Çulımca

Çulımca (Ös til, Çulım tili, Çulım Tatar tili, Melets Tatar tili, Çulım Türkçesi, Küerik) Rusya'da Sibirya'nın ortasında genellikle Krasnoyarsk krayı, Novosibirsk oblastı ve Tomsk oblastında konuşulan bir Türk lehçesidir. Bu lehçenin tüm konuşurları Rusçayı da bilir. Sovyetler Birliği zamanında Rusça konuşmaları için yapılan baskılar sonucunda çoğu Çulım Türkü, Çulımcayı öğrenememiş, unutmuş ve böylece Çulım Türkçesinin konuşanları azalmıştır. Çulımlar Sibirya'da Kızılyar (Rusçası Krasnoyarsk) bölgesi ve Tom bölgesinde yaşarlar. Kendi aralarında kendi dillerini ifade etmek için Ös (yani öz, kendi) sözünü de kullanırlar.

Çulımca
Ös
Ana dili olanlar	Rusya
Etnisite	Çulımlar (2020 sayımına göre 328 kişi)
Konuşan sayısı	38[1]  (2020)
Dil ailesi	Türk dilleri Şaz Türkçesi Sibir Güney Sibirya Çulımca
Dil kodları
ISO 639-3	clw
Çulımca UNESCO Tehlike Altındaki Diller Atlası'nda 'Ciddi Tehlikede' olarak belirtilmiştir.

Wikimedia Incubator

Wikimedia Incubator'de Çulımca Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.

Rusya Federasyonu içinde Çulım Türkçesinin konuşulduğu Novosibirsk, Krasnoyarsk, Tomsk haritası

2002 sayımına göre 656 kişilik Çulım Türkleri arasında dillerini konuşabilenlerin sayısı 270 kişidir.^[2] 2010 sayımına göre 355 kişilik nüfustan anadilini konuşabilen yalnızca 44 kişidir.^[1]UNESCO'ya göre dilleri ve kültürleri yok olma tehlikesindedir.^[2]

Tanıtım

Çulım Türkçesinin Şor Türkçesi ve Hakas Türkçesi ile yakınlığı vardır. Bazı kesimlerce hepsinin tek dil olarak kabul görmesine karşın Çulım Türkleri buna katılmamaktadır. Çulım akarsuyu dolayında yaşadıklarından Çulım Türkleri denilmiştir. UNESCO Kızıl kitabında tükenmekte olan diller listesindedir ki 20 yıl içinde yok olacağı düşünülmektedir. 2008 yılında çekilen Dilbilimciler Amerikan belgesel filminin çekimleri sırasında, dilbilimci Greg Anderson ve K. David Harrison hopörlörlü 20 kayıt cihazı alıp Çulım Türkünün konuşmasından dijital kayda almıştır.^[3] En genç 54 akıcı konuşan kişi filmediliyordu.^[4]

Çulım, Rusyanın doğusunda Sibiryanın merkezinde, Altay dağlarının kuzeyinde Çulım akarsuyu, Ob akarsuyunun koludur.^[5] Bütün konuşmacılar cesaretli şekilde konuşurlar. Çulım Türkçesi konuşanların Sovyet Rusya tarafından cezaya uğradığını açıkça söylerler^[6]

Kaynakça

1. "Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года". 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
2. "Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia: The Language of Chulym Turks". 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
3. Harrison, K. D. (2006). "Ös tili (Middle and Upper Chulym Dialects): Towards a comprehensive documentation". Turkic Languages. 10 (1). ss. 47-71.
4. Honeycutt, Kirk (18 Ocak 2008). "The Linguists". The Hollywood Reporter. 21 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2009.
5. Harrison, K. D. (2003). "Middle Chulym: Theoretical aspects, recent fieldwork and current state". Turkic Languages. 7 (2). ss. 245-256.
6. The Linguists (film, 2008)

Dış bağlantılar

Wikimedia Incubator

Wikimedia Incubator'de [[:incubator:Wp/{{{dilkodu}}}|Çulımca]] Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.

• Çulım Türklerinin dili(Rusça)
• Sovyet Federasyonunda Çulım Türkleri hakkında bilgiler(Rusça)
• narodru.ru sayfasından bilgiler20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Rusça)
• Çulım Türklerinin anadili mücadelesi20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
• 'The Linguists': Raiders of the Lost Tongues ("I have always loved the Chulym language.")20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• YouTube'da "When Languages Die" author/linguist K. David Harrison
• YouTube'da Bear Story in Chulym