Alabanda (antik kent)

Alabanda (Grekçe: Ἀλάβανδα) veya Khrysor Antiokyası, Aydın ilinin Çine ilçesine 9 km uzaklıktaki Doğanyurt köyünde bulunan bir antik Karya kentidir.

Alabanda
Grekçe: Ἀλάβανδα

Alabanda
Alabanda antik yerleşim
Konum	Aydın, Çine
Tür	Yerleşim
Tarihçe
Kuruluş	MÖ 4. yüzyıl
Kültür(ler)	Helenistik Dönem, Roma Dönemi
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Kent surları, bouleterion, agora, tiyatro, Roma hamamları, Zeus Khrysaoris tapınağı, anıt mezarlar
Kazı tarihleri	1905 - 1999
Durum	Restore
Alabanda önemli kişiler yetiştirmiştir.

Alabanda'un Türkiye'deki konumu

Alabanda, Bouleuterion

Şehir, iki yükseltinin arasındaki eyer şeklindeki alanda konumlanmıştır. Bölge, koyu renkli mermeri ve garnete benzeyen değerli taşlarıyla tanınmaktadır. Bizanslı Stephanus, Karya'da Alabanda (Alabandeus) adında iki şehir olduğunu iddia etmektedir, ancak başka hiçbir antik kaynak bu bilgiyi doğrulamamaktadır.

Tarihi

Efsaneye göre, şehir Karyalı kahraman Alabandus tarafından kurulmuştur. Karya dilinde, isim at anlamına gelen ala ve zafer anlamına gelen banda kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Herodot bir keresinde Alabanda'nın Karya yerine Frigya'da olduğundan bahseder, ancak aslında aynı şehirden söz edilmektedir.^[1] Pers asilzadesi Bubares'in oğlu ve Makedonya Kralı I. Amyntas'ın torunu olan Amyntas, şehrin kontrolünü Kral I. Serhas'dan (MÖ 486-465 arası hüküm sürdü) almıştır.^[2][3]

Erken Selevkos döneminde, şehir Khrysaor Birliği'nin bir parçasıydı. Bu birlik, ekonomik ve savunma bağlarıyla ve belki de etnik bağlarla birbirine bağlı yakın şehirlerin oluşturduğu gevşek bir federasyondu. Şehir, kentin barışını koruyan Selevkos kralı III. Antiochus onuruna Khrysor Antiochia'sı olarak yeniden adlandırıldı. MÖ 201'de V. Philip tarafından ele geçirildi. MÖ 190'daki Magnesia Savaşı'nda Selevkoslar'ın yenilgisinden sonra isim tekrar Alabanda'ya döndü. Kısa süre sonra Romalılar şehri işgal etti.

Cicero'ya göre, Yunanistan'da birçok tanrılaştırılmış insan vardı ve Alabanda'da Alabandus'a tapınılıyordu.^[4]

MÖ 70'te Roma'nın Anadolu'yu tamamen kontrol altına almasıyla birlikte, Alabanda şehri, Asya eyaletinin 21. kenti olarak Roma yönetimine girdi. Daha sonra, MÖ 48'de Mark Antony tarafından Ephesus'un eyalet başkenti yapılması üzerine, Alabanda bölgesel bir merkez haline geldi. Miletos, Priene, Tralleis ve Nysa gibi önemli şehirler, bu dönemde Alabanda'ya bağlandı.^[5]

MÖ 40'ta, isyancı Quintus Labienus bir Part ordusu ile şehri ele geçirdi. Labienus'un garnizonu şehir sakinlerini katledildikten sonra, Part ordusu şehrin hazinelerini yağmaladı. Roma İmparatorluğu döneminde şehir bir conventus (yargı merkezi) haline geldi (Pliny, V, xxix, 105) ve Strabon, şehrin lüks yaşamı ve ahlaki çöküşü ile ünlü olduğunu bildirir. Şehir, MS 3. yüzyılın ortalarına kadar kendi parasını basmaya devam etti. Bizans İmparatorluğu döneminde şehir bir piskoposluk merkezi haline getirildi.

XI. yy.da Türk egemenliği altına giren kent daha sonra Haçlı seferleri ile yeniden el değiştirir.^[5]

Kilise tarihi

Türkiye'de Alabanda bölgesindeki Antik Yunan tiyatrosunun kalıntıları.

