Argentinosaurus
titanosauriyen sauropod dinozor cinsi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
titanosauriyen sauropod dinozor cinsi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Argentinosaurus ("Arjantin kertenkelesi"), Geç Kretase döneminde Güney Amerika'da yaşamış bir sauropod dinozor cinsi. Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.
| Argentinosaurus | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İskelet rekonstrüksiyonu | |||||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||||||||
| †A. huinculensis Bonaparte & Coria, 1993 | |||||||||||||||||||||||
Argentinosaurus, 1987 yılında Guillermo Heredia adında bir çiftçi tarafından Neuquén eyaletindeki çiftlik arazisinde keşfedilen titanosaurid bir dinozor cinsidir. Bu fosiller Heredia tarafından ilk önce taşlaşmış kütük sanıldı. Örnek fosil parçalı ve eksiktir; birkaç kaburga, sağrı ve sırt omurlarının bir bölümü, uyluk kemiği ve kaval kemiğinden oluşur. 1993 yılında paleontologlar J. Bonaparte ve R. Coria tarafından fosil kalıntılar tanımlandı. Cins adı, Arjantin'in Latince adı argentum ile Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüklerinden oluşur. Tür adı huinculensis ise fosilin bulunduğu yerleşim birimine atıfta bulunur.[1]
Argentinosaurus'un boyutlarını belirlemek, canlının fosilinin eksik olmasından ötürü zor olsa da yeryüzünde yaşamış en büyük canlılar arasındaydı. Bu sorunu aşmak için daha tam iskelete sahip ufak akrabalarının kalıntılarıyla Argentinosaurus'unkiler karşılaştırıldı. Bu dev canlının kaval kemiği, uyluk kemiği ve gövde omurları üzerinden beden boyutları kestirilmeye çalışıldı.
1994 yılında Gregory S. Paul tarafından 30-35 metre uzunluğunda bir Argentinosaurus rekonstrüksiyonu yapıldı.[2] Aynı yıl J. Bonaparte ve R. Coria, hayvanın gövde uzunluğunun 7 metre, arka bacağının 4,5 metre ve toplam uzunluğunun da 30 metreyi bulabildiğini tahmin etti.[3] Kenneth Carpenter tarafından daha tam bir iskeleti olan Saltasaurus baz alınarak karşılaştırmalı analizle Argentinosaurus'un 30 metre uzunluğa sahip olduğu kestirildi.[4]
Argentinosaurus'un kütlesi için de çalışmalar yapılmıştır. Gregory S. Paul'ün tahmini 80-100 ton arasına denk gelirken, Mazzetta ve ark. ise 60-88 ton aralığını verir.[5]
Argentinosaurus'un tam bir uyluk kemiğinin yaklaşık 2,5 metre uzunluğa sahip olduğu düşünüldü. Uyluk kemiği en kesiti çevresi en dar yerinde 1,18 metre uzunluktadır. Holotip örneğin, kaval kemiği de 1,55 metre uzunluktadır.[6]
González Riga ve ark. (2019) Argentinosaurus'un Lognkosauria ait olduğunu buldu; bu grubun Titanosauria içerisinde Rinconsauria ile beraber Colossosauria adını verdikleri daha büyük bir klad oluşturdukları saptandı.[7]
| Colossosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Argentinosaurus ve diğer sauropodların dev boyutlarının pek çok etkenin kombinasyonuyla olanaklı duruma geldiği düşünüldü. Uzun boyunlarının olması ve çiğnemeye gerek duymamaları sayesinde hızlı ve verimli beslenmeleri, çok sayıda yavru üreterek popülasyonu tazeleme özelliği ve hızlı büyüme bu etkenlere dahildir. Dev boyutun birtakım avantajları da vardır, özellikle avcı dinozorlara karşı kesin bir caydırıcılık ve besinleri etkili ve uzun süreli sindirip yeterli enerji çıkarmak için bolca yer olması sayılabilir.[8]
Sauropodların büyüme hızları da çalışmalara konu olmuştur. Argentinosaurus'un büyüme hızının yüksek olsa da günümüzdeki deniz memelilerinin büyüme hızlarından düşük olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin mavi balina 66,00 kg/gün'lük büyüme oranıyla Argentinosaurus'un 55,638 kg/gün'lük oranını aşmaktadır.[9]
Dev boyutlarıyla ünlü sauropodların hareket şekilleri ve hızları da bilimsel alanda çalışılan konulardandır. Manchester Üniversitesi'nden bir ekip bilgisayar modelleri kullanarak bu dev canlının yürüme hızını belirlediler. Yaklaşık olarak 7,2 km/h hızla hareket ettiği belirlendi.[10] Özellikle titanosaurların büyük kütlelerinin hayvanların hareket yeteneklerine önemli kısıtlamalar getirdiği çalışmalarda gösterildi, örnek olarak eklem hareket açısı, iskelet yapısı gibi anatomik noktalarda bu gözlendi. Argentinosaurus'tan daha büyük kara hayvanları yaşamış olabilir, ama bu ancak beden yapılarındaki belli evrimsel değişiklikler yapılırsa olanaklı olabilirdi.[11]
Argentinosaurus Arjantin'in Neuquén eyaletinde keşfedildi. Fosiller, Neuquén Grubu içindeki Río Limay altgrubu Huincul formasyonu içinde bulundu. Huincul formasyonu sarımsı ve yeşilimsi, ince-orta daneli kumtaşlarından oluşur ki bir bölümü tüflüdür.[12] Bu çökeller, örgülü akarsu yapılarını temsil etmektedir.[13] Mapusaurus, Skorpiovenator ve Aoniraptor gibi dinozorlarla ve Neosuchia grubundan timsahlarla yan yana yaşamışlardır.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
