kazılarında, bu iki valinin (muhtemelen Roma imparatorunun Hadrianus'un çağdaşı, MS 117-138.) portrelerinin kazındığı taşlar ortaya çıkmıştır. Ayrıca Zevah'ın (fl. MS 150), otantik, Hristiyanlık öncesi Gürcü portreleriyle ilgili nadir bir örnek olan portresine de rastlanmıştır.[4] Armazi'de bulunan Aramice yazıtlar aynı zamanda kraliyet mimarından ve epitropostan ("Lord Chamberlain") bahsetmektedir.
Armazi, Gürcü alfabesinin 5. yüzyılda icat edilmesinden önce, eski Gürcü kültürel yaşamında ve Gürcistan'daki yerel epigrafinin gelişiminde merkezi bir rol oynamıştır. Armazi'de bulunan çok sayıda ilginç yazıt arasında en önemlisi, iki dilli (Yunanca ve Aramice) mezar taşı yazıtıdır. Bu mezar taşı, genç yaşta ölen Serapita'yı ve onun soylu soyunu anmak için dikilmiştir. Mezar taşının bir diğer özelliği de, "Armazi alfabesi" olarak bilinen ve Aram alfabesinin değişik bir versiyonu olan alfabeyle yazılmasıdır. Armazi alfabesi, bununla beraber Gürcistan'ın diğer yerlerinde de görülmüştür.
Gürcistan'ın başkentinin 5. veya 6. yüzyılın başlarında Tiflis'e devredilmesiyle, Armazi kenti kademeli olarak düşüşe geçmiştir. Yine de MS 545'te yazılmış bir yazıta göre, şehrin yüksek rütbeli bir komutanı vardı. Şehir, 736 yılında Arap komutan II. Mervân (gelecekte Emevî Halifesi olmuştur) tarafından yerle bir edilmiştir.[1]
Armazi şehri o zamandan beri hiç canlanmamıştır, ancak Azize Nino Gürcü Ortodoks manastırı 1150-1178 yılları arasında orada inşa edilmiştir. Altı katlı olan bu kilise ve çevresindeki yapılar günümüzde harabe durumundadır, sadece 12. yüzyılda yapılmış bazı duvar resimleri günümüze kadar gelmiştir.
Pompeius Köprüsünün kalıntıları
Armazi'nin kurucusu I. Parnavaz'ın kabartması
Azize Nino Manastırının kalıntıları
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