Alabanda'nın bazı piskoposlarının isimleri, kilise konsüllerine katılımları nedeniyle bilinmektedir. Örneğin, Theodoret 451'deki Kalkedon Konsili'nde, Constantine 692'deki Trullo Konsili'nde, bir başka Constantine 787'deki İkinci İznik Konsili'nde ve John 879'daki Fotius'un Konstantinopolis Konsili'nde yer almıştır. Ayrıca, bu piskoposluk merkezinin iki ortodoks olmayan piskoposunun isimleri de bilinmektedir: 518'de Monofizitizm nedeniyle görevden alınan Zeuxis ve yaklaşık 558'den 568'e kadar piskopos olan ve bir Yakubi olan Julian.^[6][7] Artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmayan Alabanda, bugün Katolik Kilisesi tarafından bir titular (unvan) piskoposluk olarak listelenmeye devam etmektedir.^[8][9]

Önemli kişiler

• Aridolis, İkinci Pers istilası sırasında Alabanda tiranıydı
• Amyntas, Alabanda'nın tiranı ve I. Amyntas'ın torunu
• Alabandalı Leon (Λέων), Yunan hatip ve yazar^[10]
• Alabandalı Apollonius, Yunan hatip
• Alabandalı Menecles (Μενεκλῆς), bir Yunan hatibi, Hierocles'in kardeşi^[11]
• Alabandalı Hierocles (Ἱεροκλῆς), bir Yunan hatibi, Menecles'in kardeşi^[11]
• Apollonius Molon, Yunan hatip
• Apaturius, bir Yunan sahne ressamı
• Alabandalı Menedemus (Μενέδημος), Rafya Savaşı'na (217) katılan bir Yunan generali

Arkeolojik kazılar

Alabanda'nın kalıntıları Çine'nin 8 km batısında bulunmaktadır ve bir tiyatro ile diğer bazı binaların kalıntılarından oluşmaktadır, ancak kazılar çok az sayıda yazıt ortaya çıkarmıştır.

Alabanda da ilk defa 1905-1906 yıllarında Ethem Hamdi Bey tarafından kazılar yapılmıştır. Alabanda antik kentinin arkeoloji dünyasına ve turizme kazandırılması için 1999 yılından itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izinleri ile Aydın Müze Müdürlüğü başkanlığında kazılar yapılmaktadır.^[12]

Günümüzde kazıları Atatürk Üniversitesi'nden Prof. Dr. Ali Yalçın TAVUKÇU ve ekibi tarafından yapılmaktadır.

Galeri

• 
  Dor Tapınağı Zeus Chrysaoreus, MÖ 3. yüzyılda inşa edilmiş
• 
  Dor Tapınağı Zeus Chrysaoreus
• 
  Zeus Chrysaoreus
• 
  Dor Zeus Chrysaoreus Tapınağı
• 
  Alabanda Tiyatrosu
• 
  Alabanda Tiyatrosu
• 
  Geç Helenitik Bouleulerion (konsil evi), binanın iç kısmı 36x36 metre ölçülerinde dikdörtgen planlıdır
• 
  Geç Helenitik Bouleulerion (konsil evi)
• 
  Alabanda - Sikke, Berlin
• 
  Madeni Para - Bronz, Alabanda
• 
  Tetradrahmi, gümüş, Alabanda

Kaynakça

1. "The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ALABANDA (Araphisar) Caria, Turkey". www.perseus.tufts.edu. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
2. Alabanda (İngilizce), 3 Mayıs 2024, 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Eylül 2024
3. Briant, Pierre; Daniels, Peter T.; Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: a history of the Persian Empire. Winona Lake, Ind: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-120-7.
4. Cicero (31 Ocak 2011). Vom Wesen der Götter / De natura deorum. Berlin, Boston: DE GRUYTER. ISBN 978-3-05-006172-6.
5. "Alabanda (Araphisar)". aydin.ktb.gov.tr. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
6. Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia.
7. Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. Tome premier. fasc. 1-6, Aachs-Albus. Tome 1 / sous la dir. de Mgr Alfred Baudrillart,...Albert Vogt... et Urbain Rouziès... (Fransızca). 1912. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
8. Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, 978-88-209-9070-1), p. 828
9. Vincenzo Ruggiari, A historical Addendum to the episcopal Lists of Caria, in Revue des études byzantines, Année 1996, Volume 54, Numéro 54, pp. 221–234 (in particular p. 232)
10. "SOL Search". www.cs.uky.edu. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
11. "Marcus Tullius Cicero, De Iure Civ. in Artem Redig. 2.28.5". latin.packhum.org. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
12. "Alabanda (Araphisar)". Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı.8 Eylül 2020. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.