Adilcevaz

Adilcevaz, Bitlis ilinin nüfus bakımından en küçük,^[2] Van Gölü'nün kıyısında kalan ilçesi.

Adilcevaz
İlçe
İlçenin girişinden bir görünüm
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Bitlis
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Nurhalil Özçelik[1]
• Belediye başkanı	Abdullah Akbaba (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1.505 km²
Rakım	1.650 m
Nüfus  (2021)
• Toplam	15.193
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	13500
İl alan kodu	434
İl plaka kodu	13
Resmî site Belediye Kaymakamlık

Tarihçe

Türk Ansiklopedisi'nin Adilcevaz maddesinde bölgenin eski ismi Arcige'dir. Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait bazı belgelerde ise bölgeden Cevizler Vadisi anlamına gelen Arapça Zatu'l- Cevaz olarak bahsedilmektedir.^[3] Adilcevaz ilçesi, bölgede yaşayan Ermenilerce Ardzgue adıyla anılmıştır.^[4] İlçenin kuzeyinde Urartular'a ait bugün Kef Kalesi adıyla anılan bir kale vardır.^[5]

Adilcevaz'ın tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Bölgenin geçmişi Kalkotik çağına kadar uzanmaktadır. Bölgede öncelikle Asurlular hakim olmuştur. Daha sonra ise Van Gölü ve çevresine Urartular yerleşmiştir. Persler (MÖ 700) ve Makedonyalılar (MÖ 330) buraya egemen olmuşlardır. MS 700 yıllarında Arap akınları buraya kadar ulaşmış, sonraki yıllarda bölge Araplar ile Bizanslılar arasında sürekli savaşlara sahne olmuş ve her iki toplum arasında zaman zaman el değiştirmiştir. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden (1071) sonra da yörede Türklerin egemenliği başlamıştır. Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Muharebesi'nden (1514) sonra da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus işgali ve sonrasında ise Ermeniler bu bölgeye hakim olmaya çalışmış olsa da, TBMM Hükûmeti ile Ermenistan arasında imzalanan Gümrü Antlaşması ile birlikte bölgedeki Türk hakimiyeti netleşmiştir. 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyetin ilanı ile birlikte Van'a bağlı bir ilçe olmaya devam eden Adilcevaz'ın ilçe statüsü 1926'da kaldırılmıştır. 1929'da Ahlat Van'a bağlanınca Adilcevaz da Van'a tabii olmuştur. 1953 yılında ise ilçe haline dönüştürülerek Bitlis iline bağlanmıştır.^[6]

Kültür

Adilcevaz'da ekim ayının ilk haftasında geleneksel olarak Ceviz Festivali düzenlenir.^[7] Çeşitli etkinliklerle beraber ceviz ağası seçimi yapılır. Etnik yapı olarak merkezde Türkmen kökenli, köylerde ise Kürt kökenli vatandaşların yoğunluğu söz konusudur.^[8] Ayrıca Yolçatı Köyü gibi Çerkes köyleri de mevcuttur. Etnik yapının fazla olduğu ilçede kültürel zenginlikler ön plana çıkmaktadır.

Coğrafya

İl merkezine 90 kilometre uzaklıktadır. Etrafı sıra dağlarla çevrili olan Adilcevaz'ın güney cephesi ise Van Gölü'ne bakmaktadır. Ulaşım ilçenin yine düz ve engebesiz olan güney kısmından, Van Gölü'ne paralel olarak batıda Ahlat ilçesine doğuda ise Erçiş ilçelerine bağlamaktadır. İlçenin kuzeyinde Batmış Gölü bulunmaktadır.^[9]

İklim ise Van Gölü'nün ılımanlaştırıcı etkisine bağlı olarak diğer Doğu Anadolu kentleri ve ilçelerine nazaran daha yumuşaktır.^[10] Ancak yine bulunduğu bölgenin iklim özelliklerini büyük ölçüde yansıtmaktadır. Karasal bir iklim özelliğine sahip olduğundan kışın soğuk, yazın ise sıcaklık fazladır. Yaz ve kış arasında sıcaklık farkı oldukça fazladır.

Nüfus

İlçe; 1 belde, 28 köy ve 8 mahalleden oluşmaktadır. Aşağıda şemada görüldüğü gibi zamanla özellikle 2000'li yıllardan sonra şehir nüfusu hızla düşmüş kır nüfusu ise çok olmamakla birlikte son döneme kadar artmıştır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1955[11]	14.887	4.093	10.794
1960[12]	12.538	4.615	7.923
1965[13]	15.235	6.148	9.087
1970[14]	18.413	7.557	10.856
1975[15]	20.778	9.022	11.756
1980[16]	23.483	10.342	13.141
1985[17]	27.332	12.393	14.939
1990[18]	26.950	10.103	16.847
2000[19]	55.358	35.174	20.184
2007[20]	40.464	24.727	15.737
2008[21]	35.274	17.458	17.816
2009[22]	32.582	14.428	18.154
2010[23]	32.180	14.000	18.180
2011[24]	31.746	13.945	17.801
2012[25]	31.335	13.973	17.362
2013[26]	31.365	14.275	17.090
2014[27]	31.196	14.611	16.585
2015[28]	30.917	14.734	16.183
2016[28]	30.721	14.845	15.876
2017[28]	30.226	14.686	15.540
2018[28]	30.376	14.637	15.739
2019[28]	30.499	14.722	15.777
2020[28]	30.530	14.894	15.636
2024[28]	29.290	15.013	14.277

Ekonomi

İlçede yaklaşık olarak 49.300 adet ceviz ağacı bulunmaktadır.^[29] Yıllık fidan üretimi 10.000 adettir. Adilcevaz'da üretimi yapılan ceviz, dünya düzeyinde dereceye girmiştir. Bu cevizin kendine has bazı özellikleri mevcuttur. Van Gölü'ne en uzun kıyı şeridi olan ilçe olması bakımından turizm için avantajlara sahip olsa da bunu pek kullanamamaktadır. Turizm bakımından Türkiye'nin en çok tarihî eser ve çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan bir yerde olması yeterli reklam yapılamaması bakımından turizm gelirlerinden Adilcevaz'ı mahrum bırakmıştır diyebiliriz.