Amniyot

Amniyotlar veya amniyonlular (Amniota), bir dört üyeli olup kara hayatına uyum sağlamış yumurtalara sahiptir. Amniyotlar, sinapsitler (memeliler ile soyları tükenen diğer akrabaları) ve sauropsitlerin (sürüngenler ve kuşlar) yanı sıra fosil atalarını da içerir. Gerek yumurta olarak dışarıya bırakılan gerekse vücut içinde oovivipar olarak gelişen amniyot embriyolar çok geniş ve kapsamlı membranlar tarafından desteklenerek korunur. İnsanların da dahil olduğu eteneli memelilerde bu membranlar, fetusu saran bir amniyon kesesi içerirler. Embriyonu kaplayan bu membranlar ile larva aşamalarının bulunmayışı amniyotları iki yaşamlılardan ayırır.^[5]

Amniyotlar Yaşadığı dönem aralığı: 312-0 myö Orta pensilvaniyen-Günümüz  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Bir deniz kaplumbağası yavrusu yumurtadan çıkarken.
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Hayvan Şube: Chordata Üst sınıf: Tetrapoda Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Haeckel, 1866
Alt Gruplar
†Casineria?[1] †Kraterokheirodon[2] Synapsida †Caseasauria Eupelycosauria Mammalia Sauropsida †Recumbirostra?[3][4] †Parareptilia Eureptilia

Casineria gibi "gerçek amniyotlar" olarak anılan ve küçük kertenkelelere benzeyen ilk amniyotlar, yaklaşık 340 milyon yıl önce Karbonifer döneminde iki yaşamlı reptiliomorflarından evrilmiştir. Sert kabuklar geliştirmiş olan yumurtalar, su dışında kurumadan hayatta kalabildiklerinden;^[6] bu, amniyotların kuru yaşam ortamları içeren karalarda yayılabilmesine olanak vermiştir. Yumurtalar aynı zamanda geçirgen bir yapıya sahip olup soluyabiliyor ve atıklarla başa çıkabiliyor, böylece bu durum yumurtaların ve amniyotların daha büyük formlara dönüşmelerine imkân tanıyordu. Amniyotlar bu özellikleri yüzünden dünya genelinde karalara yayılarak egemen omurgalı grubu olmuştur.

Sınıflandırma

Dış sistematik

Amniyotlar, günümüz modern amfibiyenlerin soy çizgisinden evrilmemiş, bilakis hala sularda larva geliştiren ve Reptiliomorpha olarak adlandırılan bir gruptan evrilmişlerdir.

Kara omurgalıları	Lissamphibia (günümüz Amfibileri)        Lepospondyli †    Reptiliomorpha     Seymouriamorpha †        Diadectomorpha †      Amniota

Kendi içlerinde sınıflandırılması

İlk amniyotlar, üst Karbonifer dönemine ait küçük kertenkele benzeri Hylonomus ve Paleothyris adlı hayvanlar olup daha sonra, Anapsida, Synapsida ve Diapsida olarak üç gruba ayrılmışlardır.

Amniota	Synapsida (Memeliler dahil)    Sauropsida („Sürüngenler“ ve Kuşlar)    Parareptilia    Diapsida     Lepidosauria (Pullu sürüngenler, Yılanlar, Tuataralar)      Archosauria (Timsahlar, Dinozorlar, Kuşlar)

Konuyla ilgili yayınlar

• Robert L. Carroll: Paleontoloji und Omurgalıların Evrimi. Thieme, Stuttgart (1993), ISBN 3-13-774401-6
• Michael J. Benton: Omurgalılar Paleontolojisi. 2007, Friedrich Pfeil Verlag, ISBN 3-89937-072-4

Kaynakça

1. Paton, R. L.; Smithson, T. R.; Clack, J. A. (8 Nisan 1999). "An amniote-like skeleton from the Early Carboniferous of Scotland". Nature (İngilizce). 398 (6727). ss. 508-513. Bibcode:1999Natur.398..508P. doi:10.1038/19071. ISSN 0028-0836.
2. Irmis, R. B.; Parker, W. G. (2005). "Unusual tetrapod teeth from the Upper Triassic Chinle Formation, Arizona, USA" (PDF). Canadian Journal of Earth Sciences. 42 (7). ss. 1339-1345. doi:10.1139/e05-031.
3. Arjan Mann; Jason D. Pardo; Hillary C. Maddin (2019). "Infernovenator steenae, a new serpentine recumbirostran from the 'Mazon Creek' Lagertätte further clarifies lysorophian origins". Zoological Journal of the Linnean Society. 187 (2). ss. 506-517. doi:10.1093/zoolinnean/zlz026.
4. Jason D. Pardo; Matt Szostakiwskyj; Per E. Ahlberg; Jason S. Anderson (2017). "Hidden morphological diversity among early tetrapods". Nature. 546 (7660). ss. 642-645. Bibcode:2017Natur.546..642P. doi:10.1038/nature22966. hdl:1880/113382 . PMID 28636600.
5. Benton, Michael J. (1997). "Vertebrate Palaeontology". Londra: Chapman & Hall. ss. 105-109. ISBN 0-412-73810-4.
6. Stewart J. R. (1997): Morphology and evolution of the egg of oviparous amniotes. In: S. Sumida and K. Martin (ed.) Amniote Origins-Completing the Transition to Land (1): 291-326. London: Academic Press.